Τι ήχο έχει άραγε μια έκλειψη Ηλίου…; Την απάντηση έρχεται να δώσει ένα καινοτόμο λογισμικό που επιτρέπει σε άτομα με προβλήματα όρασης να έρθουν σε επαφή με την επιστήμη της αστρονομίας· και να απολαύσουν μια έκλειψη Ηλίου ακόμη κι αν δεν έχουν δει ποτέ τα αστέρια… Το έργο A4BD (Astronomy for the Blind and the Disabled) υλοποιήθηκε υπό τον συντονισμό του Πανεπιστημίου Πατρών σε συνεργασία με ειδικά σχολεία από Ισπανία, Γαλλία, Πολωνία, Ελλάδα, Λετονία και Κύπρο και τα αποτελέσματά του παρουσιάστηκαν προσφάτως σε διαδικτυακό συνέδριο.
«Στην επιστήμη έχουμε συνηθίσει να επεξεργαζόμαστε την πληροφορία οπτικά, να βλέπουμε για παράδειγμα ένα διάγραμμα θερμοκρασιών και να βγάζουμε συμπεράσματα για την αυξομείωσή της. Ή να χρησιμοποιούμε όργανα που επεκτείνουν την όρασή μας, όπως είναι στην αστρονομία τα τηλεσκόπια. Πώς όμως μπορεί να τα αντιληφθεί όλα αυτά κάποιος που δεν έχει δει ποτέ του τον ουρανό; Η ιδέα είναι να μεταφέρουμε την πληροφορία όχι οπτικά αλλά ακουστικά», λέει στα «ΝΕΑ» η Αναστασία – Φιόρη Μεταλληνού, αστρονόμος στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών με εξειδίκευση στην επικοινωνία της επιστήμης.
Μέσω του ήχου
Αυτό ακριβώς κάνει το λογισμικό που έφτιαξαν οι ερευνητές: «μεταφράζει» ακουστικά πλανητικές εικόνες και αστρονομικά φαινόμενα, ώστε να γίνονται αντιληπτά από ανθρώπους με προβλήματα όρασης. Μέσω του ήχου παρουσιάζει τα σχήματά τους – το στρογγυλό ή το σπειροειδές -, τη συμμετρία αλλά και τη διαφορετικότητά τους παρέχοντας μια αντιπροσωπευτική εικόνα του Σύμπαντος.
«Αρχικά καταρτίσαμε κάποια ερωτηματολόγια ώστε να καταλάβουμε πώς αντιλαμβάνεται το μυαλό ενός τυφλού έννοιες που δεν έχουν νόημα για κάποιον που δεν βλέπει, όπως το χρώμα ή το φως», εξηγεί ο Ανδρέας Παπαλάμπρου, ερευνητής στο Πανεπιστήμιο Πατρών και ένας εκ των συντελεστών του προγράμματος. «Καταφέραμε έτσι να αποκρυπτογραφήσουμε αυτή τη σχέση και να μετατρέψουμε τις εικόνες σε ήχο. Το αποτέλεσμα αυτής της δουλειάς έγινε προσβάσιμο μέσω μιας ειδικής εφαρμογής για tablet ή κινητά με οθόνη αφής, τα οποία διαπιστώσαμε ότι χρησιμοποιούν πολύ οι τυφλοί», προσθέτει. «Η εφαρμογή περιλαμβάνει μια βάση δεδομένων με εικόνες από όλα τα ουράνια αντικείμενα, εικόνες από τον Κρόνο, από πλανητικά σμήνη, από γαλαξίες, από μια έκλειψη Ηλίου, οι οποίες παρουσιάζονται ηχητικά. Συσχετίσαμε τη φωτεινότητά τους με την ένταση του ήχου και το χρώμα με τη συχνότητά του, ενώ κατόπιν αιτήματος των ίδιων των χρηστών αξιοποιήσαμε τη δόνηση των φορητών συσκευών για να αποδοθούν τα περιγράμματα των αστρονομικών αντικειμένων», λέει ο Ανδρέας Παπαλάμπρου. «Επίσης η εφαρμογή παρέχει τη δυνατότητα να γίνεται λήψη νέων φωτογραφιών από Αστεροσκοπεία και αυτές να μεταφέρονται αυτόματα ηχητικά στον χρήστη».
Ετσι τα άτομα με προβλήματα όρασης όχι μόνο μπορούν να εκπαιδευτούν στην αστρονομία, αλλά και να αισθανθούν βαθύτερα την ομορφιά των εικόνων του Σύμπαντος, κάτι που δεν μπορούν να απολαύσουν οπτικά. «Ειδικά η έκλειψη Ηλίου είναι ένα φαινόμενο που αρέσει πολύ, διότι ο Ηλιος γίνεται μαύρος και αυτό δίνει έναν διαφορετικό, σπάνιο, ηχητικό τόνο που τους εκπλήσσει», εξηγεί ο ερευνητής.
Προσβάσιμη στο κοινό
Το πρόγραμμα A4BD θα ολοκληρωθεί στις 31 Δεκεμβρίου 2020 και μέσα στον Ιανουάριο η εφαρμογή αναμένεται να καταστεί ευρέως προσβάσιμη στο κοινό.
«Κάτι αντίστοιχο κάναμε σε συνεργασία με το Ιόνιο Πανεπιστήμιο», λέει η Αναστασία Μεταλληνού, μία εκ των ομιλητών του συνεδρίου. «Πήραμε ηλεκτρομαγνητικές καταιγίδες μέσα στις οποίες υπάρχουν μικροσωματίδια που εκπέμπουν ραδιοκύματα και τις μεταφέραμε στο ακουστικό πεδίο του αφτιού μας που ακούει ένα συγκεκριμένο εύρος συχνοτήτων μεταξύ 20 και 20.000 herz», σημειώνει. «Οποιαδήποτε πληροφορία μάς παρέχουν τα όργανα, οι ακτίνες Χ, το τηλεσκόπιο ή το ραδιοτηλεσκόπιο μπορούμε να τη μεταφέρουμε σε ακουστικό εύρος και έτσι να αντιληφθεί κάποιος που έχει προβλήματα όρασης όχι μόνο το φαινόμενο αλλά και την εξέλιξή του μέσα από τις αυξομειώσεις της έντασης και των συχνοτήτων. Αυτό είναι κάτι πολύ χρήσιμο και στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής διαδικασίας», προσθέτει η ίδια και καταλήγει: «Σκεφτείτε πόσο πιο ενδιαφέρον είναι αντί να μιλάμε στα παιδιά για ένα αστρονομικό φαινόμενο να τα βάλουμε να το ακούσουν…».
