Η Wikipedia, η οποία έκλεισε τα 20 τον Ιανουάριο, μεγάλωσε. Διαβάζεται 8.000 φορές το δευτερόλεπτο και έχει επισκέψεις περισσότερες φορές τον μήνα από το Netflix ή το Instagram. Η Wikipedia είναι η πιο μαζική κεντρική συλλογή γνώσεων στην ανθρώπινη ιστορία, μια ενίσχυση κατά της παραπληροφόρησης και μια ελεύθερη – πλωτή βιβλιοθήκη, που διοικείται από έναν στρατό από αόρατους εθελοντές. Είναι ένα τεράστιο και εξαιρετικά αισιόδοξο έργο, που προορίζεται να είναι τόσο διεξοδικό, ποικίλο και λαμπρό όσο οι άνθρωποι που το δημιουργούν.

Περίπου το 90% των ανθρώπων που γράφουν τα λήμματα στη Wikipedia είναι άνδρες. Η πλειονότητα αυτών των ανδρών είναι λευκοί. Λιγότερες από μία στις πέντε βιογραφίες στη Wikipedia αναφέρονται σε γυναίκες και αυτά τα άρθρα έχουν σημαντικά μικρότερη έκταση από τα άρθρα σχετικά με τους άνδρες. Μια ομάδα γυναικών φροντίζει για την επανόρθωση ώστε οι γυναίκες να αποκτήσουν μια θέση στη μεγαλύτερη συλλογή γνώσεων στην ανθρώπινη ιστορία. Είναι δημοσιογράφοι, γιατροί, βιβλιοθηκονόμοι, ακαδημαϊκοί και επιστήμονες – μια παγκόσμια σύμβαση nerd γυναικών οι οποίες γνωρίζουν από κώδικες και δεδομένα, έχουν εμμονή με το έργο της Wikipedia στο να καταστεί δίκαιη και ακριβής στα στοιχεία που προσφέρει. Η Τζες Γουέιντ έχει γράψει πάνω από 1.000 βιογραφίες γυναικών για τη Wikipedia παράλληλα προς την κύρια απασχόλησή της στο Ηνωμένο Βασίλειο ως φυσικός. Η αγαπημένη της είναι μια σελίδα που ανήκει στην Γκλάντις Γουέστ, την κόρη των μαύρων μικροκαλλιεργητών της οποίας η εργασία ως μαθηματικού χρησιμοποιήθηκε αργότερα για τη δημιουργία συσκευών εντοπισμού GPS.

Η Εμιλι Τεμπλ – Γουντ, η 26 ετών γιατρός που ζει στο Σικάγο, επιμελείται τα λήμματα στη Wikipedia για περισσότερο από το ήμισυ της ζωής της. Η αγαπημένη της ανάρτηση σχετίζεται με το συναινετικό σεξ ως αιτία θανάτου (Death During Consensual Sex), το οποίο συνέγραψε με μια ομάδα σε μια ολονύχτια συνεδρίαση της Wikimedia. «Υπάρχουν πολλοί πάπες και πρόεδροι σε αυτήν την ιστορία», επισημαίνει στη δημοσιογράφο του αμερικανικού ιστοτόπου glamour.com.

