Αναζήτηση
Όλα ξεκίνησαν με την αποκάλυψη της Σοφίας Μπεκατώρου για βιασμό της από παράγοντα της Ομοσπονδίας Ιστιοπλοιας όταν ήταν 21 ετών.
Και όλοι ξέραμε ότι αυτό είναι απλώς η αρχή. Όπως γίνεται σχεδόν πάντα σε αυτά τα περιστατικά, η μια αποκάλυψη έφερε την άλλη και μόλις λίγες μέρες μετά φτάσαμε να μιλάμε για ένα ελληνικό #metoo.
Καταγγελίες για σεξουαλική κακοποίηση ανηλίκων από προπονητές, κατηγορίες για βίαιη συμπεριφορά σε αθλητικές διοργανώσεις, καταγγελίες παντός είδους από γυναίκες που βρήκαν -με αφορμή την υπόθεση Μπεκατώρου- τη δύναμη για να μιλήσουν.
Αν όμως η Μπεκατώρου άνοιξε τον δρόμο για σοκαριστικές αποκαλύψεις σεξουαλικών κακοποιήσεων η Ζέτα Δούκα με την δική της δημόσια εξομολόγηση τράβηξε μια κουρτίνα που «ξεμπρόστιασε» το ελληνικό θέατρο.
Η δική της παραδοχή για λεκτική και σωματική βίαιη συμπεριφορά από τον Γιώργο Κιμούλη έφερε στο φως πολλές ακόμα που μπορεί να μην αφορούν σεξουαλική κακοποιήση αλλά μιλούν για ψυχολογική και λεκτική βία άνευ προηγούμενου κάτω αλλά και πάνω στη σκηνή.
Τη Ζέτα Δούκα υπερασπίστηκαν δεκάδες συνάδελφοι, αρκετοί κατέθεσαν τη δική τους εμπειρία και κάποιοι που βίωσαν ακόμα πιο ακραίες συμπεριφορές έφτασαν σήμερα στο γραφείο του εισαγγελέα.
Ζητήσαμε από επτά ανθρώπους με εμπειρία στο χώρο του θεάτρου – ηθοποιούς και σκηνοθέτες- να μας πουν για την κατάσταση που επικρατεί στο δικό τους «σπίτι», γιατί άργησε τόσα χρόνια να αποκαλυφθεί και αν πραγματικά υπάρχουν κρυμμένοι σκελετοί στην ντουλάπα.
Δημήτρης Καραντζάς
Η ερώτηση γιατί δεν έβγαιναν όλα αυτά τόσα χρόνια στη δημοσιότητα δεν θα έπρεπε να υφίσταται.
Η ερώτηση εμπεριέχει μια επικίνδυνη λογικοφάνεια που συνειδητά ή ασυνείδητα επιχειρεί να αποδυναμώσει την ουσία ανατριχιαστικών καταγγελιών – που και αυτές και μόνο αυτές έχουν σημασία αυτή τη στιγμή.
Ένα θύμα οποιασδήποτε μορφής βίας, έχει το δικαίωμα να μιλήσει οπότε είναι έτοιμο. Αυτά τα αδικήματα επί της ουσίας ποτέ δεν παραγράφονται εξ ου και η ηθική τιμωρία έχει τον πόνο που αξίζει στους εκάστοτε θύτες.
Στο χώρο μας , όπως και σε όλους τους χώρους υπάρχουν τέρατα, άνθρωποι κακότροποι και αντιπαθείς και άνθρωποι που προχωρούν ήσυχοι και μόνο με την καλλιτεχνική τους αξία.
Ας μην δαιμονοποιήγουμε το χώρο εξ ολοκλήρου. Όμως ας ανοίξουμε επιτέλους αυτή τη συζήτηση που τόσα χρόνια κάνουμε μεταξύ μας . Γιατί όλοι γνωρίζουμε και ποιοι είναι χυδαίοι εξουσιαστές, ποιοι προσπαθούν στις πλάτες συνεργατών τους να εκτονώσουν την σεξουαλική τους ορμή με πρόφαση την τέχνη, και ποιοι εκμεταλλεύονται ανήλικα παιδιά και επί της ουσίας τα αποπλανούν σε δραματικές σχολές η σε σκηνοθεσίες τους.
