Προσφυγικό: «Προτείνουμε μετεγκατάσταση του 50% των αφίξεων»

Με τη διάσκεψη των MED 5 στην Αθήνα σε εξέλιξη, στο πλαίσιο μιας πρωτοβουλίας της Ελλάδας για κοινό μέτωπο με τις άλλες τέσσερις ευρωπαϊκές χώρες του Νότου που μοιράζονται τα τελευταία χρόνια το βάρος της πρόκλησης των μεταναστευτικών ροών, η ιταλίδα υπουργός Εσωτερικών, Λουτσιάνα Λαμορτζέζε, μιλάει στα «ΝΕΑ» για τo τι περιμένει από τον διήμερο διάλογο με τους υπουργούς Εσωτερικών και Μετανάστευσης Ισπανίας, Μάλτας, Κύπρου, Ελλάδας, στη Βουλιαγμένη, που ως βασικό αντικείμενο έχει το υπό διαμόρφωση νέο σύμφωνο για τη μετανάστευση και το άσυλο.

Ποιες είναι οι προσδοκίες σας από τη διάσκεψη; Θα μπορούσε να σταθεί ως αρχή για ένα κοινό μέτωπο των νοτίων ευρωπαϊκών κρατών πρώτης εισόδου;

Στις διαπραγματεύσεις για το ευρωπαϊκό σύμφωνο εξακολουθεί, δυστυχώς, να υφίσταται έντονη ανομοιογένεια ανάμεσα στα μέτρα ευθύνης και στα μέτρα αλληλεγγύης. Πρωταρχικός μας στόχος παραμένει η εκ νέου εξισορρόπηση των δύο αυτών βασικών παραμέτρων. Είμαι, ωστόσο, ευγνώμων στην Ελλάδα που, μαζί και με τις άλλες μεσογειακές χώρες, μας δίνει την ευκαιρία να παγιώσουμε τις θέσεις μας. Είναι, πράγματι, μεγάλη η ανάγκη να διατηρηθεί το κοινό μέτωπο των μεσογειακών χωρών ώστε να ορίσουμε, σε πνεύμα δημιουργίας και συνεργασίας με τα άλλα κράτη-μέλη, τις διαπραγματεύσεις για το νέο ευρωπαϊκό σύμφωνο.

Ποια σημεία του νέου συμφώνου φέρνουν φρέσκες ιδέες στο τραπέζι και τι θεωρείτε ότι χρήζει περαιτέρω βελτίωσης; Για παράδειγμα, η μετεγκατάσταση θα έπρεπε να βαρύνει τα κράτη πρώτης εισόδου ή τις χώρες προορισμού;

Τα στοιχεία σχετικά με τις ροές στη Μεσόγειο τις τελευταίες εβδομάδες και η προοπτική για τους επόμενους μήνες επιτάσσουν μια συντεταγμένη παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Ενωσης και πέραν όσων ορίζει το σύμφωνο. Οι σύνθετες διαπραγματεύσεις που λαμβάνουν χώρα αυτή τη στιγμή δεν είναι σε θέση να συνδράμουν, βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα, τις άμεσα εκτεθειμένες χώρες. Επομένως, ένα από τα πρωταρχικά θέματα είναι η δημιουργία επιχειρησιακών μηχανισμών αλληλεγγύης ικανών να τεθούν σε λειτουργία τους επόμενους μήνες, σύμφωνα με όσα ορίστηκαν στη Μάλτα τον Σεπτέμβριο του 2019. Σε ό,τι αφορά τις διαπραγματεύσεις για το σύμφωνο, όντως, βρισκόμαστε ακόμη σε κατάσταση στασιμότητας, καθώς πολλά κράτη-μέλη αντιδρούν σε κάθε μορφή υποχρεωτικής μετεγκατάστασης.

Πρόκειται για ένα δεδομένο με το οποίο καλούμαστε να αναμετρηθούμε, αλλά είναι απαραίτητο να γνωρίζουμε πως χωρίς τουλάχιστον ένα ποσοστό υποχρεωτικής μετεγκατάστασης θα βρεθούμε εκτεθειμένοι στον κίνδυνο να κληθούμε να αντιμετωπίσουμε ολομόναχοι τις μεταναστευτικές ροές. Η Ιταλία στόχευε να προβλέπεται υποχρεωτική μετεγκατάσταση για όλους τους μετανάστες που φθάνουν στην Ευρώπη, δηλαδή να ξεπεραστεί εξ ολοκλήρου η λογική του Κανονισμού του Δουβλίνου. Οι προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, αντίθετα, στοχεύουν σε ένα σύστημα εύκαμπτης αλληλεγγύης, το οποίο δεν μας πείθει, λόγω και των εξαιρετικά πολύπλοκων και αβέβαιων διαδικασιών του.

