Τα τελευταία χρόνια, με τις εκστρατείες κατά του καπνίσματος να επεκτείνονται σε όλο τον κόσμο και τους ανθρώπους να έχουν ολοένα και μεγαλύτερη επίγνωση των κινδύνων από το κάπνισμα, οι μεγάλες καπνοβιομηχανίες έχουν επιδοθεί σε έναν αγώνα δρόμου για την εξέλιξη και διάθεση στην αγορά καπνικών προϊόντων με μειωμένο κίνδυνο για τους χρήστες.
Μια κρίσιμη τεχνολογική εξέλιξη ήταν τα προϊόντα που δεν στηρίζονται στην καύση καπνού αλλά στη θέρμανσή του. Η συγκεκριμένη διαδικασία μειώνει τον κίνδυνο για τους χρήστες και αυτό σημαίνει ότι τέτοια προϊόντα έχουν μεγάλα περιθώρια διείσδυσες σε αγορές, διεκδικώντας μερίδιο από τον μεγάλο αριθμό καπνιστών που αναζητούν προϊόντα μειωμένου κινδύνου.
Η τεχνολογική πρωτοπορία της Philip Morris International
Σε αυτή ειδικά την τεχνολογία πρωτοπόρος ήταν η Philip Morris International (PMI), έχοντας λανσάρει στην αγορά το IQOS, που είναι το μοναδικό προϊόν θέρμανσης καπνού που έχει λάβει αδειοδότηση για πώληση στις ΗΠΑ, ύστερα από πολυετή έλεγχο των επιστημονικών δεδομένων που είχε καταθέσει η καπνοβιομηχανία στον Αμερικανικό Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA).
Ούτως ή άλλως, την τελευταία δεκαετία, ο χώρος των καπνοβιομηχανιών περνάει ραγδαία φάση μετασχηματισμού επενδύοντας σε έρευνα και ανάπτυξη, ώστε να μπορεί να προσφέρει καλύτερες εναλλακτικές στους καπνιστές και να τους απομακρύνει από τη βλάβη που αποδεδειγμένα προκαλεί το τσιγάρο.
Πλέον, τα προϊόντα που απευθύνονται σε καπνιστές πολύ περισσότερο εξαρτώνται από την τεχνολογική και επιστημονική έρευα. Αυτό προκαλεί ανακατατάξεις που σε παλαιότερες εποχές θα φαίνονταν εκτός τόπου αλλά πλέον είναι αναμενόμενες, όπως για παράδειγμα το γεγονός ότι το 2019 η PMI ήταν στο Top-50 ανάμεσα σε όλες τις εταιρείες που κατέθεσαν πατέντες στο Ευρωπαϊκό Γραφείο Πατεντών.
Ο πόλεμος της British American Tobacco ενάντια στην Phillip Morris International
Ο ανταγωνισμός ως προς αυτή τη νέα και μεγάλη αγορά έχει οδηγήσει σε έναν πόλεμο ανάμεσα σε μεγάλες εταιρείες. Ειδικά, η British American Tobacco (ΒΑΤ) που σε πρώτη φάση έμεινε πίσω ως προς την εξέλιξη σχετικών προϊόντων, επέλεξε το δρόμο των δικαστικών προσφυγών κατά της Philip Morris International (PMI). Ειδικότερα, από το 2020 έχει αρχίσει να στρέφεται δικαστικώς κατά της PMI με την κατηγορία ότι αντέγραψε πατέντες που αφορούν τα προϊόντα θέρμανσης καπνού. Μάλιστα, φαίνεται ότι η η BAT κινείται βάσει σχεδίου και καταθέτει ταυτόχρονα αγωγές σε πολλές χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ρουμανία, η Τσεχία, η Πολωνία και η Βουλγαρία. Η διαμάχη παραμένει σε εξέλιξη ενώ μέχρι στιγμής όλα τα ασφαλιστικά μέτρα και αγωγές που έχουν κατατεθεί, έχουν απορριφθεί, σε όλες τις χώρες.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο η BAT έχασε τη δικαστική διαμάχη για τα δικαιώματα πατεντών ευρεσιτεχνίας, καθώς το δικαστήριο (UK High Court) απέρριψε την αγωγή της και αποφάσισε στις 9 Μαρτίου υπέρ της Philip Morris International ανακαλώντας τα σχετικά διπλώματα ευρεσιτεχνίας της British American Tobacco. Εκτιμάται ότι η απόφαση αυτή θα λειτουργήσει ως σημαντικό νομικό πλεονέκτημα υπέρ της PMI και στις άλλες χώρες όπου θα εκδικαστεί η αγωγή της ΒΑΤ.