Υπάρχουν άνθρωποι που χαίρουν μιας ευρύτατης εκτίμησης ή και εκκρεμούν για αυτούς κατηγορίες για πολύ βαριά ποινικά αδικήματα. Το θέμα δεν είναι το «γιατί τώρα;» – αυτό θα το πουν για αντιπερισπασμό εκείνοι που φοβούνται μην ακουστεί το όνομα τους. Ούτε να αρχίσουν τα ρεπορτάζ να μιλάνε για το σάπιο βασίλειο του θεάτρου – θα είναι άδικη μια τέτοια γενίκευση. Είναι άλλη η στιγμή.
Είναι η στιγμή να ακούσουμε μόνο. Να ακούσουμε τα πρόσωπα που έχουν υποφέρει από εξουσιομανείς και συντηρητές της αιώνιας πατριάρχιας. Είναι η στιγμή να παταχθεί ο τρόμος που μαστίζει τους νέους ανθρώπους ( και όχι μόνο) ότι «αν μιλήσω και καταγγείλω ακραίες κακοποιητικές συμπεριφορές από σκηνοθέτες συναδέλφους η παραγωγούς δεν θα βρω δουλειά».
Και είναι η ώρα όποιος θεωρεί ότι έχει εξουσία στο σώμα ή στο δικαίωμα κάποιου να υπάρχει ισότιμα στην δουλειά να αναθεωρήσει επειγόντως και να αντιμετωπίσει την ψυχική του ασθένεια (όποιο όνομα κι αν έχει). Η κακοποίηση δεν είναι ένδειξη υψηλής τέχνης, αντίθετα είναι ένδειξη μιας ακραίας παθολογίας που χρειάζεται να απομονωθεί από το σύνολο.
Ας ακούσουμε. Ας δοθεί ο χώρος και το βήμα στους ανθρώπους που υπέφεραν. Θα τους υποστηρίξουμε με όλους τους τρόπους .
Φαίη Κοκκινοπούλου
Δεν ξέρω τι κάνετε εσείς, αλλά εγώ τους σέβομαι και τους έχω σε υπόληψη τους σκελετούς. Εκτιμώ την αξία τους και για αυτό τους φυλάω στην ντουλάπα «για μια ώρα ανάγκης».
Διότι ποτέ δεν ξέρεις, πού και πότε, μπορεί να σου χρειαστεί ένας σκελετός.
Βέβαια, τους έχω φυλαγμένους στα πάνω-πάνω ράφια, τα ψηλά. Όμως τους έχω περιποιημένους και σένιους, όχι τίποτις κουρελιάρηδες και κακομοίρηδες.
Με τις διαφανείς σακούλες τους, τις ναφθαλίνες τους, με τα όλα τους.
Διότι ο σκελετός μέσα στη ντουλάπα είναι μια υπενθύμιση, οτι ο μακαρίτης, κάποτε υπήρξε. Ότι δεν είναι αποκύημα της φαντασίας.
Εντάξει, δεν ανοίγω και κάθε μέρα το ντουλάπι να δω την πορεία της υγείας του. Μου φτάνει που ξέρω οτι υπάρχει και ειναι καλά.
Να, για παράδειγμα, πριν λίγες ημέρες τον έβγαλα και τον ψέκασα με μια δόση fusillade, γιατί είχε πιάσει λίγη μουχρίτσα. Μετά τον έβαλα να κάτσει στον καναπέ, και έκανα μια επανάληψη στο μάθημα ανθρωπολογίας, ζωολογίας και ψυχολογίας.
Διεύρυνα τις επιστημονικές γνώσεις μου και έγινα σοφότερη.
Μετά τον δάνεισα σε μια φίλη μου που τον ήθελε γιατί κάνει τη διατριβή της.
Για αυτό σας λέω, ο σκελετός είναι χρήσιμο πράγμα. Αρκεί να τον ξαναβάζετε στη ντουλάπα, ε;
Πέρης Μιχαηλίδης
Αυτές τις μέρες μετά από τις καταγγελίες έχει τραβηχτεί μια διαχωριστική γραμμή στο χώρο του θεάτρου και ζητείται μια μεγάλη συγγνώμη προς αυτούς που έχουν υποστεί οποιαδήποτε κακοποίηση.
