«Οποτε πηγαίνουμε στα μουσεία, μας ξεναγούν μεγάλοι. Δεν θα ήταν όμορφο να μπορούσαμε να ξεναγήσουμε μια φορά τους μεγάλους κι εμείς;». Κάπως έτσι, πριν από τέσσερα χρόνια, έπεσε στο τραπέζι μελέτης του Φόρουμ Ιστορικής Λέσχης και Ιστορικής Αναζήτησης (ΦΙΛΙΑ) της Λεοντείου Σχολής Νέας Σμύρνης η ιδέα ενός μαθητή που πήρε σάρκα και οστά με τη δράση «Μικροί Ξεναγοί σε Μεγάλα Μνημεία». Ο όμιλος ΦΙΛΙΑ ξεκίνησε στο πλαίσιο πολιτιστικών προγραμμάτων του σχολείου το 2006, ως μια διαφορετική προσέγγιση του αντικειμένου της Ιστορίας. Οι 15 μαθητές (γυμνασίου και λυκείου) συγκεντρώνονται κάθε Παρασκευή μεσημέρι, μετά τη λήξη του προγράμματος υπό την επίβλεψη τριών καθηγητών (Ιωάννης Τζαγάκης, Μάρκος Παλαμάρης, Δάφνη-Σοφία Στεφανίδου).
«Στόχος μας να προσεγγίσουμε περιόδους, γεγονότα, πρόσωπα της Ιστορίας μέσα από ένα διαφορετικό πρίσμα, πιο βιωματικό, απομακρυνόμενοι από τη στείρα αποστήθιση» λέει στα «ΝΕΑ» ο φιλόλογος Μάρκος Παλαμάρης που αποκαλύπτει ότι η καινοτομία της συγκεκριμένης ομάδας είναι ότι τα παιδιά θέτουν τους παιδαγωγικούς στόχους και οι καθηγητές λειτουργούν συμβουλευτικά: «Ξεφεύγουμε από τις στερεοτυπικές νόρμες. Δίνουμε πρωτοβουλία στα παιδιά. Τα παιδιά διαλέγουν τις περιόδους, τον τρόπο με τον οποίο θέλουν να προσεγγίσουν ένα θέμα. Τα παιδιά διαμορφώνουν το πλαίσιο των συναντήσεων και των δραστηριοτήτων».
Μαγική συνταγή που να μεταμορφώνει μαθητές σε έμπειρους ξεναγούς, ικανούς να παίζουν στα δάχτυλα ιστορικές περιόδους, δεν υπάρχει. Ως γνωστόν, «τα αγαθά κόποις κτώνται» και στην περίπτωση των μαθητών της Λεοντείου η φράση επαληθεύεται στο έπακρον. Ετσι, προτού τα παιδιά φτάσουν να υποδεχθούν το προς ξενάγηση κοινό – που συνήθως είναι γονείς και φίλοι – έχει προηγηθεί δουλειά μηνών με αρχή, μέση και τέλος. «Τα παιδιά προετοιμάζονται κάνοντας ιστορική έρευνα για το κάθε μνημείο από διάφορες πηγές – πρωτογενείς, δευτερογενείς, φωτογραφικό υλικό, χάρτες, ντοκιμαντέρ, ταινίες κ.ά. – πάντα με την εποπτεία των καθηγητών ούτως ώστε να μάθουν να αναζητούν σωστά, με αντικειμενικότητα και νηφαλιότητα, τις ιστορικές πληροφορίες, να ακονίζουν την κριτική τους σκέψη, να μάθουν ποιες πληροφορίες είναι ουσιώδεις, πώς να τις ερμηνεύουν, πώς να τις στοιχειοθετούν, πώς να τις καταγράφουν. Στη συνέχεια χωρίζονται σε ομάδες και γίνεται μια επιτόπου αναγνώριση του χώρου από τους καθηγητές για να ορίσουμε πού θα στέκονται κατά την ξενάγηση» εξηγεί ο φιλόλογος.