Επομένως, σε πνεύμα συμβιβασμού και για την προστασία των διαπραγματεύσεων, ζητήσαμε υποχρεωτική μετεγκατάσταση τουλάχιστον όσων μεταναστών αποβιβάστηκαν έπειτα από επιχείρηση έρευνας και διάσωσης. Αλλά ακόμη και σε αυτό το επίπεδο η πρόοδος που σημειώνεται είναι ελάχιστη. Είμαι ακόμη πεπεισμένη πως στο επόμενο ευρωπαϊκό σύστημα θα πρέπει αναγκαστικά να προβλεφθεί ένας μηχανισμός υποχρεωτικής μετεγκατάστασης. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, και επιβεβαιώνοντας τη διάθεση εύρεσης λύσης βάσει της οποίας κινείται η Ιταλία, θα μπορούσε να εξεταστεί η παρακάτω πρόταση: Σε περίπτωση αφίξεων έπειτα από επιχείρηση έρευνας και διάσωσης ή επακόλουθο δυσανάλογων πιέσεων, τα υπόλοιπα κράτη-μέλη θα πρέπει να εγγυηθούν ένα ελάχιστο ποσοστό μετεγκαταστάσεων, ίσο φέρ’ ειπείν με το 50% των αφίξεων. Για εμάς είναι αδιάφορο εάν θα συμμετάσχουν όλα τα κράτη-μέλη ή μόνο κάποια εξ αυτών, υπό την προϋπόθεση όμως να καλύπτεται το ελάχιστο ποσοστό του 50%.

Η διαδικασία επαναπροώθησης, έτσι όπως προβλέπεται στο Σύμφωνο, με διμερείς συμφωνίες μεταξύ κρατών πρώτης εισόδου και τρίτων χωρών, πιστεύετε ότι θα λειτουργήσει ή συμμερίζεστε τις φωνές που θέλουν την ΕΕ να διαπραγματεύεται κεντρικά μαζί τους;

Κάθε κράτος-μέλος μπορεί να ενθαρρύνει τις διμερείς συμφωνίες που θεωρεί πιο στρατηγικές. Ωστόσο, σκοπεύουμε να παρακινήσουμε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αναλάβει ενεργό ρόλο στη σύναψη συμπράξεων με τρίτες χώρες: πιστεύω ότι αυτά τα μέσα πρέπει να είναι ανοιχτής εμβέλειας, ώστε να μπορούν να αντιλαμβάνονται τις ανάγκες και τις προσδοκίες των τρίτων χωρών, καθώς και να επιτυγχάνουν τον στόχο μας: την πρόληψη των ροών και τη διευκόλυνση των δράσεων επαναπατρισμού. Αυτές οι συμπράξεις πρέπει εκ νέου να περιλαμβάνουν την πρόληψη και την καταπολέμηση της διακίνησης μεταναστών, έναν αποτελεσματικότερο έλεγχο των συνόρων, τη συνεργασία στον τομέα του επαναπατρισμού, αλλά και τη βοήθεια σε μετανάστες και πρόσφυγες εντός της επικράτειας των χωρών-εταίρων, την ανάπτυξη βιώσιμης οικονομίας και τη νόμιμη μετανάστευση.

Ανησυχείτε ότι οι προτάσεις για προκαταρκτικό έλεγχο διαλογής και συνοριακό έλεγχο θα οδηγήσουν σε χρονοβόρες διαδικασίες που θα μετατρέψουν τα κράτη πρώτης εισόδου σε μεγάλα κέντρα προαναχώρησης με συνθήκες που θα παραβιάζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα;

Σε ό,τι αφορά τις διαδικασίες προκαταρτικών ελέγχων (pre-screening) είναι βέβαιο πως και στο νέο ευρωπαϊκό σύστημα θα πρέπει να εξακολουθήσουμε να εγγυούμαστε υγειονομικούς ελέγχους και ελέγχους ασφαλείας. Είναι διαφορετικό θέμα η επιβολή επαχθών διαδικασιών στα σύνορα που θα υποχρέωνε τα κράτη που αποτελούν τα εξωτερικά σύνορα της Ευρωπαϊκής Ενωσης να αναλάβουν την ευθύνη της επιλογής, της υποδοχής και του επαναπατρισμού των μεταναστών που φτάνουν στην Ευρώπη. Στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, η Ιταλία, ανέκαθεν ζητούσε τη θέσπιση διαδικασιών που δεν θα τιμωρούσαν τις άμεσα εκτεθειμένες χώρες.