Η σεζόν της πορείας ξεκινάει κάθε χρόνο τον Νοέμβριο. Σαν τελετουργικό που τηρείται ευλαβικά, το Πολυτεχνείο έχει φτάσει πια να θεωρείται ισάξιο σε σημασία με τις εθνικές επετείους για το 1821 και το 1940. Μαζί του, όμως, τα τελευταία δώδεκα χρόνια, εμφανίζεται μία ακόμα επέτειος. Με άλλα χαρακτηριστικά, απευθύνεται σε διαφορετικό κοινό: η δολοφονία του 15χρονου Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου από τα χέρια του Επαμεινώνδα Κορκονέα βοήθησε στη διαμόρφωση μιας γενιάς πολιτών, η οποία, καλώς ή κακώς, στις κρίσιμες στιγμές που ακολούθησαν επέλεξε να γυρίσει την πλάτη στο πολιτικό σύστημα της Μεταπολίτευσης. Τίποτα σήμερα δεν μοιάζει με το 2008. Τίποτα, εκτός από τα κοινωνικά τελετουργικά, που έχουν μείνει βαλσαμωμένα στον χρόνο.
Εν μέσω πανδημίας, η κυβέρνηση προανήγγειλε πως οι πορείες του φθινοπώρου δεν θα πραγματοποιηθούν, καθώς η χώρα βρίσκεται σε υγειονομικό λοκντάουν. Στην περίπτωση του Πολυτεχνείου, η απόφαση επιβλήθηκε μόνο εν μέρει: πέρα από την κακή συνεννόηση ανάμεσα στην κυβέρνηση και τα κόμματα της αντιπολίτευσης, το Μέγαρο Μαξίμου ήρθε αντιμέτωπο, για πρώτη φορά σε τέτοιον βαθμό, με το ΚΚΕ. Ο Περισσός συστράτευσε τον ΣΥΡΙΖΑ και το ΜέΡΑ25 πίσω από μια κοινή δήλωση για έναν εορτασμό που γίνεται με τη μορφή συγκέντρωσης. Αποτέλεσμα; Η διεξαγωγή τριών διαφορετικών κομματικών εκδηλώσεων και μια εισαγγελική παρέμβαση για τον Αλέξη Τσίπρα, τον Δημήτρη Κουτσούμπα και τον Γιάνη Βαρουφάκη. Στην περίπτωση της επετείου της δολοφονίας του Γρηγορόπουλου, ωστόσο, το ΚΚΕ, που (υπό κανονικές συνθήκες) κατεβαίνει στον δρόμο χωρίς να προκαλεί εντάσεις με την αστυνομία, δεν θα βγει μπροστά – τα βλέμματα, επομένως, στρέφονται στην αξιωματική αντιπολίτευση. Το λοκντάουν έχει πάρει παράταση μέχρι τις 7 Δεκεμβρίου. Ποια στάση θα κρατήσει η Κουμουνδούρου;
Τα «κέρδη» του 2008
Για τον ΣΥΡΙΖΑ υπάρχουν δύο δρόμοι δράσης: ο πρώτος είναι αυτός που ακολούθησε το 2008, όταν άρχισε να δημιουργεί τον πολιτικό μύθο που τελικά, μερικά χρόνια αργότερα, τον έφερε στην εξουσία. Τα γεγονότα μετά τον θάνατο του Αλέξη Γρηγορόπουλου δεν είχαν άμεσα οφέλη για το κόμμα, δεν αύξησαν τα ποσοστά του – για την ακρίβεια, το 2009 ο ΣΥΡΙΖΑ πάλευε ακόμα με την είσοδό του στη Βουλή. Η στάση του όμως εκείνη την περίοδο, που αποτέλεσε το πρώτο επεισόδιο μιας δύσκολης δεκαετίας, ήταν προάγγελος του τι θα ακολουθούσε. Οσα έγιναν, άλλωστε, τον Δεκέμβριο του 2008 έφεραν μια ανοχή στη βία και συνέβαλαν στις κοινωνικές αντιδράσεις των πρώτων χρόνων του μνημονίου.
Στα πανεπιστήμια, τα γεγονότα του 2008 δημιούργησαν μια στενότερη σχέση ανάμεσα στα πιο ακραία φοιτητικά στοιχεία, στους φοιτητές της εξωκοινοβουλευτικής και της κοινοβουλευτικής Αριστεράς. Βοηθήθηκαν από τα φάουλ της κυβερνητικής πλευράς, από τη στάση του τότε υπουργού Παιδείας, Ευριπίδη Στυλιανίδη, και αυτή του Προκόπη Παυλόπουλου, που επέτρεψαν στους μπάχαλους εκείνης της περιόδου να μιλούν για κυβερνητική αδιαφορία και να ενεργούν τεστάροντας τα όρια του κρατικού μηχανισμού. Η σχέση δεν πήρε χαρακτηριστικά συμπόρευσης, μπόλιασε όμως τον τρόπο με τον οποίο οι δύο πλευρές έβλεπαν η μία την άλλη.