Δράσεις
Ο κύκλος των ξεναγήσεων εγκαινιάστηκε το 2016 με την Αρχαία Αγορά, τον Κεραμεικό και το Νέο Μουσείο Ακρόπολης. Το 2017 σειρά είχε ο ιστορικός άξονας της Πανεπιστημίου και η Ακρόπολη. Το 2018 οι μαθητές ξενάγησαν το κοινό στην επετειακή έκθεση για τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο ενώ το 2019 στον αρχαιολογικό χώρο της Ελευσίνας. Η τελευταία ξενάγηση έγινε πέρυσι στο Βυζαντινό Χριστιανικό Μουσείο. Συνήθως προτιμάται η εποχή της άνοιξης, καθώς οι εν λόγω δράσεις έχουν και έναν επιπλέον ρόλο, αυτόν της ανάπτυξης διαπροσωπικών σχέσεων μεταξύ καθηγητών, μαθητών και γονέων.
Πέρα από τα θετικά σχόλια, η επιτυχία των «μικρών ξεναγών» αποτυπώνεται και στα νούμερα: Ξεκίνησαν με 20 άτομα και στην Ελευσίνα ξεπέρασαν τα 70. Το… «ελευσίνιο μυστήριο» που τριπλασίασε το κοινό αποκαλύπτει ο καθηγητής τους: «Κάθε ξενάγηση έχει να δώσει τις δικές της συγκινήσεις. Πιο ξεχωριστή θεωρώ τη συνάντηση στην Ελευσίνα γιατί συνδύαζε τη γνώση με το οικογενειακό κλίμα, κάτι που το σχολείο μας υπερθεματίζει. Μετά την ξενάγηση, καθίσαμε σε ένα ταβερνάκι, ένας καθηγητής έπαιξε μπουζούκι και μας δόθηκε μια διαφορετική εικόνα τού πώς μπορεί να υπάρχει συνεργασία μεταξύ όλων των φορέων μιας εκπαιδευτικής κοινότητας».
Μπορεί η Covid να φρέναρε προσωρινά τις ξεναγήσεις, οι συναντήσεις της Παρασκευής όμως συνεχίζονται διαδικτυακά και κορωνοϊού επιτρέποντος θα επανεκκινήσουν και οι ξεναγήσεις που κρύβουν για τους συμμετέχοντες ένα τεράστιο όφελος. «Η Ιστορία είναι γνώση. Χωρίς γνώση είμαστε μετέωροι. Δυστυχώς, αυτή η μορφή γνώσης παραδίδεται στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα με μορφή απωθητική, με αποτέλεσμα τα παιδιά να μην μπορούν να αναπτύξουν ιστορική σκέψη, βάση της οποίας είναι η αντικειμενικότητα και η κριτική σκέψη, εργαλεία που θα τα βοηθήσουν σε όλη τους τη ζωή. Θέλουμε να σπάσουμε αυτό το στερεότυπο, κάτι που επιτυγχάνεται μιας και τα παιδιά βλέπουν ότι η Ιστορία δεν είναι μόνο τα αντιεπιστημονικά βιβλία του υπουργείου που παραδίδονται με τρόπο αγχωτικό και κειμενοκεντρικό αλλά μια επιστήμη πολυδιάστατη, ζωντανή, που ανοίγει έναν μαγικό κόσμο γνώσης και ερμηνείας του παρόντος. Τα παιδιά εκπλήσσονται ευχάριστα ανακαλύπτοντας ότι η Ιστορία δεν είναι μόνο ερωτήσεις, αποστήθιση, φωτογραφική μνήμη, όλα αυτά τα βαρετά που μας απωθούσαν στη σχολική μας ζωή».
Σήμερα, οι μαθητές προετοιμάζονται πυρετωδώς για το πανελλήνιο μαθητικό συνέδριο (11-12/2) του Κολλεγίου Αθηνών «Διάλογος ή σύγκρουση πολιτισμών; Με αφορμή το ορόσημο των 2.500 χρόνων από τη Μάχη των Θερμοπυλών και τη Ναυμαχία της Σαλαμίνας». «Από την Ανατολή προς τη Δύση, το σκαρί του πολιτισμού, παλεύοντας με γραίγο, λεβάντε και σορόκο», η εργασία που θα παρουσιάσουν.