Η διαδεδομένη ιδεοληψία που κατέστρεψε γενεές ηθοποιών και τους έστειλε στη σιωπή – ότι το θέατρο θέλει «γερό στομάχι» πρέπει να εκλείψει.
Τα νέα παιδιά δικαιούνται ένα θέατρο που να μπορεί να τα συντηρεί οικονομικά και κυρίως ψυχικά με χώρους δουλειάς χωρίς αλαζονείες, εξουσιαστές και εξουσιαζόμενους και κάθε λογής απωθημένα. Το άβατο του θεάτρου ας γίνει ένας ιδανικός χώρος αφοσίωσης στην τέχνη με άμετρη ενσυναίσθηση και αλληλεγγύη.
Γιώργος Παπαπαύλου
Δεν είναι αποκλειστικότητα του χώρου μας τέτοιου είδους ανάρμοστες και ποινικά κολάσιμες συμπεριφορές, από ανθρώπους που ασκούν εξουσία.
Όσοι μας διαβάζουν αυτή τη στιγμή ή όσοι παρακολουθούν τα γεγονότα έχουν ακούσει για παρόμοια περιστατικά ή τα έχουν ζήσει οι ίδιοι προσωπικά, στον εργασιακό τους χώρο!
Αυτά που βγαίνουν στην επιφάνεια τις τελευταίες μέρες για τον χώρο μας είναι ομολογουμένως σοκαριστικά, αποτρόπαια, αλλά δεν πέσαμε από τα σύννεφα, όλοι λίγο πολύ τα γνωρίζαμε, απλά τώρα ήρθε η στιγμή που οι γυναίκες αυτές ένιωσαν δυνατές να ξεπεράσουν τους φόβους τους και να σταθούν με θάρρος απέναντί μας, περιγράφοντας τη βία που υπέστησαν.
Η ερώτηση «γιατί τώρα» δεν έχει καμία απολύτως θέση σε όλο αυτό που έχει ξεκινήσει. Το πότε ένα θύμα θα νιώσει δυνατό να βγει και να εξομολογηθεί το τραύμα του είναι αποκλειστικά δική του υπόθεση. Να ξεκαθαρίσουμε κάτι γιατί δεν πρέπει με τίποτα να χαθεί αυτή η χρυσή ευκαιρία για τον χώρο μας.
Είναι άλλο πράγμα η σεξουαλική παρενόχληση, η ψυχολογική βία, ο εκφοβισμός, η σωματική κακοποίηση, ο σαδισμός και η κακομεταχείριση και άλλο η πίεση για ένα αποτέλεσμα κατά τη δημιουργική διαδικασία. Επίσης είναι λογικό μέσα στις πρόβες να υπάρχουν εντάσεις είτε μεταξύ ηθοποιών είτε μεταξύ ηθοποιών και σκηνοθέτη στην διάρκεια της αναζήτησης και της δημιουργίας, αλλά δεν συζητάμε αυτά αυτή τη στιγμή! Συζητάμε για πολύ πολύ πιο σοβαρά περιστατικά, ποινικά κολάσιμα που όλοι στο χώρο τα ξέρουμε, τα έχουμε ακούσει, τα έχουμε ζήσει!
Στα σοβαρά λοιπόν η προσοχή μας και ο σεβασμός μας σε όλους όσοι μίλησαν ή θα μιλήσουν!
ΥΓ. Όλο αυτό είναι μια εξαίρεση. Ο χώρος μας δεν είναι ένας χώρος τεράτων, αλλά ένας χώρος φωτεινών και φωτισμένων ανθρώπων που όταν έρθει η κατάλληλη στιγμή μεγαλουργούν.
Η στιγμή είναι τώρα, ας είμαστε όλοι παρόντες!
Αμαλία Αρσένη
Ο ηθοποιός ποιεί ήθη, αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση με μια στάση ζωής πνευματική και ευαίσθητη.
