Σε τροχιά υλοποίησης είναι το νέο ΕΣΠΑ για την περίοδο 2021 – 2027 με τη συνολική δημόσια δαπάνη των νέων Προγραμμάτων να ανέρχεται στα περίπου 26,7 δισ. ευρώ, ενώ η συνολική κοινοτική συμμετοχή υπολογίζεται στα 21,2 δισ. ευρώ. Τα Περιφερειακά Προγράμματα παραμένουν και στη νέα περίοδο δεκατρία, ενώ ενισχύονται όλα σημαντικά στη χρηματοδότησή τους, από 17% έως 85%. Σημειώνεται ότι πλέον το 1/3 των συνολικών πόρων της περιόδου 2021-2027 κατανέμεται στις ελληνικές περιφέρειες σε μια προσπάθεια της κυβέρνησης να αντιστρέψει το βαρύ αποτύπωμα της κρίσης και την ένταση των ενδο-περιφερειακών ανισοτήτων.

Η αγροδιατροφή και ο τουρισμός θα είναι μεταξύ των κλάδων που θα ενταχθούν, όμως και άλλοι τομείς θα έχουν αυξημένες ευκαιρίες χρηματοδότησης,  όπως πχ. τα logistics, η ανακύκλωση, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας

Αναφορικά με το κρίσιμο 2021, από το τρέχον ΕΣΠΑ υπολογίζονται πόροι άνω των 3,5 δισ. ευρώ, ενώ σε αυτά πρέπει να προστεθούν η προκαταβολή του 2021 (0,5%) καθώς και οι πρώτες απορροφήσεις των νέων προγραμμάτων που αυτή τη στιγμή δεν μπορούν να υπολογιστούν επακριβώς.

Το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας κατανέμει στη χώρα μας 32 δισ. ευρώ (σε επιδοτήσεις και δάνεια) από τα οποία εντός του 2021 θα έρθει η προβλεπόμενη προκαταβολή του 13% (ήτοι 4,16 δις) και πιθανά η πρώτη δόση το φθινόπωρο. Το νέο χρηματοδοτικό μέσο ReactEU κατανέμει στη χώρα μας 1,7 δισ. ευρώ για το 2021 (και περίπου 500 εκατ. ευρώ για το 2022) που προστίθενται στα τρέχοντα προγράμματα του ΕΣΠΑ. Από την πιστωτική γραμμή με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων υπολογίζουμε δάνεια ύψους περίπου 500 εκατ. ευρώ. Στα παραπάνω προστίθενται σειρά άλλων προγραμμάτων όπως, ένα μέρος από τα συνολικά 0,93 δις του CEF (Connecting Europe Facility) για τη νέα περίοδο, περίπου 750 εκατ. ευρώ από τους δύο πυλώνες της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ), καθώς και όπως το αποθεματικό του Brexit και τα Ταμεία Ασύλου, Εσωτερικής Ασφάλειας, Διαχείρισης Συνόρων, για τα οποία όμως δεν έχουν ακόμη οριστικοποιηθεί οι ακριβείς πιστώσεις.

Όλη η συνέντευξη του  Γ.Γ. Δημοσίων Επενδύσεων και ΕΣΠΑ, Δημήτρη Σκάλκου:

Ποια θα είναι τα νέα Προγράμματα; Ποια είναι η κατανομή των πόρων; (οι ονομασίες των προγραμμάτων είναι προσωρινές)

Λίγο πριν το τέλος του έτους στάλθηκε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 1ο επίσημο σχέδιο του νέου ΕΣΠΑ και αναμένουμε τις παρατηρήσεις τους. Με βάση το σχεδιασμό μας το τελευταίο σχέδιο θα σταλεί τον Μάρτιο. Ταυτόχρονα έχει ξεκινήσει η διαδικασία σχεδιασμού των νέων Επιχειρησιακών Προγραμμάτων για τα οποία θέλουμε επίσης το Μάρτιο να στείλουμε τα πρώτα σχέδια.

Η συνολική Δημόσια Δαπάνη των νέων Προγραμμάτων αθροίζει στα   26.743.284.838 € ενώ η συνολική κοινοτική συμμετοχή στα 21.178.951.376 €.

Στα γνωστά Προγράμματα της τρέχουσας προγραμματικής περιόδου προστίθενται νέα Προγράμματα για την Πολιτική Προστασία, τη Δίκαιη Μετάβαση, ένα αυτόνομο και οριζόντιο Πρόγραμμα για τον Ψηφιακό μετασχηματισμό, ενώ διαχωρίζονται τα Προγράμματα των Υποδομών Μεταφορών και του Περιβάλλοντος και της Ενέργειας.

