Θεσσαλονίκη, Οκτώβριος 1949. Ο Εμφύλιος τελειώνει, αλλά οι άνθρωποι ζουν με τα τραύματά του. Ο τεκετζής Αντώνης, ιδιοκτήτης του μαγαζιού «Μακεδονικόν», φροντίζει να κρατιέται μακριά από τα πολιτικά. Μια έκτακτη είδηση όμως ξυπνάει το πιο σκληρό παιδικό του βίωμα. Στον απόηχο των τελευταίων ρεμπέτικων που παίζει η κομπανία, αποφασίζει να κλείσει έναν παλιό λογαριασμό. Μαζί του κλείνει μια ολόκληρη εποχή.
Μια ιστορία εκδίκησης υπό τους ήχους του ρεμπέτικου είναι το φιλμ «Σαρμάκο – Μια ιστορία του Βορρά» του Μάρκου Παπαδόπουλου που κάνει αύριο πρεμιέρα στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης και αντλεί έμπνευση από τον ήχο της μετεμφυλιακής Ελλάδας. «Η έμπνευση ήρθε από το “Ρεμπέτικο”, το έργο του Κώστα Φέρρη, και τη σειρά “Το μινόρε της αυγής”. Με ενδιέφεραν τα τραγούδια που άκουγα αλλά μου φάνηκε ότι κάτι λείπει. Ηταν η εποχή του Εμφυλίου από τη μία και από την άλλη η αυθεντικότητα, η σκληρότητα των ανθρώπων της εποχής. Υπήρχαν όλα αυτά τα “αμφιλεγόμενα” θέματα – οι φονιάδες, τα χασίσια, η φυλακή -, αλλά δεν τα έβλεπες μέσα στις ταινίες. Υπήρχαν κάποια στοιχεία αλλά μου έλειπαν, κι έτσι έγραψα ένα σενάριο που τα περιλαμβάνει» αναφέρει στα «ΝΕΑ». «Ασχολήθηκα με τους μάγκες, τα κουτσαβάκια, με τους μύθους που δημιουργήθηκαν γύρω από αυτούς. Με τραβάνε μάλλον τα θέματα των τραγουδιών και οι μικροϊστορίες που αφηγούνται. Είναι ένα αυθεντικό άκουσμα, έχει στίχους που ακούγονται βαριά στο αφτί και προκλητικά ζητήματα. Οταν άκουγα ρεμπέτικα, φανταζόμουν κάπως μια εποχή και πώς απεικονίζεται αυτή στον κινηματογράφο. Προσπάθησα να βρω έναν συνδυασμό μεταξύ της ελληνικής ιστορίας, της προσέγγισης των μεγάλων σκηνοθετών αλλά και των γνωστών έργων για το ρεμπέτικο» συνεχίζει ο Μ. Παπαδόπουλος που ζει στο Μπόχουμ της Γερμανίας.
Σιωπή
Ο τίτλος της ταινίας, «Σαρμάκο», είναι μια λέξη της αργκό και σημαίνει ησυχία, σιωπή. Υπάρχει στο βιβλίο «Το λεξικό της πιάτσας» του Βρασίδα Καπετανάκη αλλά και στο τραγούδι του Μάρκου Βαμβακάρη «Ο Μάρκος κάνει σαρμάκο». Στο φιλμ ωστόσο δικαιολογείται από τον ήρωα του τεκέ που μιλάει συχνά την αργκό. Για να καταλήξει ο σκηνοθέτης στο περιεχόμενό του, χρειάστηκε να κάνει εκτεταμένη έρευνα σε Ελλάδα και Γερμανία για την ιστορία του ρεμπέτικου, συμβουλεύθηκε ερευνητικά βιβλία όπως εκείνα του Ηλία Πετρόπουλου και μελέτησε την αποτύπωσή του στον ελληνικό κινηματογράφο ώστε να πάρει μια αίσθηση της αισθητικής του προσέγγισης. Επενδύοντας μια μικρή υποτροφία που πήρε από το Πανεπιστήμιο του Μπόχουμ, όπου σπούδαζε αγγλική φιλολογία και κινηματογραφικές επιστήμες, ήρθε στη Θεσσαλονίκη για τα γυρίσματα. Εκεί, για τον εξοπλισμό και το κάστινγκ ζήτησε τη συνδρομή των φοιτητών του Τμήματος Κινηματογράφου του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου, όπου είχε κάνει Erasmus το 2016.
Υστερα από γυρίσματα σε Θεσσαλονίκη, παραλία Επανομής, Λειψύδριο και Φανάρι Κιλκίς (γενέτειρα του πατέρα του) ο Μ. Παπαδόπουλος και η ομάδα του κατάφεραν να ολοκληρώσουν, στα τέλη του 2019, το φιλόδοξο πρότζεκτ, όπου εμφανίζονται, μεταξύ άλλων, οι Αλέξανδρος Νικολαΐδης, Χριστίνα Δαγκάκη, Δημήτρης Κρίκος. Μετά την αυριανή πρεμιέρα της ταινίας ο σκηνοθέτης θα αφοσιωθεί στην προώθησή της σε μεγάλα φεστιβάλ τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, όπως στη Γερμανία, στην Αμερική, στην Αυστραλία, στο Ισραήλ, όπου υπάρχουν ελληνικές κοινότητες κι ασχολούνται με το ρεμπέτικο. Ηδη μάλιστα έγινε δεκτή στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Κύπρου.
- Λόγω της πανδημίας, η φετινή διοργάνωση του 61ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου πραγματοποιείται ηλεκτρονικά. Το «Σαρμάκο – Μια ιστορία του Βορρά» θα προβληθεί στις 7/11 στις 10.00 (με 3 ευρώ) μέσω της ηλεκτρονικής σελίδας του φεστιβάλ www.filmfestival.gr.
