Η συμφωνία για εκεχειρία μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν που υπογράφηκε αργά τη Δευτέρα υπό την αιγίδα της Ρωσίας επισφραγίζοντας την εδαφική νίκη των Αζέρων και τέθηκε σε εφαρμογή την Τρίτη (σήμερα) τα ξημερώματα, η τέταρτη εκεχειρία μέσα σε ενάμιση μήνα, φαίνεται ότι είναι και αυτή που θα διαρκέσει.
Η αναζωπύρωση της σύγκρουσης στις 27 Σεπτεμβρίου έδωσε την ευκαιρία στους καλύτερα εξοπλισμένους Αζέρους να ανακτήσουν εδάφη που είχαν καταλάβει οι Αρμένιοι πριν από χρόνια.
Το τέλος αυτού του γύρου των εχθροπραξιών αφήνει δυσαρεστημένους τους Αρμενίους, οι οποίοι εισέβαλαν στη Βουλή του Γερεβάν διαμαρτυρόμενοι κατά του πρωθυπουργού τους – φανάζοντας: «Ο Νικόλ είναι προδότης» – και προκάλεσαν εκτεταμένες ζημιές τη νύχτα της Δευτέρας.
Ο ίδιος ο ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν ανακοίνωσε την εκεχειρία διευκρινίζοντας πως προβλέπει ότι οι αντιμαχόμενες πλευρές «θα κρατήσουν τις θέσεις που κατέχουν». Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι το Αζερμπαϊτζάν θα κρατήσει τα αζέρικα εδάφη νότια του Ναγκόρνο Καραμπάχ που είχε καταλάβει η Αρμενία στη δεκαετία του ’90 καθώς και ένα κομμάτι του ίδιου του Ναγκόρνο Καραμπάχ, το νοτιοανατολικό άκρο του, που κατάφερε να καταλάβει ο αζέρικος στρατός στις έξι αυτές εβδομάδες των εχθροπραξιών.
Η Αρμενία όμως κρατάει τα αζέρικα εδάφη δυτικά του Ναγκόρνο Καραμπάχ, που είχε καταλάβει στη δεκαετία του ’90 και τα οποία εξασφαλίζουν εδαφική συνέχεια ανάμεσα στην Αρμενία και το Ναγκόρνο Καραμπάχ, που ανήκει επισήμως στο Αζερμπαϊτζάν αν και κατοικείται και διοικείται από Αρμενίους που έχουν αυτοανακηρύξει την ανεξαρτησία τους.
Ρωσική ειρηνευτική δύναμη
Η εκεχειρία προβλέπει ότι η Ρωσία θα αναπτύξει ειρηνευτική δύναμη 2.000 στρατιωτών για να επιβλέπουν την τήρησή της. Στόχος παραμένει «η δημιουργία των απαραίτητων συνθηκών για τη μόνιμη διευθέτηση» της διένεξης που διαρκεί 30 χρόνια και αποτελεί μία από τις «παγωμένες συγκρούσεις» της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Το Μπακού δήλωσε ότι τούρκοι στρατιώτες θα συμμετέχουν στην ειρηνευτική δύναμη που θα αναπτυχθεί ανάμεσα στις δύο αντιμαχόμενες πλευρές.
«Απίστευτα επώδυνη συμφωνία»
Ο αρμένιος πρωθυπουργός Νικόλ Πασινιάν ανακοίνωσε τη συμφωνία της εκεχειρίας στο Facebook, προσθέτοντας ότι είναι «απίστευτα επώδυνη για μένα και για τον λαό μας». Εξήγησε ότι πήρε την απόφαση να την υπογράψει «ύστερα από προσεκτική ανάλυση της στρατιωτικής κατάστασης και από την αξιολόγηση ατόμων που γνωρίζουν καλύτερα την κατάσταση». Η απόφασή του «βασίζεται στην πεποίθηση ότι είναι η καλύτερη δυνατή λύση στην παρούσα κατάσταση».