Ηταν ενδεικτικό το στιχάκι στα αντικάλαντα της «Αυγής», που εμπνεύστηκε από τις μολότοφ που έπεσαν στην πλατεία Συντάγματος, καίγοντας το χριστουγεννιάτικο δέντρο που είχε τοποθετήσει ο δήμος Αθηναίων: «Ω έλατο, ω έλατο, δεν θα μου τη γλιτώσεις / Βρε θα σε κάψω μια βραδιά / Κι ας έχει μπάτσους στα κλαδιά». Φάνηκε και σε κεντρικό επίπεδο, στην απροθυμία της τότε ηγεσίας της Κουμουνδούρου, και στη συνέχεια της σημερινής, να μιλήσει για τη βία που κυριαρχούσε στη δημόσια ζωή χωρίς να προσθέτει «αλλά», ακόμα και μετά τις δολοφονίες στη Μαρφίν. Η αλλαγή, όμως, έγινε εμφανής και εντός των πανεπιστημίων. Οσοι ασχολούνται ακόμα με τον φοιτητικό συνδικαλισμό είδαν την εξέλιξη: ο ΣΥΡΙΖΑ «κέρδισε» μια μερίδα φοιτητών που δεν ταυτίστηκε ποτέ με οποιοδήποτε κόμμα, στηρίζοντάς τον στη νίκη του, τον Ιανουάριο του 2015, αλλά και στο πρώτο εξάμηνο των αυταπατών. Ακόμα και η «επαναστατική» δράση περιορίστηκε σημαντικά την περίοδο διακυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ, ειδικά εκείνο το πρώτο εξάμηνο που η προσοχή ήταν στραμμένη αλλού.
Επιλογή ανάγκης
Ο άλλος δρόμος για τον ΣΥΡΙΖΑ μπορεί να θεωρηθεί και δρόμος της ανάγκης: μετά τις εκλογές του Σεπτεμβρίου του 2015, τη δεύτερη περίοδο της διακυβέρνησής του, η σχέση που χτίστηκε διερράγη. Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν είναι πια το ίδιο αποδεκτός στο ίδιο κοινό – ενδεικτική ήταν η υποδοχή που επεφύλαξαν στον Αλέξη Τσίπρα στη συγκέντρωση έξω από το Εφετείο μέλη της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς. Και στην Κουμουνδούρου αναγνωρίζουν πως η επέτειος από τη δολοφονία του Γρηγορόπουλου δεν είναι Πολυτεχνείο, ούτε την αντιλαμβάνεται ως τέτοιο η κοινωνία που θυμάται τις καταστροφές και τις φωτιές στο κέντρο της Αθήνας. Κυρίως, δεν την αντιλαμβάνεται με αυτόν τον τρόπο το κεντροαριστερό κοινό στο οποίο φιλοδοξεί να απευθυνθεί.
Μαζί με το ΜέΡΑ25, ο ΣΥΡΙΖΑ είναι το κόμμα που θα μπορούσε να στηρίξει μια τύπου επετειακή συνάθροιση στους δρόμους της Αθήνας. Η επιλογή του στο Πολυτεχνείο, παρότι του κόστισε σε μετριοπαθείς ψηφοφόρους, ήταν αναπόφευκτη με βάση την ιστορία του κόμματος. Η στάση του τη 17η Νοεμβρίου δείχνει πως κι αυτός γνωρίζει πλέον τα όρια των στελεχών και του ακροατηρίου του: ούτε τότε, παρότι υπέγραψε το κοινό κείμενο, ξεπέρασε τα όρια. Η πίεση, όμως, είναι δεδομένη: θα μπορέσει, για πρώτη φορά, να ζητήσει από όλους, φοιτητές και στελέχη, να απέχουν από οποιαδήποτε συμμετοχή, τη στιγμή που έχει «σηκώσει» ψηλά το ζήτημα του αυταρχισμού του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη;
Η στάση της κυβέρνησης
Από την πλευρά της, η κυβέρνηση δηλώνει ανά τακτά χρονικά διαστήματα πως κανείς δεν πρόκειται να κατέβει στον δρόμο. Ο Μιχάλης Χρυσοχοΐδης επέδειξε τη σχετική ανοχή στις πολιτικές εκδηλώσεις του Πολυτεχνείου, αλλά και στις συγκεντρώσεις της περασμένης Πέμπτης, κατά τη διάρκεια της 24ωρης απεργίας της ΑΔΕΔΥ. Η σιωπηρή συναίνεση με την οποία διεξάγονται αυτές οι συναθροίσεις δύσκολα μπορεί να επεκταθεί στην επέτειο του Γρηγορόπουλου, που εδώ και χρόνια θεωρείται περισσότερο αφορμή για καταστροφές παρά φόρος τιμής στη μνήμη ενός 15χρονου αγοριού. Ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη, που θεωρείται «κόκκινο πανί» για τους «μπάχαλους», κατάφερε να τους περιορίσει σημαντικά στο Πολυτεχνείο – και το ίδιο φαίνεται πως σκοπεύει να κάνει και σε μια εβδομάδα.
Οταν λήξει η σεζόν της πορείας, που διαμορφώθηκε για πρώτη φορά από την πανδημία, θα μπορέσει να γίνει μια τελική αποτίμηση των κοινωνικών τελετουργικών. Το Πολυτεχνείο δεν κατάφερε να ξεφύγει από την πεπατημένη του. Η επέτειος για τον Γρηγορόπουλο ήταν, στην εποχή της, προάγγελος εξελίξεων – και ξεθώριασε στον χρόνο. Ο τρόπος που θα τη διαχειριστούν φέτος όλες οι πλευρές που συμμετέχουν ίσως κρίνει και το μέλλον της.
