Το στρες και η επίδρασή του στην υγεία αποτελούν πεδίο μελέτης για τον ομότιμο καθηγητή Παιδιατρικής και Ενδοκρινολογίας στο ΕΚΠΑ και μέλος της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών Γεώργιο Χρούσο, ο οποίος σε συνέντευξη που παραχωρεί στα «ΝΕΑ» παραδέχεται ότι η πανδημία λειτουργεί ως… ενεργό ηφαίστειο άγχους. Το πλούσιο ερευνητικό και κλινικό έργο του σε ΗΠΑ και Ελλάδα είναι η αιτία που συμπεριλαμβάνεται στη λίστα των επιστημόνων με τη σημαντικότερη επιρροή παγκοσμίως, πίσω όμως από τις διακρίσεις κρύβεται το ασίγαστο κίνητρο της γνώσης. Ερωτώμενος για τις μεταλλάξεις και την εξέλιξη της πανδημίας, ο καθηγητής απαντά «ανησυχώ μέχρις αποδείξεως του εναντίου», προσθέτει εντούτοις ότι σύμφωνα με τα υπάρχοντα δεδομένα «τα εμβόλια είναι αποτελεσματικά».
Ο τελευταίος χρόνος είναι δεδομένο ότι αύξησε τα επίπεδα του άγχους στον πληθυσμό. Εκτιμάτε ότι στο άμεσο μέλλον θα πυροδοτήσει ασθένειες;
Αναμφισβήτητα, το επίπεδο του άγχους έχει αυξηθεί στον πληθυσμό και όχι μόνον. Αυτό οφείλεται στο σύνθετο και συνεχές στρες που υφιστάμεθα για διάφορους λόγους, όπως ο περιορισμός της ελευθερίας μας, ο φόβος της νόσησης, η έλλειψη άσκησης, η επαγγελματική και οικονομική ανασφάλεια, ο βομβαρδισμός της πληροφορίας που μας πνίγει, η «παθολογική» ενσυναίσθηση, δηλαδή ο πόνος του διπλανού μας, η εξάρτηση από τις οθόνες, η απώλεια συγγενών και φίλων και πολλά άλλα ακόμη. Αλλά το στρες δεν προκαλεί μόνο άγχος. Προκαλεί καταθλιπτικές σκέψεις, θυμό, βία, ανάδυση παλαιότερων ψυχολογικών προβλημάτων, διαταραχές του ύπνου, συναισθηματική υπερφαγία, ψυχοσωματικά συμπτώματα, χρήση φαρμάκων εξάρτησης και άλλα. Επιπλέον, σε πολλούς ανθρώπους έχει ήδη προκαλέσει αύξηση σωματικού βάρους με ταυτόχρονη ελάττωση της μυϊκής μάζας, αλλαγές που αυξάνουν τη νοσηρότητα και επιταχύνουν τη γήρανση.
Στο παρελθόν έχετε επισημάνει ότι «η φύση του ανθρώπου δεν είναι πεπρωμένο και η ψυχική και σωματική ανθεκτικότητα στο στρες (υπέρστασις) είναι εφικτή». Ισχύει και σε αυτήν την τόσο δύσκολη περίοδο;
Βεβαίως και ισχύει. Η λύση για την ψυχολογική και σωματική προφύλαξη του οργανισμού από το στρες αυτής της βλαπτικής περιόδου, καθώς και η αναστροφή τυχόν ανεπτυγμένων αρνητικών εκδηλώσεων, είναι η τήρηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής με σωστή διατροφή, μέτρια άσκηση, επαρκή ύπνο, διατήρηση κανονικότητας των γευμάτων και του ύπνου και διαχείριση του στρες με τρόπους που να αυξάνουν την ψυχοσωματική ανθεκτικότητα.
Σχετικά με το εμβόλιο της AstraZeneca, ορισμένοι πολίτες εκφράζουν αμφιβολίες, δεδομένου ότι αρχικά η χρήση του είχε περιοριστεί μόνο σε ανθρώπους κάτω των 65 ετών, οδηγία που πρόσφατα όμως αναθεωρήθηκε. Τι απαντάτε;
Με βάση τα υπάρχοντα δεδομένα και εξετάζοντας τη δομή του συγκεκριμένου εμβολίου, καθώς και των άλλων εμβολίων που χρησιμοποιούν ένα κομμάτι του DNA ενός αδενοϊού για να εισάγουν το γονίδιο της «πρωτεΐνης – ακίδα» (spike protein) στα κύτταρα του οργανισμού, δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας. Ας σημειωθεί ότι το εμβόλιο της εταιρείας Johnson & Johnson, το οποίο μόλις εγκρίθηκε για να χορηγείται σε μία μόνο δόση, είναι πανομοιότυπο με αυτό της AstraZeneca, όπως είναι και το ρωσικό (Sputnik) και το κινεζικό (Sinovac), που επίσης χρησιμοποιούν την ίδια τεχνολογία για την κατασκευή τους. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει ήδη πολλή εμπειρία με αυτόν τον τύπο των εμβολίων, που είναι εξαιρετικά καλή. Μολονότι η Εθνική Επιτροπή Εμβολίων δεν ενέκρινε αρχικά το εμβόλιο της AstraZeneca σε μεγάλες ηλικίες λόγω έλλειψης δεδομένων, τα τελευταία δεδομένα σε ηλικίες μεγαλύτερες των 60 ετών δείχνουν ότι αυτό είναι ασφαλές και αποτελεσματικό. Συνεπώς, δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας.