Τομεακά Προγράμματα

  • Πρόγραμμα «Ανταγωνιστικότητα-Επιχειρηματικότητα-Καινοτομία»

Δημόσια Δαπάνη 4.117.370.989 €

Προτεραιότητα ο Καινοτόμος και Έξυπνος οικονομικός μετασχηματισμός για την εξωστρέφεια και την ανταγωνιστικότητα. Έμφαση στη Βιομηχανία 4.0, τα Clusters των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, η βελτίωση των δεξιοτήτων των εργαζομένων (ενδο-επιχειρησιακή κατάρτιση), η ανάπτυξη μηχανισμών στήριξης της καινοτομικής επιχειρηματικότητας.

  • Πρόγραμμα «Ψηφιακός Μετασχηματισμός»

Δημόσια Δαπάνη  637.898.862 €

Έμφαση στον ψηφιακό μετασχηματισμό δημοσίου τομέα και την ανάπτυξη των ψηφιακών υποδομών της χώρας.

-Πρόγραμμα «Περιβάλλον –Ενέργεια-Κλιματική Αλλαγή»

 Δημόσια Δαπάνη  3.769.210.516 €

-Πρόγραμμα «Υποδομές Μεταφορών»

  Δημόσια Δαπάνη  2.313.798.223 €

Προτεραιότητα οι επενδύσεις στις βιώσιμες, έξυπνες και πολυτροπικές υποδομές μεταφορών (δρόμοι, λιμάνια, σιδηρόδρομοι) καθώς και η ανανέωση στόλου μέσων μεταφοράς.

  • Πρόγραμμα «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού-Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση»

       Δημόσια Δαπάνη  4.410.656.859 €

Προτεραιότητα η εφαρμογή του Ευρωπαϊκού Πυλώνα Κοινωνικών Δικαιωμάτων. Έμφαση στις ενεργητικές πολιτικές απασχόλησης (όπου η Ελλάδα είναι ουραγός), οι δράσεις κατά της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού, μία ολοκληρωμένη στρατηγική για την επαγγελματική κατάρτιση και την εκπαίδευση, δράσεις για την δημόσια υγεία, τη ψυχική υγεία, την κοινωνική ένταξη.

  • Πρόγραμμα «Πολιτική Προστασία»

     Δημόσια Δαπάνη 756.956.959 €

  • Πρόγραμμα «Δίκαιη Αναπτυξιακή Μετάβαση»

Δημόσια Δαπάνη 1.617.716.955 €

Αφορά τις περιοχές που βρίσκονται σε διαδικασία απεξάρτησης από το λιγνίτη (Δυτική Μακεδονία, Μεγαλόπολη) καθώς και τις ενεργειακές ανάγκες των νησιών.

  • Προγράμματα «Ευρωπαϊκής Εδαφικής Συνεργασίας» (τα σημερινά προγράμματα INTERREG)

  • Πρόγραμμα «Αλιεία και Θάλασσα»

Δημόσια Δαπάνη 468.744.879 €

  • Πρόγραμμα «Τεχνική Βοήθεια»

Δημόσια Δαπάνη 433.944.275 €

Περιφερειακά Προγράμματα (ΠΕΠ)

Τα Περιφερειακά Προγράμματα παραμένουν και στη νέα περίοδο δεκατρία, ενώ ενισχύονται όλα σημαντικά στη χρηματοδότησή τους, από 17% έως 85%, ανάλογα με τις ιδιαίτερες ανάγκες τους. Σημειώνεται ότι πλέον το 1/3 των συνολικών πόρων της περιόδου 2021-2027 κατανέμεται στις ελληνικές περιφέρειες σε μια προσπάθεια να αντιστρέψουμε το βαρύ αποτύπωμα της κρίσης, την ένταση των ενδο-περιφερειακών ανισοτήτων και να εκμεταλλευτούμε το αναξιοποίητο παραγωγικό δυναμικό των περιφερειών μας.

