Το Παλατάκι ξαναζωντανεύει – Ο πύργος του Τσίλλερ θα γίνει χώρος πολιτισμού

Κάποιοι επιμένουν ότι είναι έργο του αρχιτέκτονα Κλεάνθη, ενώ άλλοι πως σχεδιάστηκε από τον Γάλλο Γουσταύο Μπουλανζέ στο πρότυπο του ανακτόρου Hohenschwangau, κατ’ εντολή της βασίλισσας Αμαλίας. Στην πραγματικότητα είναι ένα από τα αριστουργήματα του Ερνέστου Τσίλλερ, ένα αρχιτεκτονικό στολίδι της Αττικής, που συνδέθηκε με δεκάδες θρύλους και πλέον εισέρχεται σε μια νέα φάση της ιστορίας του: το εντυπωσιακό Παλατάκι του Χαϊδαρίου, ο ρομαντικός πύργος με τα νεογοτθικά στοιχεία που χτίστηκε τον 19ο αιώνα, ετοιμάζεται να αποκατασταθεί και να αξιοποιηθεί ως πολιτιστικός πόλος έλξης. Εκτός από τον επιβλητικό πύργο, η αποκατάσταση θα περιλαμβάνει επίσης τον γειτονικό ξενώνα με τις μεγάλης καλλιτεχνικής αξίας τοιχογραφίες του Νικόλαου Γύζη, που σήμερα απειλούνται από την υγρασία, αλλά και το διατηρητέο γειτονικό κτίσμα των «στάβλων». Τα χρήματα για την ανάδειξή τους εξασφαλίστηκαν από το ΕΣΠΑ και, όπως εξηγούν στα «ΝΕΑ» πηγές του Δήμου Χαϊδαρίου, το έργο αναμένεται να αποδοθεί στο κοινό το 2023.

Με την εγκριθείσα χρηματοδότηση, ύψους τριών εκατομμυρίων ευρώ, θα υλοποιηθεί η μελέτη που συντάχθηκε τον Οκτώβριο του 2019 και προβλέπει εργασίες οικοδομικής, μορφολογικής και λειτουργικής αποκατάστασης, εκσυγχρονισμό των ηλεκτρομηχανολογικών εγκαταστάσεων του πύργου και προβολή του πλούσιου ζωγραφικού και μορφολογικού διακόσμου των κτιρίων. Οι περίφημες τοιχογραφίες του Νικόλαου Γύζη με το όνομα «Τέσσερις εποχές» αποκαλύφθηκαν μόλις πριν από 20 χρόνια, θαμμένες κάτω από τους σοβάδες σε μια ισόγεια κάμαρα του ξενώνα, ζωντανεύοντας στιγμές από το ένδοξο παρελθόν του πύργου. Ο μεγάλος ζωγράφος της Σχολής του Μονάχου καλλιτέχνησε το συγκεκριμένο έργο όταν φιλοξενούνταν εκεί από τον τήνιο τραπεζίτη Νικόλαο Νάζο, ιδιοκτήτη του πύργου από το 1865. Ηταν εκείνη η εποχή, μέχρι το 1888, που το κτήμα είχε μετατραπεί σε μια πολιτιστική κυψέλη: ζωγράφοι όπως ο Γύζης και ο Νικηφόρος Λύτρας σύχναζαν εκεί, ενώ το Παλατάκι δέσποζε ανάμεσα σε οπωροφόρα δέντρα, φοίνικες και ελιές. Διακοσμητικά στοιχεία που προστέθηκαν αργότερα, όπως η προτομή του Φαβιέρου ή τα σιντριβάνια, έργα του γλύπτη Θωμά Θωμόπουλου, συνετέλεσαν στην αίγλη του.

Η έκταση, μερικές δεκαετίες πριν περιέλθει στην ιδιοκτησία του τραπεζίτη Νάζου, είχε φιλοξενήσει το 1826 τη μεγάλη μάχη του Χαϊδαρίου με τη συμμετοχή του Γεώργιου Καραϊσκάκη, του Φαβιέρου και του Κιουταχή, ενώ σύμφωνα με αναφορές του Σπυρίδωνα Τρικούπη εντός του κτήματος βρισκόταν ήδη ένας πύργος. Το συγκεκριμένο οίκημα, οθωμανικής ιδιοκτησίας, αποτέλεσε, καθώς φαίνεται, τον «πρόγονο» του σημερινού πύργου και, σύμφωνα με ερευνητές, ανήκε στον Σελίκ Χαϊντάρ Πασά ως το 1836.