Η κρίσιμη καμπή
Η αποφασιστική καμπή των εξελίξεων ήταν η κατάληψη από τον αζερικό στρατό του Σούσι, στρατηγικής πόλης του Ναγκόρνο Καραμπάχ, 15 χλμ. από την πρωτεύουσα Στεπανακέρτ. Το Σούσι βρίσκεται πάνω στη σημαντικότερη αρτηρία που συνδέει το Στεπανακέρτ με το Γερεβάν και επέτρεπε στην Αρμενία να τροφοδοτεί το Ναγκόρνο Καραμπάχ με εφόδια και εξοπλισμό.
Ο αρμενικός στρατός τα είχε βρει σκούρα απέναντι στους Αζέρους οι οποίοι έχουν επενδύσει στον εκσυγχρονισμό του στρατού τους τα τελευταία χρόνια χάρη στα δολάρια από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο. Ο αζέρος πρόεδρος Ιλχάμ Αλίεφ έχει την υποστήριξη του τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ο οποίος έστειλε μισθοφόρους από τη Συρία να πολεμήσουν στο πλευρό των Αζέρων και κυρίως τουρκικά ντρόουν Μπαϊρακτάρ BT2, τα οποία η Άγκυρα διαφημίζει ως αιτία της νίκης αυτής των Αζέρων στο Ναγκόρνο Καραμπάχ. Ανταποκρίσεις ευρωπαίων δημοσιογράφων από το μέτωπο τις τελευταίες εβδομάδες, περιέγραφαν αρμένιους στρατιώτες στα χαρακώματα σχεδόν ανίσχυρους απέναντι στα μη επανδρωμένα Μπαϊρακτάρ.
Η Μόσχα εξοπλίζει και τις δύο πλευρές και διατηρεί καλές σχέσεις με το Μπακού, παρά το γεγονός ότι έχει αμυντική συμφωνία με την Αρμενία. Οι εχθροπραξίες περιορίστηκαν σε εδάφη του Αζερμπαϊτζάν και του Ναγκόρνο Καραμπάχ ενώ αν είχαν περάσει σε αρμενικό έδαφος, θα είχαν αναγκάσει τη Μόσχα να επέμβει λόγω της αμυντικής συμφωνίας (που δεν καλύπτει το Ναγκόρνο Καραμπάχ). Η επέμβαση της Μόσχας θα έφερνε αντιμέτωπες τη Ρωσία με την Τουρκία με σοβαρές επιπτώσεις στην ευρύτερη περιοχή.
Η αβεβαιότητα συνεχίζεται
Ο Πασινιάν προσπάθησε να χρυσώσει το χάπι της ήττας λέγοντας: «Δεν είναι νίκη αλλά δεν υπάρχει ήττα όσο δεν αναγνωρίζετε τον εαυτό σας ως ηττημένο. Ποτέ δεν θα αυτοαναγνωριστούμε ως ηττημένοι και αυτή θα έπρεπε να είναι η αρχή μιας εποχής εθνικής επανένωσης και αναγέννησης». Ο Αλίεφ, αντίθετα, πήρε τα εύσημα για την «συνθηκολόγηση» της Αρμενίας: «Αναγκάσαμε τον Νικόλ Πασινιάν να υπογράψει το έγγραφο, αυτό ισοδυναμεί με συνθηκολόγηση», δήλωσε σε τηλεοπτικό διάγγελμά του. «Είχα πει ότι θα διώχναμε σαν σκυλιά τους Αρμενίους από τα εδάφη μας και το κάναμε».
Η αρμενική αστυνομία πήρε τον έλεγχο της Βουλής από τους διαδηλωτές την Τρίτη το πρωί και η κανονικότητα επέστρεψε στο Γερεβάν. Το μέλλον του Πασινιάν όμως διαγράφεται αβέβαιο _ ήδη πριν τη συμφωνία εκεχειρίας, πολλά κόμματα της αντιπολίτευσης ζητούσαν την παραίτηση του πρωθυπουργού, που ανέβηκε στην εξουσία το 2018 ύστερα από ειρηνικές λαϊκές διαδηλώσεις.