Η προτεινόμενη κατανομή έχει ως εξής:

  • «Ανατολική Μακεδονία & Θράκη»: 604.933.191 €

  • «Κεντρική Μακεδονία»: 1.363.116.124 €

  • «Δυτική Μακεδονία»: 373.042.135 €

  • «Θεσσαλία»: 524.275.431 €

  • «Ήπειρος»: 403.288.795 €

  • «Βόρειο Αιγαίο»: 373.042.135 €

  • «Νότιο Αιγαίο»: 357.360.855 €

  • «Κρήτη»: 534.357.651 €

  • «Ιόνια Νησιά»: 272.219.935 €

  • «Στερεά Ελλάδα»: 403.288.795 €

  • «Δυτική Ελλάδα»: 594.850.970 €

  • «Αττική»: 2.025.044.839 €

  • «Πελοπόννησος»: 388.165.465 €

Ποια είναι τα ειδικά χαρακτηριστικά των νέων προγραμμάτων σε σχέση με την τρέχουσα περίοδο;

Ο σχεδιασμός των νέων προγραμμάτων λαμβάνει υπόψη του τη διαδικασία του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, το Εθνικό Πρόγραμμα Μεταρρυθμίσεων καθώς και το Παράρτημα IV για τις επενδυτικές προτεραιότητες της Πολιτικής Συνοχής στη χώρα μας. Πρόκειται για συστάσεις που αναφέρονται στις βασικές διαρθρωτικές και επενδυτικές υστερήσεις στη χώρα μας. Σε αυτά πρέπει να προσθέσουμε μία σειρά στρατηγικών που πρέπει να εφαρμοστούν με την μορφή «αιρεσιμοτήτων».

Αναφέρω ενδεικτικά την εθνική στρατηγική για την ενέργεια και το κλίμα (ΕΣΕΚ), το πλαίσιο για την διαχείριση κινδύνων (πολιτική προστασία), τη διαχείριση υδάτων και λυμάτων, τα ευρυζωνικά δίκτυα, το εθνικό σχέδιο μεταφορών στην περιφερειακή του διάσταση, ένα πλαίσιο για τις ενεργητικές πολιτικές απασχόλησης, μία στρατηγική για την ισότητα των φύλων, ένα σχέδιο για τα άτομα με Αναπηρία, μία εθνική στρατηγική για την κοινωνική ένταξη (ΕΣΚΕ). Αντιλαμβάνεστε ότι τα προγράμματα της Πολιτικής Συνοχής έχουν (και πρέπει να έχουν) μία μεταρρυθμιστική διάσταση, συμβάλλοντας από κοινού με τις άλλες δημόσιες πολιτικές και πηγές χρηματοδότησης στον παραγωγικό μετασχηματισμό της οικονομίας και την ενδυνάμωση της κοινωνικής συνοχής.

Ποια προγράμματα θα τρέξουν πρώτα;

Στόχος μας είναι να επιτύχουμε την ταυτόχρονη έγκριση των νέων προγραμμάτων πριν από το φθινόπωρο του 2021. Από εκεί και πέρα, σκοπεύουμε να τρέξουμε εμπροσθοβαρώς μία σειρά δράσεων που αφορούν στην ενίσχυση της ρευστότητας των επιχειρήσεων και τη στήριξη της απασχόλησης, ανάγκες που είναι αυξημένες λόγω των δυσμενών οικονομικών επιπτώσεων της πανδημίας. Αναφέρομαι στη συνέχιση ορισμένων από τα γνωστά χρηματοδοτικά εργαλεία (όπως το ΤΕΠΙΧ, το Ταμείο Εγγυοδοσίας, η επιστρεπτέα προκαταβολή, η επιδότηση τόκων ενήμερων δανείων) που «έτρεξαν» με επιτυχία τους προηγούμενους μήνες, αλλά και μια σειρά νέων που προγραμματίζεται να ανακοινωθούν τους αμέσως επόμενους μήνες. Καθώς  η επιλεξιμότητά τους έχει ξεκινήσει από τις αρχές του έτους, για τις δράσεις αυτές δεν θα υπάρξει κενό ανάμεσα στις δύο προγραμματικές περιόδους.

Σε ποιο κλάδο θα δοθεί το κύριο βάρος;

Προτεραιότητά μας είναι να ενισχύσουμε υφιστάμενες αλυσίδες αξίας που περιλαμβάνουν εξωστρεφείς, δυναμικούς κλάδους. Ήδη επεξεργαζόμαστε, συνεργασία με τις Γραμματείες της Βιομηχανίας και της Έρευνας και Καινοτομίας, μία στρατηγική έξυπνης εξειδίκευσης.