Εικασίες για τον πύργο

Κάπου εδώ ξεκινούν οι εικασίες για την προέλευση του προϋπάρχοντος κτίσματος: Ηταν παραγγελία της δούκισσας της Πλακεντίας στον αρχιτέκτονα Σταμάτιο Κλεάνθη, ένα μέρος όπου, σύμφωνα με τον μύθο, η ίδια συναντούσε τον εραστή της λήσταρχο Νταβέλη; Ή ήταν έργο του Μπουλανζέ για τη σύζυγο του Οθωνα, Αμαλία; Σε κάθε περίπτωση, η ιστορία του πύργου είναι συναρπαστική. Μετά τον θάνατο του Νικόλαου Νάζου, το κτήμα πουλήθηκε με πλειστηριασμό στον Νικόλαο Θων, επιμελητή των Ανακτόρων επί Γεωργίου Α’, και ανασκευάστηκε από τον ταλαντούχο Ερνέστο Τσίλλερ.

Κατά τη διάρκεια των επόμενων δεκαετιών άλλαξε αρκετές φορές χέρια. Στέγασε μια ψυχιατρική κλινική, υπέστη σοβαρές ζημιές και έχασε το μεγαλύτερο τμήμα του κτήματος, το οποίο έχει πλέον οικοδομηθεί. Το 1979 το κτίριο κηρύχτηκε διατηρητέο και στα μέσα της δεκαετίας του ’80 πέρασε στην ιδιοκτησία του Δήμου Χαϊδαρίου. Το κομψό αρχιτεκτόνημα, που έχει τη μορφή φρουρίου με επάλξεις, γωνιακούς πύργους και στενά παράθυρα και που διαθέτει δύο ορόφους, δώμα, ημιυπόγειο και ταβάνια διακοσμημένα με οροφογραφίες εξαιρετικής ποιότητας, ανακαινίστηκε τελευταία φορά στις αρχές της δεκαετίας του ’90 υπό τη μελέτη του αρχιτέκτονα, συλλέκτη και τότε αντιδημάρχου Χαϊδαρίου Ιωάννη Ιγγλέση. Σήμερα δεν χρησιμοποιείται και χρήζει αποκατάστασης.

«Είναι χρέος μας να προστατεύουμε και να αναδεικνύουμε την πολιτιστική και ιστορική μας κληρονομιά. Το Παλατάκι, ένα κτίριο – κόσμημα που οι περισσότεροι ερευνητές αποδίδουν στον κορυφαίο αρχιτέκτονα Ερνέστο Τσίλλερ, αποτελεί ένα πραγματικό σύμβολο για την πόλη μας, μαζί με το γειτονικό νεοκλασικό κτίριο στο οποίο έχουν βρεθεί οι τοιχογραφίες του Νικόλαου Γύζη», λέει στα «ΝΕΑ» ο δήμαρχος Χαϊδαρίου Βαγγέλης Ντηνιακός. «Με το έργο αποκατάστασης και επανάχρησης των ιστορικών αυτών κτιρίων στοχεύουμε στη δημιουργία ενός νέου πολιτιστικού προορισμού που θα αποτελεί έναν σταθερό πόλο έλξης κατοίκων και επισκεπτών όλης της Αττικής. Εκτός από τα αυτονόητα οφέλη για την ίδια την πόλη μας, με την ολοκλήρωση του έργου θα διευρυνθούν οι επιλογές πολιτισμού και στη Δυτική Αθήνα, συμβάλλοντας έτσι, συνολικά, στην ενίσχυση και αναβάθμιση του τουριστικού και πολιτιστικού προϊόντος της πρωτεύουσας». Το συγκεκριμένο έργο, προσθέτει ο Βαγγέλης Ντηνιακός, «είναι από αυτά που έχουν δρομολογηθεί από πέρυσι, κυρίως έργα αστικής ανάπλασης, ώστε να φέρουμε την όμορφη πόλη μας στο επίπεδο που προσδοκούν όλοι οι Χαϊδαριώτες».