Στις 15 Ιανουαρίου του 1892, ο καναδός καθηγητής φυσικής αγωγής, Τζέιμς Νέισμιθ δημοσίευσε στο περιοδικό της αμερικανικής χριστιανικής νεολαίας YMCA, Triangle.

«Παρουσιάζουμε στους αναγνώστες μας ένα νέο παιχνίδι με μπάλα, που δείχνει να έχει τα στοιχεία που θα το κάνει δημοφιλές στις ενώσεις».

Το περιοδικό παρουσίαζε τους κανόνες και τον τρόπο του νέου αθλήματος που είχε επινοήσει ο καθηγητής Νέισμιθ, λίγους μήνες νωρίτερα.

Γράφει ο Γιάννης Δημάρας στον «ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ», της 6ης Ιουνίου 1991.

«Πατρίδα του μπάσκετ η Αμερική. Τόπος γέννησης το Σπίγκφιλντ. “Πατέρας” o καθηγητής της Σωματικής Αγωγής Τζαίημς Νέισμιθ, που από καιρό προσπαθούσε να βρε ένα νέο τρόπο για να ψυχαγωγούνται και να αθλούνται οι φοιτητές του στο πανεπιστήμιο. Ήθελε όμως το νέο παιχνίδι να μη χαρακτηρίζεται από τη βιαιότητα του αμερικανικού ποδοσφαίρου (ράγκμπυ)».

Το πρώτο βήμα

Το φθινόπωρο του 1891, ο Νέισμιθ εργαζόταν ως καθηγητής φυσικής αγωγής στο Τμήμα Σωματικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Springfield στη Μασαχουσέτη.

Ο επικεφαλής του τμήματος Λούθερ Γκάλικ, ζήτησε από τον Νέισμιθ και άλλους καθηγητές να σχεδιάσουν νέα αθλήματα εσωτερικού χώρου που θα μπορούσαν να αντικαταστήσουν τις βαρετές ή επικίνδυνες ασκήσεις με τις οποίες εκγυμνάζονταν οι φοιτητές τους χειμερινούς μήνες.

Οι φοιτητές που πρωτοέπαιξαν μπάσκετ «ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ», 6.6.1991, Ιστορικό Αρχείο

«Μετά από πολλές δοκιμές,» γράφει ο «ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ», «κατέληξε στην απόφαση να τοποθετήσει δύο καλάθια στην κλειστή αίθουσα του πανεπιστημίου. Τα βρήκε στην αποθήκη, και ήταν δύο καλάθια για βερίκοκα. Καθώς όλα τα ομαδικά αθλήματα χρησιμοποιούσαν τη μπάλα, την πρότιμησε και αυτός και αποφάσισε μεν το σχήμα της να είναι μεγάλο αλλά να έχει μικρό σχετικά βάρος, ώστε οι παίχτες να μπορούν πιο εύκολα να την πιάνουν και να την κοντρολάρουν»

Επειδή όμως τα καλάθια είχαν πάτους, δίπλα από το καθένα τοποθετήθηκε από μία φορητή σκάλα, ώστε σε περίπτωση εύστοχου σουτ, να ανεβαίνουν και να παίρνουν από το καλάθι την μπάλα.

Ο πρώτος αγώνας μπάσκετ (και μποξ)

Όπως αναφέρουν οι New York Times, για τον πρώτο αγώνα στην ιστορία του αθλήματος, o Nέισμιθ είχε μιλήσει σε ραδιοφωνική εκπομπή το 1939.

Ο αγώνας έγινε ανάμεσα στους φοιτητές του, τον Δεκέμβριο του 1891.

«Τους έδειξα δύο καλάθια για βερίκοκα που είχα καρφώσει σε κάθε μία από τις δύο πλευρές του γυμναστηρίου, και τους είπα ότι ο σκοπός ήταν να ρίξουν την μπάλα στο καλάθι της αντίπαλης ομάδας. Σφύριξα, και ο πρώτος αγώνας μπάσκετ ξεκίνησε».

Το γυμναστήριο του Σπρίνγκφιλντ. Εκεί ξεκίνησαν όλα

Όμως «τα παιδιά ξεκίνησαν τις τρικλοποδιές, τις κλωτσιές, τις μπουνιές και τις λαβές. Κατέληξαν σε ελεύθερη πάλη στο κέντρο του γυμναστηρίου.

Ο απολογισμός των τραυματισμών: πολλά μαυρισμένα μάτια, ένα αποκολλημένος  ώμος και ένας αθλητής έχασε από χτύπημα τις αισθήσεις.

Οι κανόνες

Έτσι ο Nέισμιθ θέλοντας να κάνει το μπάσκετ πιο «καθαρό» τροποποίησε τους κανόνες.

«Το πιο σημαντικό ήταν ότι δεν επιτρεπόταν να τρέχεις με την μπάλα. Έτσι σταμάτησαν και τα μαρκαρίσματα στα πόδια και οι γροθιές », δήλωσε ο Νέισμιθ.

Οι κανονισμοί πάντως του νέου αθλήματος δεν γράφτηκαν κατευθείαν, αλλά υπήρξαν αρκετές μετατροπές ανάλογα με τις ανάγκες που προέκυπταν κατά τη διάρκεια των πρώτων αγώνων.

Το όνομα

Όπως αναφέρει ο «ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ», «το επόμενο βασανιστικό ερώτημα που απασχολούσε τον Νείσμιθ ήταν ποιο όνομα θα έδιναν στο νέο παιχνίδι.

»Ο Φρανκ Σάχαν, φοιτητής και πρώτος παίχτης του μπάσκετ πρότεινε: “Νέισμιθ-μπώλ”. O Tζέιμς γέλασε και απάντησε:  “To όνομα αυτό αρκεί, για να αποτύχει οποιοδήποτε νέο παιχνίδι”. “E, τότε να το πούμε Μπάσκετ-μπωλ, είπε ο φοιτητής. Έτσι ο Φρανκ Σάχαν, θεωρείται ο “νονός” του μπάσκετ».

Το μπάσκετ στην Ελλάδα

«Στην Ελλάδα συνέβη κάτι αντίστοιχο με τις άλλες ευρωπαϊκές χωρές: την εξαγωγή του παιχνιδιού από την Αμερική ανέλαβαν οι οργανώσεις της ΧΑΝ (Χριστιανικής Ένωσης Νέων)

Η πρώτη παρουσίαση του μπάσκετ στην Ελλάδα, έγινε στο γήπεδο της ΧΑΝ Αθηνών, το 1918, με πρωταγωνιστή τον Μάικλ Στεργιάδη, που υπήρξε μαθητής του Τζέιμς Νέισμιθ στο Σπρίνγκφιλντ.

«ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ», 6.6. 1991. Η πρώτη ελληνική εθνική ομάδα μπάσκετ (πάνω) ποζάρει με την τουρκική, 1936

Από την πρώτη κιόλας ημέρα του αθλήματος στη χώρα μας, έλαμψε η ελληνική εφευρετικότητα. Καλάθια δεν υπήρχαν κι έτσι ο Στεργιάδης στερέωσε σε δύο αντικριστούς τοίχους από μία καρέκλα χωρίς κάθισμα και δίδαξε τους κανονισμούς του μπάσκετ χρησιμοποιώντας μία μπάλα ποδοσφαίρου.

Το ελληνικό μπάσκετ γεννήθηκε το 1918 και σχεδόν εξήντα χρόνια μετά, τον Ιούνιο του 1987 θα κατακτούσε την Ευρώπη, προσφέροντας έκτοτε μεγάλες συγκινήσεις στους έλληνες φιλάθλους.