Η αλυσίδα αξίας της αγροδιατροφής είναι μία προφανής επιλογή, όπως και αυτή του τουρισμού. Από εκεί και πέρα, κλάδοι που μπορούν να συμβάλλουν (όπως πχ. τα logistics, η ανακύκλωση, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας) θα έχουν αυξημένες ευκαιρίες χρηματοδότησης. Οι κλαδικές πολιτικές δεν είναι αυτοσκοπός αλλά μέσο για τον μετασχηματισμό της οικονομίας προς ένα περισσότερο ανταγωνιστικό παραγωγικό μοντέλο προκειμένου να συμμετάσχουμε με ευνοϊκούς όρους στο ευρωπαϊκό και διεθνή καταμερισμό εργασίας. Τα «συστατικά» είναι λίγο-πολύ γνωστά: μεγέθυνση των επιχειρήσεων-συνέργειες-εξωστρέφεια-ανάπτυξη και διάχυση καινοτομίας-θέσεις απασχόλησης.

Ποιες θα είναι οι διαδικασίες και τα κριτήρια επιλογής σε αυτό το νέο ΕΣΠΑ;

Οι διαδικασίες και τα κριτήρια επιλογής για τα υπό χρηματοδότηση έργα των προγραμμάτων του ΕΣΠΑ καθορίζονται ως ένα βαθμό από το κανονιστικό πλαίσιο των Κανονισμών για τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία (ΕΔΕΤ). Σε ότι αφορά το εθνικό κανονιστικό πλαίσιο στοχεύουμε στη μέγιστη δυνατή απλοποίηση και επιτάχυνση των διαδικασιών. Αυτό είναι κάτι που έχει βέβαια ειπωθεί κατ’ επανάληψη στο παρελθόν, δουλεύουμε όμως εντατικά για να το πραγματοποιήσουμε. Ήδη προωθείται μία νομοθετική πρωτοβουλία για την αλλαγή του νόμου 4412/2016 για τις δημόσιες συμβάσεις και προμήθειες προκειμένου να απεμπλακούμε από έναν κυκεώνα απίστευτα χρονοβόρων διαδικασιών.

Αλλά και σε ότι αφορά τις διαδικασίες του ΕΣΠΑ,  προχωρούμε στην κατά το δυνατό απλοποίηση του Συστήματος Διαχείρισης και Ελέγχου (ΣΔΕ), ενώ ήδη από πέρυσι έχουμε ελαφρύνει το περιεχόμενο και τα δικαιολογητικά για το σύνολο των ενεργών προσκλήσεων του προγράμματος της επιχειρηματικότητας (ΕΠΑνΕΚ). Ταυτόχρονα προωθούνται μία σειρά άλλων ενεργειών, ανάμεσά τους ένα νέο και φιλικό πληροφοριακό σύστημα για τις κρατικές ενισχύσεις (ΠΣΚΕ).

Ασκείται κριτική αν θα αλλάξει κάτι σε αυτό το ΕΣΠΑ ώστε να μην επαναληφθεί το κακό προηγούμενο να μην προσθέτουν αξία στην οικονομία οι πόροι. Όπως επίσης τα προηγούμενα ΕΣΠΑ δεν βελτίωσαν την ανταγωνιστικότητα των μικρομεσαίων επιχειρήσεων.

Θα μου επιτρέψετε να διαφοροποιηθώ από την κριτική αυτή, η οποία είναι εν πολλοίς ισοπεδωτική και άδικη. Είναι γεγονός ότι στη χώρα μας έχει εισρεύσει ένας ιδιαίτερα σημαντικός αριθμός κοινοτικών πόρων. Μόνο ανάμεσα στο 2000 και το 2017, η Ελλάδα έλαβε από τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία χρηματοδότηση συνολικού ύψους 66 δισεκατομμυρίων ευρώ. Και πρέπει να πούμε ότι οι πόροι αυτοί συνέβαλαν να αλλάξει η εικόνα της χώρας. Αναβαθμίσαμε κρίσιμες υποδομές μεταφορών, ενισχύσαμε πλήθος ιδιωτικών επενδυτικών σχεδίων, ενδυναμώσαμε το σύστημα κοινωνικής προστασίας.

Σε γενικές γραμμές η προστιθέμενη αξία των κοινοτικών πόρων στην ελληνική οικονομία κάθε άλλο παρά αμελητέα είναι. Η πρόσφατη μελέτη του ΟΟΣΑ για την περιφερειακή ανάπτυξη και τα συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα στη χώρα μας, τοποθετεί την Ελλάδα στη μεσαία κατηγορία των κρατών-μελών της Ε.Ε. ως προς την προστιθέμενη αξία τους.

