Τα τελευταία χρόνια έχει γίνει πλέον συνειδητό ότι η Δικαιοσύνη με τις αποφάσεις της διαμορφώνει δεδομένα που άπτονται της οικονομικής και κοινωνικής ζωής και καθορίζουν τη λειτουργία του Κράτους.
Η πολυπλοκότητα των συναλλαγών, οικονομικών και κοινωνικών, εξακολουθεί να χαρακτηρίζεται από τη μοναδικότητα της ιστορικής βάσης της κάθε μίας εξ αυτών και η Δικαιοσύνη εφαρμόζοντας την αρχή της εξατομικευμένης προσέγγισης για την επίλυση της κάθε διαφοράς ερευνά σε κάθε περίπτωση χωριστά συνθήκες, αίτια και αποτελέσματα.
Παραμένει όμως, ως ζήτημα, η νομική ερμηνεία των κανόνων, που διέπουν το πλήθος των εξατομικευμένων σχέσεων. Συχνά τα τελευταία χρόνια νομοθετούνται διατάξεις οι οποίες προκαλούν πλήθος ενδίκων βοηθημάτων και μέσων σε όλα τα δικαστήρια της Χώρας. Το φαινόμενο της «κακής» νομοθέτησης, χωρίς να παραγνωρίζεται και το ενδεχόμενο του δικηγορικού ή δικαστικού ακτιβισμού σε κάποιες περιπτώσεις, είναι συνήθως η γενεσιουργός αιτία. Πολυνομοθεσία, ασαφής διατύπωση των διατάξεων, περιστασιακή νομοθέτηση με κριτήρια αποκόμισης εφήμερου πολιτικού οφέλους, αποτυχία στην κατανόηση ενός προβλήματος, ή και των συνεπειών της (νομοθετικής) επίλυσής του, είναι οι συνήθεις αιτίες, που δίνουν αφορμή για μαζική δικαστική προστασία. Η έκδοση αντιφατικών αποφάσεων και η λειτουργία του δεδικασμένου στην πολιτική δίκη δημιουργούν συχνά σύγχυση σε διαδίκους και νομικούς επαγγελματίες, αμηχανία στην Πολιτεία και τελικά μια εικόνα ανισότητας στη λειτουργία των κοινωνικών και οικονομικών σχέσεων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα από το όχι μακρινό παρελθόν αποτελούν οι διαφορές που κλήθηκαν να επιλύσουν τα πολιτικά δικαστήρια αναφορικά με θέματα μονιμοποίησης συμβασιούχων και χορήγησης επιδομάτων σε εργαζομένους.
Η Πολιτεία σε μια φωτεινή στιγμή νομοθέτησης θέσπισε με το άρθρο 1 του ν. 3900/2010 την πιλοτική δίκη στο Συμβούλιο της Επικρατείας για τα ζήτημα γενικότερου ενδιαφέροντος που έχουν συνέπειες για ευρύτερο κύκλο προσώπων. Με τις προσεγγίσεις της οικονομικής ανάλυσης του δικαίου αντιμετωπίστηκαν, έκτοτε, με τον θεσμό της πιλοτικής δίκης πολύ σημαντικά θέματα, που απασχόλησαν το νομικό κόσμο στις σχέσεις Πολίτη και Κράτους. Δόθηκε, έτσι, σε πολύ σύντομο χρόνο και με τον πλέον αυθεντικό τρόπο, που αναγνωρίζει το δικαστικό μας σύστημα, η προσήκουσα κατά τεκμήριο λύση και αποφεύχθηκαν δυσμενείς συνέπειες από την έκδοση αντιφατικών αποφάσεων και επιζήμιες καθυστερήσεις.
Η σύνδεση του χρόνου απονομής της Δικαιοσύνης με την οικονομική ανάπτυξη είναι αναμφισβήτητη διεθνής αντίληψη. Η ταχύτητα στην επίλυση των διαφορών δημιουργεί ασφάλεια δικαίου και συναλλαγών. Είναι συνεπώς αναγκαίο, να θεσπιστεί η πιλοτική δίκη και στην Πολιτική Δικαιοσύνη. Η ανάληψη από την Ολομέλεια του Αρείου Πάγου του έργου για την κατά τεκμήριο αυθεντική ερμηνεία μιας διάταξης και των ορίων ισχύος της αποτελεί ούτως ή άλλως καθήκον της. Η καινοτομία, που πρέπει να υιοθετηθεί είναι η εκ των προτέρων ενασχόληση με το νομικό ζήτημα και όχι ο εκ των υστέρων αναιρετικός έλεγχος επ’ αυτού, σε πλήθος δικών με όσα εν τω μεταξύ το προσωρινό δεδικασμένο (και η εκτελεστότητα) θα έχουν διαμορφώσει, ως ασταθές περιβάλλον, στη λειτουργία των κρινόμενων σχέσεων.
Το Κράτος Δικαίου θα ενισχυθεί από μια τέτοια μεταρρύθμιση. Το προφανές κέρδος εκτός από τη σύντομη επίλυση αυτών των διαφορών θα είναι η διάθεση δικονομικού χώρου και ανθρωπίνων πόρων για το πλήθος των υπολοίπων, που περιμένουν, σήμερα, υπομονετικά την επίλυσή τους.