Αλλά και στη Ρουμανία απορρίφθηκε το αίτημα ασφαλιστικών μέτρων της ΒΑΤ για διακοπή της πώλησης του IQOS και των θερμαινόμενων ράβδων καπνού καθώς οι καταγγελίες της εταιρείας για παραβίαση των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας από την PMI κρίθηκαν ως ανυπόστατες. Αντίστοιχα απορρίφθηκαν τα αιτήματα της BAT για την έκδοση προσωρινών ασφαλιστικών μέτρων σε Τσεχία, Βουλγαρία και Πολωνία.
Κατά την εκτίμηση των στελεχών της Philip Morris International, «Η κίνηση της ΒΑΤ αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης παγκόσμιας στρατηγικής της που αποσκοπεί στην υπονόμευση της κατηγορίας των θερμαινόμενων προϊόντων καπνού, στη οποία η BAT υστερεί σημαντικά εμπορικά ενώ, παράλληλα, προστατεύει την βασική της δραστηριότητα, αυτή των τσιγάρων.»
Μάλιστα, αναλυτές της αγοράς επισημαίνουν ότι ουσιαστικά έχουμε να κάνουμε με μια πρακτική “patent trolling” που χρησιμοποιείται ως κάλυψη για την έλλειψη καινοτομίας και την υστέρηση εμπορικής επιτυχίας σε διάφορους επιχειρηματικούς κλάδους.
Η κατάσταση στην Ελλάδα
Στην Ελλάδα κυκλοφορούν προϊόντα θέρμανσης καπνού και από τις δύο εταιρείες. Πρώτο κυκλοφόρησε το 2016 από την ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΟΣ το IQOS της Philip Morris International και δυο χρόνια αργότερα κυκλοφόρησε το GLO της British American Tobacco. Με βάση τα στοιχεία της Nielsen το τελευταίο τρίμηνο του 2020, το μερίδιο των θερμαινόμενων ράβδων καπνού για το IQOS στην Αττική είναι στο 17,7%, μία ποσοστιαία μονάδα πάνω από το μερίδιο του Marlboro – της πρώτης μάρκας καπνικών προϊόντων στην Ελλάδα, την οποία επίσης εμπορεύεται η PMI ενώ, αντίστοιχα, το μερίδιο των θερμαινόμενων ράβδων καπνού για το GLO στην Αττική υπολογίζεται στο 0,3%.
Εν τω μεταξύ, μέσω της θυγατρικής της στην Ελλάδα, την Παπαστράτος, Philip Morris International ολοκλήρωσε το 2018 μια μεγάλη επένδυση ύψους 300 εκατομμυρίων ευρώ για τη μετατροπή του εργοστασίου της στον Ασπρόπυργο σε μονάδα αποκλειστικής παραγωγής θερμαινόμενων ράβδων καπνού για το IQOS. Η επένδυση αυτή οδήγησε σε 400 νέες θέσεις εργασίας και σε μεγάλο εξαγωγικό έργο του πλέον του 80% της παραγωγής της. Αντίστοιχα, η BAT ανακοίνωσε πρόσφατα επενδυτικό πλάνο 30 εκατομμυρίων ευρώ για την Ελλάδα με όχημα το τελευταίο μοντέλο προϊόντος θέρμανσης καπνού και τη δημιουργία 200 νέων θέσεων εργασίας όσο προχωράει η ανταπόκριση στο προϊόν της.