Η Σάντιστερ Τέι, η οποία ανακηρύχθηκε σε Wikimedian της Χρονιάς το 2020 για το έργο της που τεκμηριώνει τον αντίκτυπο του COVID στην Γκάνα, λατρεύει μια σχετικά απλή σελίδα: την Καθολική Εκκλησία της Αγίας Βαρβάρας. «Ηταν η πρώτη φορά που έπρεπε να ταξιδέψω σε μια βιβλιοθήκη για να μπορέσω να δημιουργήσω μια σελίδα Wikipedia. Σκοπός μας είναι να επηρεάζουμε τους ανθρώπους μέσα από τη γνώση», λέει η τριαντάχρονη Τέι. Εγινε όλο και πιο παθιασμένη με την ανταλλαγή πληροφοριών όταν έκανε χρήση του Διαδικτύου για να βοηθήσει τον εαυτό της κάνοντας διάγνωση της δικής της κατάθλιψης. «Υπάρχει πρόβλημα με τόση άγνοια», λέει. «Οταν δεν έχεις αρκετές πληροφορίες, ουσιαστικά ζεις τη ζωή σου σε ένα κενό». Ολοι πρέπει να έχουν ελεύθερη πρόσβαση σε πληροφορίες υψηλής ποιότητας. Αλλά πώς μπορεί η Wikipedia να κάνει τους αναγνώστες λιγότερο αδαείς, όταν περιορίζεται σε μεγάλο βαθμό από μια δυτική παράδοση που αγνοεί ή μειώνει τη συμβολή εκείνων οι οποίοι δεν ήταν λευκοί και άνδρες; Οι γυναίκες βιώνουν έναν διπλό αποκλεισμό από την ιστορία: σε μεγάλο βαθμό αποκλείονται στο να συμμετέχουν στα πράγματα και στη συνέχεια δεν υπάρχουν καταγεγραμμένες σε αρχειακές πηγές. Στον βαθμό που η Wikipedia είναι απλά ένας τρόπος για να μεταφέρει τις υπάρχουσες πληροφορίες, η ανισότητα είναι αναπόφευκτη. «Δεν είμαστε σε θέση να γράψουμε για το σύνολο των γυναικών στη Wikipedia, αν οι γυναίκες δεν έχουν γραφτεί στην ιστορία», αναφέρει η Κάθριν Μάχερ, διευθύνουσα σύμβουλος και εκτελεστική διευθύντρια του Ιδρύματος Wikimedia. Ενώ η Τζάκι Κέρνερ που διερευνά τις προκαταλήψεις και πρόσφατα συνεπιμελήθηκε ένα βιβλίο για την 20ή επέτειο της ιστοσελίδας, θέτει το πρόβλημα ως εξής: «Δυστυχώς, η Wikipedia είναι μια αντανάκλαση της κοινωνίας, επειδή οι άνθρωποι που συμβάλλουν στη Wikipedia είναι άνθρωποι της κοινωνίας».

Το 2007 η Wikipedia ξεπέρασε το όριο των δύο εκατομμυρίων άρθρων στην αγγλική έκδοση και ανέπτυξε τη δική της κουλτούρα και διοικητική δομή. Οι άνθρωποι που τους άρεσε να επεξεργάζονται και να επιμελούνται τα καταχωρισμένα άρθρα στη Wikipedia αποδείχθηκε ότι ανήκαν επίσης στα είδη των ανθρώπων που τους άρεσε να σχεδιάζουν περίτεχνα συστήματα ώστε αυτές οι καταχωρίσεις να είναι απαλλαγμένες από σφάλματα. Σήμερα, για να παραμείνει στη Wikipedia ένα κείμενο πρέπει να περάσει από επιμέλεια μέσα από ένα νευρωνικό δίκτυο μηχανικής μάθησης bots που είναι σε επιφυλακή για βανδαλισμούς. Στη συνέχεια ένας στρατός περιπολεί για «πρόσφατες αλλαγές» σε σημείο που οι τακτικοί συντάκτες ειδοποιούνται ότι ένα άρθρο στις περιοχές ενδιαφέροντός τους έχει ενημερωθεί. Ολα αυτά πριν οι απλοί αναγνώστες έχουν την ευκαιρία να σημειώσουν, να διαφωνήσουν, να προκαλέσουν, να αναιρέσουν ένα λήμμα.

Το 2018, το περιοδικό «Atlantic» χαρακτήρισε τη Wikipedia «το τελευταίο προπύργιο της κοινής πραγματικότητας» στο Διαδίκτυο. Η ιστοσελίδα διαθέτει περισσότερα από έξι εκατομμύρια άρθρα μόνο στα αγγλικά και πάνω από πενήντα εκατομμύρια άρθρα σε τριακόσιες ανεξάρτητες εκδόσεις σε διαφορετικές γλώσσες.

«Φανταστείτε έναν κόσμο στον οποίο κάθε άτομο στον πλανήτη έχει ελεύθερη πρόσβαση στο άθροισμα όλης της ανθρώπινης γνώσης», λέει ο ιδρυτής της Wikipedia Τζίμι Γουέιλς. Αλλά το πεδίο εφαρμογής της είναι πολύ μεγάλο για να την κατανοήσουμε. Αν τυπωνόταν μόνο η αγγλόφωνη Wikipedia, θα δενόταν σχεδόν σε 3.000 τόμους.