Με την προσήλωση, την προσφορά και την ανύψωση του πολιτισμού μας κάνει ένα επάγγελμα λειτούργημα που σε τίποτα δεν διαφέρει από κάποιο άλλο αξίωμα. Το ότι είμαστε ευάλωτοι, το γεγονός πως εκτιθέμεθα στην πρόβα και στην παράσταση είναι μια ιερή και σιωπηλή πράξη γενναιοδωρίας την οποία οφείλει να εξυμνεί ο καθένας και πόσο μάλλον οι ίδιοι οι άνθρωποι του χώρου.
Η βία σωματική και ψυχική είναι μια δυσάρεστη και όχι δυστυχώς κρυφή πραγματικότητα που εφόσον εκδηλώθηκε οφείλει να φέρει στο προσκήνιο την έννοια του ορίου και της αξιοπρέπειας, του ήθους και του σεβασμού αξίες που οφείλουν να είναι αυτονόητες και αναγκαίες για όλους τους ανθρώπους -πόσο μάλλον για όσους λειτουργούν ως πρότυπα.
Τα θέατρα είναι κλειστά αλλά αυτό δεν σημαίνει πως οι άνθρωποι του θεάτρου είναι σε χειμερινή νάρκη. Δεν είμαστε σε καταστολή και αυτή η περίοδος ανασκόπησης και περισυλλογής για καλό και μόνο φέρνει στην επιφάνεια το ίζημα του στρεβλού παρελθόντος. Γιατί τώρα έτυχε, γιατί τώρα έπρεπε γιατί καλύτερα τώρα παρά ποτέ.
Δημήτρης Καρατζιάς
Τα θέατρα είναι τα σπίτια μας. Κι όπως κάθε σπίτι έχει τα δικά του κρυμμένα «μυστικά». «Μυστικά» που όλοι όσοι ζούμε κι εργαζόμαστε μες σε αυτά γνωρίζουμε. Είτε επειδή τα ζήσαμε εμείς οι ίδιοι, είτε επειδή μας τα εξομολογήθηκαν συνάδελφοι ή συνεργάτες μας.
Μόνο που η ανασφάλεια, ο φόβος του στιγματισμού και της ανεργίας τα κράτησε πολλά χρόνια σφραγισμένα. Και δε μιλάμε για εντάσεις, πιέσεις, διαφωνίες, που υπάρχουν σχεδόν σε κάθε δουλειά, σε κάθε εργασιακό χώρο. Μιλάμε για κατάχρηση εξουσίας, σεξουαλική παρενόχληση, εκμηδένιση και προσβολή της προσωπικότητας του άλλου, διαρκή εκφοβισμό, συνεχή καταπίεση, άσκηση βίας, λεκτικής, ψυχολογικής ή σωματικής.
Πράγματα κατάπτυστα και καταδικαστέα. Που δεν πρέπει να κρύβονται πίσω από καμία μορφή τέχνης σε καμία δημιουργική διαδικασία ή να υπάρχουν σε κανέναν εργασιακό χώρο. Γιατί απλά κανείς μας, δεν μπορεί να εργαστεί ή να δημιουργήσει κάτω από καθεστώς τρομοκρατίας και φόβου.
Κι ας μην ξεχνάμε (μιλώντας από τη θέση του σκηνοθέτη και συνιδιοκτήτη ενός μικρού θεάτρου) ότι ένας «κακός», βίαιος, προσβλητικός, εριστικός, αφοριστικός προς τους άλλους συνάδελφος ή συνεργάτης μπορεί να σου καταστρέψει όχι μόνο την κάθε παράσταση αλλά και το ίδιο σου το «σπίτι». Οπότε οφείλεις πρώτα από όλα, ως επικεφαλής ενός εργασιακού χώρου ή ενός θιάσου, να προστατεύσεις τους υπόλοιπους ηθοποιούς και συνεργάτες σου και να απομακρύνεις αυτό το άτομο από το θίασο και το θέατρο σου. Είναι υποχρέωση σου να το κάνεις για το καλό όλων.
Σημασία δεν έχει το γιατί «τώρα» αυτές οι καταγγελίες. Σημασία έχει που γίνονται. Έστω και τώρα!
Κωστής Καπελώνης
Ευτυχώς έχω την τύχη να μην ανήκω στο θέατρο της λάμψης και των φώτων, που έχει κρεμαστεί τώρα στα μανταλάκια. Η κοινωνία ανέκαθεν κρύβει τους σκελετούς της στις ντουλάπες. Όχι μόνο στο χώρο του θεάτρου. Και κάποτε έρχεται ο καιρός των αποκαλύψεων.