Παρενθετικά, οι αρχικές αρνητικές ιδέες για τα παραπάνω εμβόλια διατυπώθηκαν διότι, σε αντίθεση με τα εμβόλια της Pfizer και της Moderna – τα οποία χρησιμοποιούν το αγγελιοφόρο RNA της «πρωτεΐνης – ακίδα» που εκφράζεται στο κυτταρόπλασμα του κυττάρου και εξαφανίζεται μετά την έκφρασή της -, εμπεριέχουν το κομμάτι ενός αδενοϊού καθώς και το γονίδιο της ιικής πρωτεΐνης και εισέρχονται στον πυρήνα του κυττάρου για να λειτουργήσουν. Ομως, στον μερικό αδενοϊό που χρησιμοποιείται σε αυτά τα εμβόλια υπολείπεται ένα πολύ σημαντικό γονίδιο και λόγω αυτής της έλλειψης αδυνατεί να αναπαραχθεί, κάτι που τον καθιστά ακίνδυνο.
Τα νέα στελέχη που εντοπίζονται παγκοσμίως προκαλούν αγωνία σχετικά με την εξέλιξη της πανδημίας και την αποτελεσματικότητα των εμβολίων. Εσείς ανησυχείτε;
Ανησυχώ μέχρις αποδείξεως του εναντίου. Μελέτες γίνονται όπως πρέπει και μέχρι στιγμής τα εμβόλια είναι αποτελεσματικά και εναντίον των μεταλλαγμένων ιών, έστω και αν η δραστικότητά τους είναι κάπως μειωμένη.Ολα τα εμβόλια που κυκλοφορούν, καθώς και αυτά που θα κυκλοφορήσουν σύντομα, χρησιμοποιούν ως αντιγόνο την «πρωτεΐνη – ακίδα», η οποία είναι το κλειδί εισόδου στα κύτταρά μας. Εξουδετέρωση της πρωτεΐνης αυτής εμποδίζει την είσοδο του ιού στα κύτταρα που έχουν στη μεμβράνη τους μια άλλη πρωτεΐνη, την ACE-2, η οποία χρησιμεύει σαν κλειδωνιά και πόρτα εισόδου.
Το τελευταίο διάστημα αυξάνονται οι φωνές ειδικών ανά τον κόσμο που προτείνουν ο πληθυσμός να εμβολιαστεί με μόνο μία δόση, έως ότου οι ποσότητες επαρκούν για τη δεύτερη. Ποια είναι η γνώμη σας;
Δεν είναι μια παράλογη πρόταση, αν λάβει κανείς υπόψη του τα δεδομένα, που δείχνουν ότι ακόμα και μία δόση οποιουδήποτε εμβολίου προστατεύει από τη σοβαρή ή και κρίσιμη νόσο Covid-19, καθώς και από τον θάνατο. Το πλεονέκτημα της μιας δόσης, προς το παρόν, καθώς οι εταιρείες αδυνατούν ακόμα να παράγουν ποσότητες των εμβολίων ανάλογες με τη ζήτηση, είναι ότι θα βοηθούσε να φτάσουμε πιο γρήγορα στη λεγόμενη «ανοσία της αγέλης» ή, ας το πούμε καλύτερα, στο να «χτίσουμε ένα τείχος ανοσίας» κατά της μόλυνσης. Ομως, το σωστό είναι να ακολουθούμε τις οδηγίες των εταιρειών εμβολίων που βασίζονται σε απτά δεδομένα. Αν προτείνουν δύο δόσεις, δίνουμε δύο δόσεις.
Τονίζω ότι είναι πολύ σημαντικό το ότι η χώρα μας έχει καταφέρει επιχειρησιακά να είναι σε θέση να χορηγεί τους εμβολιασμούς άμεσα και χωρίς καθυστερήσεις, όπως τα εμβόλια καταφθάνουν από το εξωτερικό. Με λίγα λόγια, έχουμε τη δυνατότητα να προχωράμε πολύ γρήγορα, με πολλούς εμβολιασμούς, και το μόνο που μας καθυστερεί στην ανάπτυξη της γενικής ανοσίας είναι η διαθεσιμότητα των εμβολίων, κάτι που ελπίζω να λυθεί σύντομα.
