Στο μικροσκόπιο του Ελεγκτικού Συνεδρίου συμβάσεις 500 εκατ. ευρώ για τον κοροναϊό

Περισσότερες από 400 συμβάσεις, που ξεπερνούν τα 500 εκατομμύρια ευρώ και αφορούν την αντιμετώπιση του κορωνοϊού και τον αντίκτυπο των συνεπειών της πανδημίας, έχουν τεθεί τους τελευταίους μήνες στο «μικροσκόπιο» τριών κλιμακίων του Ελεγκτικού Δικαστηρίου, στο πλαίσιο του προληπτικού ελέγχου νομιμότητας των δημόσιων συμβάσεων μεγάλης οικονομικής αξίας.

Το Ελεγκτικό Συνέδριο, ένα από τα τρία ανώτατα δικαστήρια της χώρας (μαζί με τον Αρειο Πάγο και το Συμβούλιο της Επικρατείας), το οποίο έχει σοβαρές αρμοδιότητες, άγνωστες σε πολλούς, αποδεικνύεται «θεματοφύλακας» της θεμελιώδους αρχής διαφάνειας και της νομιμότητας συμβάσεων που η πολιτεία, για την αντιμετώπιση των έκτακτων αναγκών εν καιρώ πανδημίας, έχει ανάγκη να εγκριθούν το ταχύτερο δυνατό.

Το Ανώτατο Δημοσιονομικό Δικαστήριο υπό τον πρόεδρό του Ιωάννη Σαρμά, ο οποίος είχε συμμετάσχει για 12 ολόκληρα χρόνια στο Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο, τους τελευταίους μήνες προσαρμόζεται, μέσω των αποφάσεών του, στον επείγοντα χαρακτήρα του ελέγχου των συμβάσεων που αφορούν την αντιμετώπιση της πανδημίας και ως εκ τούτου την προστασία της δημόσιας υγείας, χωρίς όμως οι αποφάσεις αυτές να παρεκκλίνουν σε τίποτα από την ποιότητα του ελέγχου των συμβάσεων που φέρνουν το δικαστήριο στην «πρώτη γραμμή».

Ελεγχοι

Συγκεκριμένα, στο Ελεγκτικό Συνέδριο λειτουργούν τρία κλιμάκια, τα οποία επεξεργάζονται και ελέγχουν συμβάσεις έργων, προμηθειών και υπηρεσιών που συνδέονται με την αντιμετώπιση του COVID-19, καθώς και με την αντιμετώπιση των συνεπειών της πανδημίας που βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη.

Σύμφωνα με τα στοιχεία αυτά: Το Ε’ Κλιμάκιο τους μήνες της καραντίνας – στην πρώτη και τη δεύτερη φάση την οποία διανύουμε – έχει επεξεργαστεί συνολικά 15 συμβάσεις έργων, όπως αυτές που αφορούν τη δημιουργία νέων μονάδων ΜΕΘ, συνολικής αξίας 214 εκατομμυρίων ευρώ. Το ΣΤ’ Κλιμάκιο έχει εξετάσει 197 συμβάσεις προμηθειών, όπως αυτές που αφορούν υγειονομικό υλικό, rapid tests, αλλά και τις μάσκες για τα σχολεία, συνολικής αξίας 176 εκατομμυρίων ευρώ. Το Ζ’ Κλιμάκιο έχει ασχοληθεί και έχει εγκρίνει 234 συμβάσεις υπηρεσιών, όπως για παράδειγμα αυτές που αφορούσαν μισθώσεις λεωφορείων για τη μεταφορά επιβατών προς αποφυγή συνωστισμού, συνολικής αξίας 113 εκατομμυρίων ευρώ.