Οι εθελοντές επιμελητές των λημμάτων της Wikipedia κρίνουν ο ένας τον άλλον κυρίως με βάση την «καταμετρημένη επεξεργασία», πόσες φορές δηλαδή έχουν προσφέρει επιτυχείς αλλαγές στην ιστοσελίδα. Ωστόσο η πολυπλοκότητα των εσωτερικών κανόνων επιμέλειας δεν είναι το μοναδικό εμπόδιο για την είσοδο ενός λήμματος. Πρόκειται για ένα κλειστό περιβάλλον ομοιογενές όπου – σύμφωνα με διάφορες μελέτες – πλειοψηφούν κατά 90% οι λευκοί άνδρες της γενιάς των millennials στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική. Οι περισσότεροι μάλιστα συνεισφέροντες προέρχονται από τις Κάτω Χώρες, παρά από ολόκληρη την αφρικανική ήπειρο.

Η αντιστοιχία αυτή αντανακλάται στο περιεχόμενο: τα λήμματα για τις πόλεις της Βόρειας Αμερικής και της Ευρώπης είναι περισσότερα από ό,τι για άλλες γεωγραφικές περιοχές, είναι δυσανάλογα λίγα για τις γυναίκες επιστήμονες και τους μαύρους καλλιτέχνες και άφθονα για γεγονότα από τη στρατιωτική ιστορία. Μόνο το 4% των άρθρων στην αγγλική Wikipedia είναι αφιερωμένα στην Αφρική. Λιγότερο από το ένα τέταρτο των βιογραφιών αφορά γυναίκες.

Οι κριτικές για την ανισότητα που παρουσιάζεται στη Wikipedia είναι ιδιαίτερα έντονες. Πολλοί από τους συνεισφέροντες στην ειδική επετειακή έκδοση «Wikipedia @ 20» είναι ακτιβιστές που προσπαθούν να αλλάξουν τη Wikipedia από μέσα, τόσο με την άσκηση πίεσης για την καλύτερη εκπροσώπηση όσο και με τη διοργάνωση εκδηλώσεων συγγραφής λημμάτων («edit – a – thons») καλώντας νέους συγγραφείς ώστε να διαφοροποιήσουν το περιεχόμενο. Εξάλλου η κοινότητα στη Wikipedia είναι διάχυτη με επεισόδια online παρενόχλησης.

Η Τεμπλ – Γουντ έχει δραστηριοποιηθεί στη Wikipedia από τότε που ήταν 12 ετών και έχει επιμεληθεί δεκάδες χιλιάδες αλλαγές στον ιστότοπο. Αλλά η Wikipedia άφησε πάνω της το ίχνος της. Οταν ήταν έφηβη, στα πρώτα της βήματα στη Wikipedia, την παρενοχλούσαν άγνωστοι μέσα στο Διαδίκτυο. «Μισούν πραγματικά τους αυτιστικούς ανθρώπους», λέει η ίδια. Η Τεμπλ – Γουντ είναι αυτιστική, κάτι που θεωρείται περιουσιακό στοιχείο στη Wikipedia, καθώς πρόκειται για έναν χώρο μέσα στον οποίο μπορούν να ανθήσουν άνθρωποι που αγαπούν σκοτεινές πληροφορίες και εστιάζουν σε δύσκολες εργασίες.

Οταν ήταν πρωτοετής στο κολέγιο, η Τεμπλ – Γουντ άρχισε να γράφει βιογραφίες για γυναίκες επιστήμονες. Οσο περισσότερα λήμματα για γυναίκες ανέβαζε στις σελίδες της Wikipedia, τόσο περισσότερο αυξανόταν η παρενόχληση. Τελικά ήταν μια απειλή βιασμού που την κινητοποίησε να αντεπιτεθεί.

Το έλυσε αποφασίζοντας ότι για κάθε απειλή που λάμβανε μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου θα έγραφε μια καταχώριση στη Wikipedia για γυναίκα επιστήμονα. Ετσι, άρχισε να παίρνει βιβλία από τη βιβλιοθήκη και καθόταν στον διάδρομο της φοιτητικής εστίας γράφοντας έως το ξημέρωμα για την Ασπασία από την αρχαία Αθήνα και την Καρολάιν Στιλ Αντερσον, η οποία έγινε γιατρός το 1878, λίγα χρόνια μετά την υποδούλωση άλλων μαύρων Αμερικανών. Ονόμασε την εργασία της «Fuck You Project» και θεωρήθηκε επίσημα το Wiki Πρόγραμμα για τις Γυναίκες Επιστήμονες, έχοντας συντάξει έναν κατάλογο 17.118 βιογραφιών γυναικών επιστημόνων που βρίσκονται στο στάδιο της επιμέλειας ή πρόκειται να γραφτούν για τη Wikipedia.

Τελευταία Νέα