Ωστόσο, σε επιμέρους δράσεις θα συμφωνήσω ότι τα πράγματα μπορούν να βελτιωθούν σημαντικά και οι δράσεις ενίσχυσης της επιχειρηματικότητας εμπίπτουν σαφώς σε αυτή την κατηγορία. Είμαστε υποχρεωμένοι να πάμε περισσότερο στοχευμένα στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, να διευκολύνουμε τον ψηφιακό μετασχηματισμό τους προκειμένου να αυξήσουν την παραγωγικότητά τους, αντί να κρατάμε τεχνητά στη ζωή «εταιρείες-ζόμπι».

Πρόκειται να εισρεύσουν χρήματα από το Ταμείο Ανάκαμψης, το ΕΣΠΑ, την ΕTΕπ, το ReactEU και άλλα προγράμματα. Μπορείτε να μας αναλύσετε και να μας ξεκαθαρίσετε τι θα έρθει από πού και πόσα το 2021;

Είναι πραγματικά αξιοσημείωτο το γεγονός πως διαθέτουμε πραγματικά σημαντικούς πόρους, που αντιστοιχούν κατ’ αναλογία σε πάνω από τους διπλάσιους του σχεδίου Μάρσαλ! Ειδικά σε ότι αφορά το Ταμείο Ανάκαμψης, η χώρα είναι η πλέον ευνοημένη σε αριθμό επιχορηγήσεων (grants), κάτι που χρειαζόμασταν. Και αυτό είναι ταυτόχρονα πρόκληση και ευθύνη. Με την κατάλληλη αξιοποίηση των πόρων μπορούμε να καλύψουμε το μεγαλύτερο μέρος του επενδυτικού κενού της οικονομίας.

Πρέπει ωστόσο να επισημάνουμε πως σε ορισμένους τομείς ίσως αντιμετωπίσουμε ζήτημα ύπαρξης αρκετών ώριμων έργων προκειμένου να απορροφήσουμε τους πολλούς προσφερόμενους πόρους, ενώ τα χρονοδιαγράμματα και οι προϋποθέσεις υλοποίησης των έργων (τόσο του ΕΣΠΑ όσο και του RRF) είναι ιδιαίτερα απαιτητικά. Για τους λόγους αυτούς έχουμε ήδη δρομολογήσει μηχανισμούς ωρίμανσης των έργων αλλά και τις κατάλληλες διαδικασίες συντονισμού ανάμεσα στα διάφορα Ταμεία μας για την επίτευξη συμπληρωματικότητας και συνεργειών.

Αναφορικά με τα ακριβή νούμερα που ζητήσατε για τις εισροές πόρων εντός του 2021: Από το τρέχον ΕΣΠΑ υπολογίζουμε πόρους άνω των 3,5 δις ευρώ, ενώ σε αυτά πρέπει να προστεθούν η προκαταβολή του 2021 (0,5%) καθώς και οι πρώτες απορροφήσεις των νέων προγραμμάτων που αυτή τη στιγμή δεν μπορούν να υπολογιστούν επακριβώς. Το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας κατανέμει στη χώρα μας 32 δις ευρώ (σε επιδοτήσεις και δάνεια) από τα οποία εντός του 2021 θα έρθει η προβλεπόμενη προκαταβολή του 13% (ήτοι 4,16 δις) και πιθανά η πρώτη δόση το φθινόπωρο.

Το νέο χρηματοδοτικό μέσο ReactEU κατανέμει στη χώρα μας 1,7 δις ευρώ για το 2021 (και περίπου 500 εκατ. ευρώ για το 2022) που προστίθενται στα τρέχοντα προγράμματα του ΕΣΠΑ. Από την πιστωτική γραμμή με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων υπολογίζουμε δάνεια ύψους περίπου 500 εκατ. ευρώ. Στα παραπάνω προστίθενται σειρά άλλων προγραμμάτων όπως, ένα μέρος από τα συνολικά 0,93 δις του CEF (Connecting Europe Facility) για τη νέα περίοδο, περίπου 750 εκατ. ευρώ από τους δύο πυλώνες της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ), καθώς και όπως το αποθεματικό του Brexit και τα Ταμεία Ασύλου, Εσωτερικής Ασφάλειας, Διαχείρισης Συνόρων, για τα οποία όμως δεν έχουν ακόμη οριστικοποιηθεί οι ακριβείς πιστώσεις.