Μετά την πανηγυρική εκλογή του Τζο Μπάιντεν ως 46ου προέδρου των ΗΠΑ, η προσοχή πλέον στρέφεται στην επόμενη ημέρα. Ένα από τα βασικά ερωτήματα που τίθενται με την αλλαγή σκυτάλης στον Λευκό Οίκο είναι πώς θα διαμορφωθεί η εξωτερική πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών, ευρύτερα σε παγκόσμιο επίπεδο και ειδικότερα σε σχέση με την Ελλάδα.

Η εκλογή του αμερικανού προέδρου επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό την πορεία των γεωπολιτικών σχέσεων και τις ευαίσθητες ισορροπίες σε αρκετές «καυτές» περιοχές. Μία εξ’ αυτών είναι αυτή της Ανατολικής Μεσογείου, όπου την προηγούμενη τετραετία ο Ντόναλντ Τραμπ διατηρούσε «θερμή» σχέση με τον Ταγίπ Ερντογάν με αποτέλεσμα να «κλείνει τα μάτια» στις τουρκικές προκλήσεις.

Δεν είναι τυχαίο ότι επί προεδρίας Τραμπ, για πρώτη φορά διαμεσολαβιτικό ρόλο στις ελληνοτουρκικές διαφορές ανέλαβε η Γερμανία, αντί για τις Ηνωμένες Πολιτείες, προκειμένου να αποφευχθεί γενικευμένη σύρραξη που θα ξέφευγε από τον έλεγχο. Εξ’ ου και ενδεχόμενη επανεκλογή του Ρεπουμπλικανού θα έφερνε ως προς αυτό το κομμάτι σε δυσχερή θέση την χώρα μας.

Δεν αποτελεί μυστικό το γεγονός ότι η ελληνική πλευρά είδε με ικανοποίηση αλλά και συγκρατημένη αισιοδοξία την εκλογή Μπάιντεν, με δεδομένο ότι ο νέος πρόεδρος είναι βαθύς γνώστης των ζητημάτων που μας απασχολούν. Μάλιστα, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης ήταν από τους πρώτους ηγέτες διεθνώς που έσπευσε να στείλει τα συγχαρητήριά του στον νεοεκλεγέντα πρόεδρο.

«Ο Τζο Μπάιντεν είναι αληθινός φίλος της Ελλάδας και είμαι βέβαιος πως υπό την προεδρία του οι σχέσεις μεταξύ των χωρών μας θα καταστούν ακόμη ισχυρότερες» έγραψε o κ. Μητσοτάκης σε σχετική ανάρτησή του στο Twitter που συνόδευε με την ελληνική και την αμερικανική σημαία.

Τι να περιμένει η Ελλάδα από τον Μπάιντεν

Σε ό,τι αφορά στα ελληνικού ενδιαφέροντος θέματα, ο Μπάιντεν εκτιμάται ότι θα είναι πιο παρεμβατικός στην ευρύτερη περιοχή σε αντίθεση με τον Τραμπ.

«Σε αντίθεση με τον πρόεδρο Τραμπ, ο Τζο θα αντιδράσει στην τουρκική συμπεριφορά που παραβιάζει το Διεθνές Δίκαιο ή τις συμμαχικές δεσμεύσεις της στο ΝΑΤΟ, όπως οι τουρκικές παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου χώρου» ανέφερε προεκλογικό κείμενο με τις θέσεις για τα ελληνικά ζητήματα που εξέδωσε η εκστρατεία του Τζο Μπάιντεν.

Στην ανακοίνωση του εκλογικού του επιτελείου που είχε τίτλο «το όραμα του Τζο Μπάιντεν για τους Ελληνοαμερικανούς και τις σχέσεις ΗΠΑ-Ελλάδας» γινόταν μάλιστα αναλυτική αναφορά στους μακροχρόνιους δεσμούς του αμερικανού αντιπροέδρου με την ελληνοαμερικανική κοινότητα.

Ειδικότερα, σύμφωνα με τις θέσεις για τα ελληνικά ζητήματα που εξέδωσε η προεκλογική εκστρατεία του Τζο Μπάιντεν:

  • Θα συνεργαστεί με τον στενό σύμμαχό μας στην Ελλάδα για την προώθηση της σταθερότητας στην ανατολική Μεσόγειο.
  • Θα αντιδράσει στην τουρκική συμπεριφορά που παραβιάζει το Διεθνές Δίκαιο ή τις συμμαχικές δεσμεύσεις της στο ΝΑΤΟ, όπως οι τουρκικές παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου χώρου.
  • Θα εργαστεί διπλωματικά για να δώσει λύση στο Κυπριακό.
  • Θα συνεχίσει να είναι μια ισχυρή φωνή για τη θρησκευτική ελευθερία παγκοσμίως, συμπεριλαμβανομένων των δικαιωμάτων της Ελληνικής Ορθόδοξης Εκκλησίας.

