Μια από τις καλύτερες ειδήσεις των τελευταίων μηνών, αποτελεί και έναν λογιστικό εφιάλτη. Με το εμβόλιο της Pfizer να αναμένεται να εγκριθεί ήδη από τον επόμενο μήνα, οι δυτικές κυβερνήσεις προσπαθούν πυρετωδώς να βρουν τρόπο για την ταχεία διανομή των δόσεων σε όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους.
Μέχρι σήμερα, τα περισσότερα προγράμματα εμβολιασμού είχαν πολυετή χρονικό ορίζονται και εστίαζαν σε συγκεκριμένες ηλικιακές ομάδες – συνήθως παιδιά και ηλικιωμένους. Αυτή τη φορά, όμως, οι κυβερνήσεις ελπίζουν να κάνουν κάτι που δεν έχει ξαναγίνει ποτέ στο παρελθόν, και να εμβολιάσουν την πλειοψηφία του πληθυσμού εντός λίγων μηνών.
Τεράστιες δυσκολίες στη διανομή
Ακόμη και τα πλούσια κράτη, που έχουν ανεπτυγμένα προγράμματα εμβολιασμού, αντιμετωπίζουν τεράστια προβλήματα. Ανάμεσα σε αυτά και η δημιουργία νέων βάσεων δεδομένων που θα παρακολουθούν ποιοι έχουν κάνει το εμβόλιο, η εύρεση τρόπων ενθάρρυνσης του μαζικού εμβολιασμού των νέων, η εξασφάλιση επαρκών προμηθειών και η διαχείριση εκτεταμένων κέντρων όπου οι δόσεις θα μπορούν να χορηγηθούν με ταχύτητα και ασφάλεια.
Αυτές οι προκλήσεις σημαίνουν ότι ακόμη και αν το εμβόλιο εγκριθεί άμεσα, ενδέχεται να μεσολαβήσουν πολλοί μήνες πριν τη χορήγησή του σε αρκετούς ανθρώπους, ώστε να είναι εφικτή η χαλάρωση των μέτρων των lockdown που έχουν επανέλθει σε πολλές χώρες της Δύσης τους τελευταίους μήνες.
Και αφού φτάσει το εμβόλιο; «Είναι αρκετό για να πούμε ότι η ζωή θα επιστρέψει στην κανονικότητα; Νομίζω πως η απάντηση είναι αρνητική», δήλωσε στην Wall Street Journal ο Ντέιβιντ Σάλσμπουρι, πρώην επικεφαλής της Στρατηγικής Συμβουλευτικής Ομάδας Εμπειρογνωμόνων του ΠΟΥ για τα Εμβόλια.
Τη Δευτέρα, η Pfizer και η συνεργαζόμενη εταιρεία BioNTech δήλωσαν ότι το εμβόλιό τους αποδείχθηκε ότι έχει αποτελεσματικότητα που ξεπερνά το 90% στην προστασία των ανθρώπων από τον ιό στο πλαίσιο μελέτης. Η ανακοίνωση γέννησε ελπίδες ότι το εμβόλιο θα μπορούσε – με την προϋπόθεση ότι θα εγκριθεί από τις ρυθμιστικές αρχές – να γίνει το πρώτο από μια σειρά από εμβόλια που από κοινού θα ανακόψουν την ορμή της ασθένειας.
Προετοιμασίες και ασκήσεις ετοιμότητας
Ήδη οι κυβερνήσεις σχεδιάζουν τον τρόπο διανομής αυτών των εμβολίων. Η Εθνική Υπηρεσία Υγείας της Βρετανίας (NHS) έχει ήδη πραγματοποιήσει ασκήσεις ετοιμότητας για να διαπιστώσει πώς ένα εμβόλιο που πρέπει να αποθηκευθεί σε τόσο χαμηλές θερμοκρασίες θα χορηγηθεί μαζικά στον πληθυσμό. Επιπλέον, ήδη από τον επόμενο μήνα έχει προγραμματιστεί ο πρώτος εμβολιασμός των επαγγελματιών υγείας.
Η UNICEF έχει ήδη ξεκινήσει τη δημιουργία αποθέματος μισού δισεκατομμυρίου συριγγών, ως προετοιμασία για τη διανομή ενός εμβολίου σε όλο τον κόσμο. Το εκτελεστικό όργανο της ΕΕ έχει αναπτύξει σχέδιο για το ποιος πρόκειται να εμβολιαστεί και με ποια σειρά, ξεκινώντας από τους υγειονομικούς υπαλλήλους και προχωρώντας στους ηλικιωμένους, τους ευπαθείς και έπειτα στους αναγκαίους εργαζόμενους.