Οι τωρινές ελάχιστες αποκαλύψεις του χώρου μας πυροδοτήθηκαν από τα περιστατικά στον αθλητισμό, που όμως ήσαν περιστατικά ειδεχθών κακουργηματικών αδικημάτων. Και ξαφνικά θυμήθηκαν κάποιοι τα προσωπικά τους βιώματα, που δεν τα διαχειρίστηκαν στην ώρα τους. Στο τότε παρόν του ο καθένας έχει αντιδράσει σύμφωνα με τις συνθήκες, τον χαρακτήρα του και τους στόχους του. Οι τωρινές “αποκαλύψεις” θα έπρεπε να καταγγελθούν πριν από χρόνια σε ένα ενδοθεατρικό όργανο, για να αποβάλλονται από το θέατρο τα σκουπίδια ή να αναγκάζονται να συμπεριφέρονται αλλιώς. Δεν είναι τα πρωινάδικα και το φέισμπουκ για να διορθώσουν την κατάσταση. Μάλλον την κάνουν χειρότερη. Διαβάζω σχόλια και αντιδράσεις εκατέρωθεν και στεναχωριέμαι.
Το μέγα πρόβλημα του θεάτρου σήμερα, για το οποίο θα έπρεπε να φωνάζουμε στα κανάλια και στους δρόμους, είναι ότι τα θέατρα είναι κλειστά, ότι οι ηθοποιοί δεν είναι σε πρόβες, ότι το θέατρο έχει αποκοπεί από το κοινό του και οι εργαζόμενοί του έχουν επιτακτικό πρόβλημα επιβίωσης. Οι συνθήκες εγκλεισμού και κατάθλιψης πυροδοτούν αυτή τη συζήτηση εκτός θέματος.
Να προβοκάρω με ένα ερώτημα: τι θέλουμε πιο πολύ; Να είμαστε σε μια σκηνή θεάτρου να κάνουμε πρόβα με έναν σκηνοθέτη που φωνάζει και πετάει τασάκια ή να καθόμαστε στο σπίτι και να γράφουμε σχόλια στο φέισμπουκ; Είμαι βέβαιος για την απάντηση.
Όμως για να ισορροπήσουμε τη ζημιά που κάνουμε βγάζοντας άπλυτα στη φόρα, αφού όπως φαίνεται θα μείνουμε πολύ καιρό ακόμη στα σπίτια μας, λέω να αρχίσουμε μια ανάποδη εκστρατεία αποκαλύψεων των μαγικών στιγμών με ανθρώπους που ζήσαμε στο θέατρο σε ευτυχείς συνεργασίες. Για να έρθουμε στα ίσα μας και να αποκαταστήσουμε την Τέχνη μας στα μάτια του κόσμου.
Στο θέατρο υπάρχουν μεγάλοι καλλιτέχνες και μεγάλα καθάρματα, στο ποσοστό που υπάρχουν ακραία άτομα στην κοινωνία. Ό,τι ειπώθηκε, καλώς ειπώθηκε, αλλά τέρμα η αποδόμηση. Γιατί αύριο θα χρειαστεί να χτίσουμε από την αρχή τις νέες συνθήκες της δουλειάς μας. Εφ’ όλης της ύλης. Και σε τεχνικό και σε ηθικό επίπεδο. Μακάρι τότε τα κακώς κείμενα του παρελθόντος να αναθεωρηθούν, όμως δεν είμαι πολύ αισιόδοξος, γιατί ο εγωισμός, η δημοσιότητα και το χρήμα εξουσιάζουν τη μιζέρια μας. Σε μια κοινωνία που έχει ανάγκη το Θέατρο για να την παρηγορήσει, να την ανακουφίσει και να την βοηθήσει να σκεφτεί για το μέλλον της, εμείς προσφέρουμε ακροαματικότητες στα κανάλια και εκθέσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Σιωπή λοιπόν, να αναλογιστούμε τις δικές μας ευθύνες και να προετοιμαστούμε για την επόμενη μέρα, που θα έχει μεγάλο και δύσκολο αγώνα.