Κανείς ωστόσο δεν πρέπει να περιμένει κάποια θεαματική αλλαγή στην πολιτική των ΗΠΑ υπέρ των ελληνικών συμφερόντων, όποιος και να είναι ο νέος πρόεδρος, καθώς η Τουρκία παραμένει σημαντική για τους αμερικανικούς σχεδιασμούς και βασικά για τους σχεδιασμούς του ΝΑΤΟ στην περιοχή.

Η αμερικανική διπλωματία κινείται εν πολλοίς σταθερά και ανεξάρτητα από τους ευκαιριακούς στόχους της εκάστοτε πολιτικής ηγεσίας. Ενδεικτικά, οι σταθερές αυτές  είναι:

  • Η διατήρηση της αμερικανικής στρατιωτικής παρουσίας στην Ελλάδα. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται διεύρυνση της παρουσίας αυτής και πέραν της νευραλγικής σημασίας βάσης της Σούδας στην Κρήτη
  • Η αναχαίτιση της ρωσικής επιρροής
  • Η αποφυγή γενικευμένης ελληνοτουρκικής σύρραξης που θα ξεφύγει από τον έλεγχο

Την εκτίμηση ότι στην Ανατολική Μεσόγειο θα υπάρξει μεγαλύτερη εμπλοκή από τις ΗΠΑ, «αλλά όχι πλήρη επιστροφή της Ουάσιγκτον στο τραπέζι ως διαπραγματευτικός εταίρος» εξέφρασε ο διευθυντής Ευρώπης της Eurasia, Εμρέ Πεκέρ.

Όπως εκτίμησε, μιλώντας στον ΣΚΑΙ, «θα δούμε στην αμερικανική εξωτερική πολιτική μια επιστροφή στην κανονικότητα. Περισσότερη σιγουριά, μεγαλύτερη δέσμευση στους διεθνείς οργανισμούς, επαναβεβαίωση της ηγεσίας στο ΝΑΤΟ και των διατλαντικών δεσμών, αποκατάσταση εμπορικών δεσμών με την ΕΕ, πιθανώς με απαλοιφή ορισμένων δασμών, επιστροφή στη συμφωνία των Παρισίων για το κλίμα και ίσως μια προσπάθεια για επανεκκίνηση των επαφών με το Ιράν για τη Συμφωνία για τα Πυρηνικά».

Η σχέση με τον Ερντογάν

Το κομμάτι στο οποίο αναμένεται να δούμε κάποια διαφορά σε σχέση με τον Τραμπ αφορά στην προσωπική αντιμετώπιση του Ταγίπ Ερντογάν. Σύμφωνα με ανάλυση του Reuters, υπάρχουν κάποιοι βασικοί άξονες πάνω στους οποίους η σχέση Μπάιντεν – Ερντογάν ακροβατεί και θεωρείται δεδομένο πως δεν θα καταφέρει να ισορροπήσει.

Όπως επισημαίνουν πολιτικοί αναλυτές, η εκλογή Μπάιντεν θα ενεργοποιήσει τις απειλές για κυρώσεις των ΗΠΑ κατά της Άγκυρας εξαιτίας της αγοράς των πυραύλων S-400 από τη Ρωσία.

Το δεύτερο σκέλος έχει να κάνει με τα ανοικτά μέτωπα της Τουρκίας κοντά στα σύνορά της. Ο Ερντογάν είχε εκμεταλλευτεί τις καλές σχέσεις με τον Τραμπ για να προχωρήσει στις κινήσεις του σε Συρία, Λιβύη, Ανατολική Μεσόγειο και εσχάτως το Ναγκόρνο-Καραμπάχ, καλύπτοντας ουσιαστικά τον χώρο που άφησαν οι ΗΠΑ στις περιοχές τα τελευταία χρόνια.

Ο δημοκρατικός υποψήφιος έχει εξαγγείλει ήδη από τον περασμένο Δεκέμβριο μια νέα προσέγγιση στον Ερντογάν, ανησυχώντας για την τουρκική συνεργασία με τη Ρωσία.