Στις ΗΠΑ, η ομοσπονδιακή κυβέρνηση έχει δημιουργήσει μια πολύπλευρη προσέγγιση που συμπεριλαμβάνει τη συνεργασία με αξιωματούχους σε πολιτειακό επίπεδο, οι οποίοι θα παίξουν κρίσιμο ρόλο στη χορήγηση των εμβολίων. Η αμερικανική κυβέρνηση πρόκειται να συνεργαστεί και με μια εταιρεία για τη διανομή των μελλοντικών εμβολίων, με εξαίρεση αυτό της Pfizer, καθώς η εταιρεία αναλαμβάνει αυτές τις διαδικασίες.
Γήπεδα ποδοσφαίρου γεμάτα εμβόλια
Στο Μίσιγκαν, η Pfizer έχει μετατρέψει ένα οικόπεδο σε μέγεθος γηπέδου ποδοσφαίρου σε αποθήκη, εξοπλίζοντάς το με 350 μεγάλους καταψύκτες, έτοιμους να συγκεντρώσουν εκατομμύρια δόσεις του εμβολίου, πριν αυτές διανεμηθούν σε όλο τον κόσμο. Από αυτή την τοποθεσία, και μία ακόμη που βρίσκεται στο Πούουρς του Βελγίου, ο φαρμακευτικός κολοσσός αναφέρει ότι πρόκειται να διανείμει 100 εκατ. δόσεις εντός του 2020, και άλλες 1,3 δισ. μέχρι το 2021.
Στην Ευρώπη, αρκετές φαρμακευτικές εταιρείες συμπεριλαμβανομένης της Pfizer ελπίζουν ότι θα καταφέρουν να καταθέσουν αίτηση επείγουσας άδειας κυκλοφορίας υπό αίρεση (έγκριση έκτακτης ανάγκης) από τις ρυθμιστικές αρχές της ΕΕ στα τέλη Νοεμβρίου. Από τη στιγμή που θα το κάνουν, η Ευρωπαϊκή Ιατρική Υπηρεσία αναμένεται να περάσει περίπου ένα μήνα επεξεργαζόμενη το αίτημά τους, μέχρι να πάρει την τελική απόφαση. από τον Οκτώβριο, η υπηρεσία έχει αρχίσει να εξετάζει τα προκαταρκτικά αποτελέσματα των ερευνών τουλάχιστον για τρία εμβόλια, συμπεριλαμβανομένου εκείνου της Pfizer.
Παράμετροι που προκαλούν ανησυχίες
Ακόμη και αν όλα κυλήσουν ομαλά, είναι πιθανό να υπάρξει σημαντική καθυστέρηση μέχρι το εμβόλιο να μπορέσει να φτάσει σε αρκετά μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού ώστε να επιβραδύνει σημαντικά τη μετάδοση, αναφέρουν επιδημιολόγοι που ανησυχούν ότι οι κυβερνήσεις είναι υπερβολικά σίγουρες πως η καθημερινότητα σύντομα θα επιστρέψει στην κανονικότητα. Τα εμπόδια οφείλονται τόσο σε συνηθισμένα προβλήματα στην παραγωγή εκατοντάδων εκατομμυρίων δόσεων ενός νέου εμβολίου, όσο και στη διαχείριση των λεπτομερειών της διανομής τους στους ασθενείς.
Πολλά θα εξαρτηθούν και από το ίδιο το εμβόλιο. Ακόμη και αν αυτό εντέλει αποδειχθεί ότι όντως προκαλεί ικανοποιητική αντίδραση του ανοσοποιητικού στο 90% των εμβολιασθέντων – όπως ανακοίνωσε η Pfizer ότι δείχνουν τα προκαταρκτικά αποτελέσματα των δοκιμών της – αυτό σημαίνει ότι τουλάχιστον τα τρία τέταρτα του πληθυσμού θα πρέπει να κάνουν το εμβόλιο προκειμένου να επιτευχθεί ανοσία της αγέλης, τονίζει στη WSJ ο Ρόι Άντερσον, επιδημιολόγος και καθηγητής στο Imperial College του Λονδίνου. Η ανοσία της αγέλης επιτυγχάνεται όταν αρκετοί άνθρωποι αναπτύξουν ανοσολογική αντίδραση εξαιτίας φυσικής λοίμωξης ή εμβολίου ώστε να σπάσουν την αλυσίδα της μετάδοσης του ιού.
Ακόμη και αν τα ποσοστά εμβολιασμού είναι ικανοποιητικά, ο Άντερσον εκτιμά ότι θα χρειαστούν και άλλα lockdown στις αρχές του επόμενου έτους, πριν την επιστροφή στην κανονικότητα το 2022.