Η μεγαλύτερη πίεση για την ταχεία διεκπεραίωση των προμηθειών υπήρξε στο ΣΤ’ Κλιμάκιο. Για τον λόγο αυτόν, με απόφαση του προέδρου του Ανώτατου Δικαστηρίου, αυξήθηκαν κατά τρεις οι δικαστές που θα μετέχουν στο αρμόδιο κλιμάκιο που έχει σαν αντικείμενο τον έλεγχο της νομιμότητας μεγάλων ή σημαντικών συμβάσεων του Δημοσίου, προκειμένου να μην επαναλαμβάνονται προβλήματα καθυστερήσεων που είχαν σημειωθεί στο παρελθόν σε συμβάσεις μείζονος σπουδαιότητας.

Βασική αρχή είναι, όπως έλεγαν στα «ΝΕΑ» πηγές του Ανώτατου Δικαστηρίου, «ο έλεγχος των συμβάσεων να μην αποτελεί ούτε τροχοπέδη, ούτε άλλοθι» για το Δημόσιο, επισημαίνοντας ότι οι δικαστικοί λειτουργοί που είναι επιφορτισμένοι με αυτά τα καθήκοντα μπορούν να ελέγχουν μόνο τα ουσιώδη στοιχεία. Αξίζει, δε, να σημειωθεί ότι σε περίπτωση που διαπιστωθεί ότι ορισμένες συμβάσεις δεν πληρούν τα αναγκαία στοιχεία, τότε το κλιμάκιο του Ελεγκτικού Συνεδρίου ζητεί συμπληρωματικά στοιχεία για να… θεραπευτούν οι όποιες ελλείψεις. Σύμφωνα με πληροφορίες, κατά τη διάρκεια της καραντίνας έχει χρειαστεί σε ελάχιστες περιπτώσεις να εκδοθούν προδικαστικές αποφάσεις, ζητώντας από τις αρμόδιες Αρχές να συμπληρώσουν τα στοιχεία που έλειπαν ώστε να μπορέσει να ολοκληρωθεί η όλη διαδικασία με βάση τη θεμελιώδη αρχή της διαφάνειας.

Θεσμική δικλίδα

«Ο προβλεπόμενος προληπτικός έλεγχος νομιμότητας των δημοσίων συμβάσεων μεγάλης οικονομικής αξίας αποσκοπεί στην προάσπιση του δημόσιου συμφέροντος και την ενίσχυση της διαφάνειας στο πεδίο των οικονομικών λειτουργιών του κράτους, των νομικών προσώπων δημόσιου δικαίου και των δημόσιων επιχειρήσεων. Ο έλεγχος αυτός συνιστά θεσμική δικλίδα για την προστασία των δημόσιων κονδυλίων και τη διασφάλιση της συνταγματικά κατοχυρωμένης δημοσιονομικής βιωσιμότητας των δημόσιου ενδιαφέροντος φορέων, για τον λόγο δε αυτόν είναι καθολικός επί της διαδικασίας ανάθεσης και του οικείου σχεδίου σύμβασης» όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στο σκεπτικό των πράξεων του ΣΤ’ Κλιμακίου, με βάση τις οποίες εγκρίθηκε τόσο η σύμβαση για τις μάσκες στα σχολεία, μετά την αναγκαία συμπλήρωση και διόρθωσή της, όσο και η σύμβαση για την προμήθεια 2.000.000 rapid tests ταχέως συστήματος (Point of Care) για αντιγόνο SARS-CoV-2 για την αντιμετώπιση των έκτακτων αναγκών λόγω του κορωνοϊού.

Αξίζει να σημειωθεί ότι, όπως προκύπτει από την ανάγνωση των σχετικών αποφάσεων, οι ανώτατοι δικαστές εξετάζουν τη συμβατότητα της σχετικής διαδικασίας και του σχεδίου σύμβασης με την εν ευρεία έννοια νομιμότητα, η οποία αναλύεται σε έλεγχο της τυπικής νομιμότητας της προδικασίας και της κυρίας διαδικασίας ανάθεσης και αφετέρου της δημοσιονομικής νομιμότητας, που συνίσταται στην εξέταση της τήρησης εκ μέρους του ελεγχόμενου φορέα των αρχών της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης και της οικονομικότητας στον βαθμό που αυτές δύνανται να ελεγχθούν στο προ της σύναψης της σύμβασης στάδιο.