Αναζήτηση
«Δουλειά από το σπίτι – Πώς θα διπλασιάσετε το εισόδημά σας». «Τέσσερις ώρες δουλειά την ημέρα – Μέχρι 3.000 ευρώ τον μήνα». Σχεδόν όλοι έχουν διαβάσει παρόμοια μηνύματα. Κάποιοι έχουν σκεφτεί να σηκώσουν το τηλέφωνο ή να πληκτρολογήσουν την ηλεκτρονική διεύθυνση που αναγράφεται προκειμένου να ζητήσουν περισσότερες πληροφορίες. Σίγουρα, το έχουν κάνει πολλοί από όσους έχουν απελπιστεί έπειτα από μήνες στην ανεργία ή μετά τη «θητεία» σε θέσεις όπου… έφτυναν αίμα για λίγες εκατοντάδες ευρώ. «Βρε, μήπως είναι η μεγάλη μου ευκαιρία;».
Οπως συμβαίνει συνήθως, βεβαίως, ό,τι λάμπει δεν είναι χρυσός. «Αναγκάζομαι να δουλεύω δύο φορές περισσότερο για να κερδίσω τα μισά από αυτά που έβγαζα πριν για να επιβιώσω», δήλωσε στο Reuters η Τιρίτα Φράνκλιν – Κόμπερτ, πρώην πωλήτρια λιανικής και νυν διανομέας μέσω της αμερικανικής πλατφόρμας Instacart. Ο δε Αμπντουρζάκ Χάντι, συνεργάτης της Uber στο Λονδίνο, διαπιστώνει ότι οι απολαβές του έχουν μειωθεί κατά 30% από το 2014. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και με τους χιλιάδες ντελιβεράδες στην Ελλάδα και αλλού – μια κατηγορία που όλοι έχουν ανάγκη, αλλά ελάχιστοι σκέφτονται τις συνθήκες δουλειάς και τις αμοιβές τους.
«Οργουελιανό τοπίο»
Αυτός είναι μάλλον ο κανόνας στην αποκαλούμενη «gig economy». Εκτός των αμοιβών, όσοι πέφτουν στα… δίχτυα της στερούνται σχεδόν κάθε δικαίωμα που απορρέει από τις παραδοσιακές σχέσεις εργασίας – ωράριο, επιδόματα, υγειονομική κάλυψη και συνταξιοδοτική ασφάλιση, άδειες κ.λπ. «Είναι μια γρήγορη ματιά σε έναν οργουελιανό κόσμο, στον οποίο οι εργαζόμενοι δεν έχουν δικαιώματα και είναι οι μηχανές που τους διαχειρίζονται», λέει ο Γιασίν Ασλάμ, πρόεδρος του βρετανικού σωματείου οδηγών ACDU.
Δεν είναι τυχαίο ότι, προς το παρόν (και όχι τυχαία), δεν υπάρχει μια επίσημη και γενικώς αναγνωρισμένη ελληνική μετάφραση για τον όρο «gig economy». Ούτε θεσμικό πλαίσιο που να διέπει αυτή τη σχετικά νέα και σκιώδη μορφή απασχόλησης, η οποία θεωρείται από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες και είναι συνδεδεμένη άρρηκτα με την ψηφιακή εποχή – όπως και η τηλεργασία.
Η κατάσταση είναι τέτοια ώστε η Κομισιόν ανέλαβε σχετική πρωτοβουλία, ξεκινώντας δημόσιο διάλογο ανάμεσα στους κοινωνικούς εταίρους. «Εχετε την προσοχή μας και την είχατε εδώ και καιρό», δήλωσε στο «Politico» η επίτροπος Μαργκρέτε Βεστάγκερ, ενώ ο συνάδελφός της Νίκολας Σμιντ τόνισε ότι «δεν μπορούμε να χάσουμε από την οπτική μας τις βασικές αρχές του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου». Οι Ευρωπαίοι Σοσιαλιστές, από την πλευρά τους, θέτουν στόχο μια «οδηγία που θα διασφαλίζει αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας και δικαιώματα στην ψηφιακή οικονομία».
Ηρθε, λοιπόν, η ώρα να πάρουν οι ντελιβεράδες την εκδίκησή τους; Ισως όμως τα μέλη της Ευρωβουλής να φοβούνται ότι η συζήτηση και οι ρυθμίσεις θα επικεντρωθούν σε αυτούς και τους οδηγούς, ενώ η «gig economy» περιλαμβάνει πολλά διαφορετικά είδη εργασίας: από ανθρώπους που παρέχουν υπηρεσίες υγείας και φροντίζουν ηλικιωμένους μέχρι και δικηγόρους.
Ποιοι, πόσοι, τι;
Προτού συμβεί οτιδήποτε, πάντως, πρέπει να συμφωνηθεί ποιοι εντάσσονται στη συγκεκριμένη κατηγορία. Για την ώρα, η Κομισιόν ορίζει ως εξής τα βασικά χαρακτηριστικά τους: η αμειβόμενη εργασία οργανώνεται μέσω διαδικτυακής πλατφόρμας, εμπλέκονται τρία μέρη (πλατφόρμα, πελάτης και εργαζόμενος), υπάρχει συγκεκριμένο περιεχόμενο εργασίας η οποία γίνεται κατ’ ανάθεση, οι θέσεις εργασίας κατακερματίζονται με βάση τα καθήκοντα και οι υπηρεσίες παρέχονται κατά παραγγελία.
Το επόμενο βήμα είναι να υπολογιστεί πόσοι απασχολούνται στην «gig economy». Η αλήθεια είναι ότι ακριβές στοιχείο δεν υπάρχει – απόδειξη και αυτή του χαοτικού τοπίου που κυριαρχεί. Πάντως, έκθεση της Mastercard πριν από το ξέσπασμα της πανδημίας προέβλεπε ότι ο αριθμός τους παγκοσμίως θα αυξανόταν από τα 43 εκατομμύρια το 2018 στα 78 εκατομμύρια το 2023. Οσο για τις ΗΠΑ, μελέτες δείχνουν πως περίπου το 25% του εργατικού δυναμικού εμπλέκεται με κάποιο τρόπο στη συγκεκριμένη μορφή, ενώ ο ένας στους δέκα αντλεί από αυτήν το βασικό του εισόδημα! Σίγουρα δε η πανδημία θα οδηγήσει σε περαιτέρω αύξηση των «gig workers».
Υπάρχει ένα ακόμη καίριο ερώτημα: Πώς χαρακτηρίζονται όλοι αυτοί – υπάλληλοι ή αυτοαπασχολούμενοι; Οι επιχειρήσεις προωθούν, ευλόγως, τη δεύτερη εκδοχή, καθώς θεωρούν ότι έτσι αυτομάτως θα απαλλαγούν από μια σειρά υποχρεώσεων και ρυθμίσεων. Γύρω από αυτό, μάλιστα, διεξάγονται ήδη σημαντικές μάχες, χωρίς η πλάστιγγα να έχει γείρει σαφώς προς κάποια πλευρά.
Σε κάθε περίπτωση, η αντιπαράθεση θα κριθεί στην παρέμβαση των ίδιων των εργαζομένων – ντελιβεράδων, οδηγών και λοιπών. Κάποιοι έχουν κάνει βήματα για να οργανωθούν και να το πετύχουν. Οι πολλοί όμως όχι.