Αν η αποτελεσματικότητα του εμβολίου τελικά κινείται κάτω από το 80%, τότε όλος ο πληθυσμός θα πρέπει να εμβολιαστεί για να έχουμε το ίδιο αποτέλεσμα, τονίζει. Οι ρυθμιστικές αρχές της ΕΕ θα δώσουν το πράσινο φως σε όποιο εμβόλιο αποδειχθεί αποτελεσματικό για πάνω από το 50% των περιπτώσεων.
«Θα βοηθούσε αν η συζήτηση για τα εμβόλια μειωνόταν», προειδοποιεί η Έμμα Χόντκροφτ, μοριακή επιδημιολόγος στο Πανεπιστήμιο της Βέρνης στην Ελβετία. «Υπάρχει τεράστια απόκλιση μεταξύ των παραγωγών εμβολίων και των τίτλων που μιλούν για έγκριση εμβολίου πριν τα Χριστούγεννα. Λίγος περισσότερος ρεαλισμός για το χρονικό διάστημα που απαιτείται για τον εμβολιασμό του πληθυσμού θα μπορούσε να βοηθήσει την κατάσταση».
Ακόμη και οι ίδιες οι κατασκευάστριες εταιρείες δεν έχουν λύσει ακόμη προβλήματα για τη μαζική παραγωγή, την αποθήκευση και τη μεταφορά των προϊόντων τους.
Η Moderna αντιμετωπίζει προβλήματα με τη θερμοκρασία συντήρησης – προς το παρόν το εμβόλιο συντηρείται στους -70 βαθμούς Κελσίου, ενώ η εταιρεία ελπίζει ότι από τη στιγμή που θα αποθηκευθεί σε φιάλες θα μπορεί να επιβιώσει τουλάχιστον για ένα έτος στους -20 βαθμούς.
Η AstraZeneca έχει σταματήσει την μαζική αποθήκευση δόσεων σε φιάλες, όπως ανακοίνωσε την περασμένη εβδομάδα, επειδή προς το παρόν δεν είναι σε θέση να ξέρει τη διάρκεια ζωής του εμβολίου στα ράφια.
Ορισμένα από τα υποψήφια εμβόλια απαιτούν δύο δόσεις, περιπλέκοντας ακόμη περισσότερο τον συντονισμό από τις κυβερνήσεις.
Ο μαζικός εμβολιασμός μπορεί θεωρητικά να συμβεί με μεγάλη ταχύτητα. Στη διάρκεια της δεκαετίας του 2000, η βρετανική κυβέρνηση εκπόνησε σχέδιο εμβολιασμού όλης της χώρας εντός μίας εβδομάδας.
Ένα εμβόλιο κοροναϊού θα χορηγούνταν περίπου όπως και το ετήσιο εμβόλιο της γρίπης σε όλο τον ανεπτυγμένο κόσμο, εξηγούν οι ειδικοί. Οι γιατροί εκτιμούν ότι θα χρειάζονται μόλις λίγα περισσότερα λεπτά για τη χορήγησή του. Η Βρετανία έχει προχωρήσει σε νομοθετικές αλλαγές ώστε φοιτητές ιατρικής και φυσιοθεραπευτές να έχουν δικαίωμα να χορηγήσουν το εμβόλιο.
Αν δοθεί προτεραιότητα στους ευπαθείς, για παράδειγμα στους ανθρώπους άνω των 70 ετών, ήδη με τον εμβολιασμό τους η πίεση στα συστήματα υγείας θα μειωθεί – επομένως και η ανάγκη για lockdown. Αυτό, σε συνδυασμό με τη βελτίωση των θεραπειών και των τεστ, θα μπορούσε να οδηγήσει σε χαλάρωση και των υπόλοιπων μέτρων κοινωνικής αποστασιοποίησης. Όμως για να εξασφαλίσουν την ευρύτερη χορήγησή του, οι κυβερνήσεις ίσως χρειαστεί να υποχρεώσουν τους πολίτες τους να εμβολιαστούν, όπως συμβαίνει με τα υποχρεωτικά εμβόλια που πρέπει να έχουν ολοκληρώσει τα παιδιά για να πάνε στο σχολείο.
Δεδομένου του ότι ο μαζικός εμβολιασμός αποτελεί τεράστιο άθλο, ορισμένοι επιδημιολόγοι προειδοποιούν ότι η ασθένεια ενδέχεται να συνεχίσει να κινείται στον πληθυσμό για δεκαετίες. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η Ευρώπη ανακοίνωσε ότι έχει εξαλείψει την πολιομυελίτιδα μόλις το 2002.