Σύμφωνα με τον αναπληρωτή υπουργό μετανάστευσης, Γιώργο Κουμουτσάκο, η διαπροσωπική σχέση του απερχόμενου προέδρου Τραμπ με τον Ερντογάν του έδινε δυνατότητα να αισθάνεται ότι μπορεί προχωράει σε κινήσεις που δημιουργούσαν ένταση και αβεβαιότητα στην περιοχή. Ωστόσο, υπουργείο Άμυνας ΗΠΑ, Κογκρέσο και Στέιτ Ντιπάρτμεντ ήταν πολύ πιο επιφυλακτικοί απέναντι στους Τούρκους. Κατά την διάρκεια της θητείας Τραμπ ελήφθησαν αποφάσεις που ήταν εξαιρετικά ενοχλητικές υπογράμμισε μεταξύ άλλων.

Στο ίδιο μήκος κύματος και ο καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, Άγγελος Συρίγος. Ο ίδιος επεσήμανε πως η εκλογή του Μπάιντεν σημαίνει επιστροφή στην άσκηση μιας πολύ πιο παραδοσιακής αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής και απόλυτη συνεννόηση με την γραφειοκρατία του υπουργείων Εξωτερικών και Άμυνας. «Δηλαδή δεν θα μπορεί πλέον ο Ερντογάν να πάρει στο τηλέφωνο τον αμερικανό πρόεδρο και να ανατρέψει τις προτάσεις της γραφειοκρατίας αυτών των υπουργείων» σημειώνει χαρακτηριστικά μιλώντας στον ΣΚΑΙ.

Επιπλέον, ο κ. Συρίγος υπογράμμισε πως εκείνο που πρέπει να έχουμε υπόψη μας είναι ότι ο Μπάιντεν χαρακτηρίζεται από έντονη αντίθεση προς την Ρωσία και μέσα από το πρίσμα της Ρωσίας θα προσεγγίσει την Τουρκία. «Η ενεργοποίηση των πυραύλων S400 από την Άγκυρα λίγες ημέρες πριν τις εκλογές θα επιφέρει με βεβαιότητα κυρώσεις και οποιαδήποτε κίνηση προς Ρωσία θα αντιμετωπίζεται με αυστηρότητα. Αυτό σημαίνει πως, αν η Τουρκία αποφασίσει να εγκαταλείψει την Ρωσία, η Αμερική θα το δεχτεί».

Το τρίμηνο – φωτιά

Πάντως, το βασικό ζήτημα αυτή τη στιγμή -ανεξαρτήτως της προσέγγισης Μπάιντεν- είναι πώς θα λειτουργήσει ο «σουλτάνος» μέχρι να παραδώσει την εξουσία ο Ντόναλντ Τραμπ. Σημειώνεται πως μεσολαβούν δυόμισι μήνες μέχρι την 2οή Ιανουαρίου όταν και γίνεται η παράδοση – παραλαβή στον Λευκό Οίκο.

Το διάστημα αυτό ελλοχεύει ο κίνδυνος ο Ερντογάν προβεί σε άνευ ορίων πρόκληση, λαμβάνοντας υπόψιν ότι ίσως αποτελεί και την τελευταία ευκαιρία του προκειμένου να ανατρέψει τα δεδομένα και να επιβάλλει τετελεσμένα στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου.

Διπλωμάτες και αναλυτές που παρακολουθούν την κατάσταση θεωρούν ότι αυτή αποτελεί  την πιο επικίνδυνη περίοδο στα ελληνοτουρκικά, με τον κίνδυνο θερμού επεισοδίου να αυξάνεται μέχρι τουλάχιστον να εγκατασταθεί και επίσημα ο νέος πρόεδρος στο Λευκό Οίκο.

Σύμφωνα με τον καθηγητή Άγγελο Συρίγο, θα ακολουθήσει ένα τρίμηνο στο οποίο «ο Ερντογάν πιθανόν να κάνει βήματα μέσα στην γεωπολιτική μας σκακιέρα, να κρατήσει κάποιες θέσεις, ούτως ώστε όταν έρθει ο Μπάιντεν που θα είναι θεωρητικός απέναντί του σε πολλά πράγματα, ο Ερντογάν να έχει προχωρήσει τις θέσεις του».

Ο κ. Κουμουτσάκος εκτιμά δε, πως ο Ερντογάν μπορεί να επιχειρήσει να διαμορφώσει μια κρίσιμη μάζα εξελίξεων τέτοιων ώστε η νέα διοίκηση Μπάιντεν να βρεθεί μπροστά σε διαμορφωμένες καταστάσεις. «Αυτό το τρίμηνο που μένει μέχρι την ανάληψη των καθηκόντων του νέου προέδρου απαιτείται μεγαλύτερη εγρήγορση από πλευράς Αθήνας και Λευκωσίας διότι είναι ένα τρίμηνο που ξέρει ο Ερντογάν ότι είναι ευκαιρία διαμόρφωσης τετελεσμένων που δημιουργεί μια δέσμευση στην νέα αμερικανική διοίκηση».