Γιορτάζουμε τα γενέθλιά μας, δύο αιώνες Ελλάδα, και καλό είναι να τα γιορτάσουμε γιατί δεν είναι αυτονόητο ότι θα φτάναμε εδώ που φτάσαμε. Η αγαπημένη μου ίσως άγνωστη ιστορία από την Ελληνική Επανάσταση είναι πώς πείστηκε ο ναύαρχος Κόδριγκτων (αυτός με τον δρόμο) να μπει στο Ναυαρίνο και να συνθλίψει τον στόλο του Ιμπραήμ στην ομώνυμη ναυμαχία, γυρίζοντας το παιχνίδι αποφασιστικά υπέρ των Ελλήνων, στη σκοτεινότερη στιγμή της Επανάστασης. Αφενός δείχνει από πόσο κακή αφετηρία ξεκινήσαμε και πόσο δύσκολος ήταν ο αγώνας, αφετέρου πόσο σημαντική ήταν η συμβολή της Δύσης. Ακόμα και κατά λάθος, ίσως στο τέλος εξαιτίας μιας παρεξήγησης.
Για να δοθεί το απαραίτητο υπόβαθρο, το έτος ήταν 1827 και η φλόγα της Ελληνικής Επανάστασης ήταν έτοιμη να σβήσει. Η αρχική έκπληξη των Οθωμανών που ήταν απασχολημένοι σε άλλα μέτωπα είχε ξεπεραστεί και το ελληνικό ζήτημα είχε την πλήρη προσοχή τους. Ο Ιμπραήμ της Αιγύπτου είχε αποβιβαστεί στην Πελοπόννησο με την υπόσχεση της Πύλης ότι θα γίνει δική του, φτάνει να ξεφορτωθεί τους χριστιανούς που προκαλούν όλα τα προβλήματα. Το σχέδιο ήταν να υποδουλώσει και πουλήσει τους κατοίκους (όχι κούφια απειλή, μια και αυτό ακριβώς έγινε στη σφαγή της Χίου το 1822, όπου έμειναν κάπου 2.000 άτομα από αρχικό πληθυσμό πάνω από 120.000!) και να τους αντικαταστήσει με Αιγύπτιους. Οι ορδές από την Αφρική ήταν ασταμάτητες και ακόμα και οι δυτικοί στόλοι που είχαν μαζευτεί στη Νότια Πελοπόννησο ήταν μάλλον φοβισμένοι.
Ο Κόδριγκτων, ως ναύαρχος, από την ασφάλεια της ναυαρχίδας του είχε στείλει τον Χάμιλτον στη στεριά να εμποδίσει όσο γίνεται τις σφαγές των χριστιανών και να δει τι ακριβώς συμβαίνει. Εκείνος περιέγραψε τους χριστιανικούς πληθυσμούς σε βαθιά φτώχεια (και όντως ήταν, αν σκεφτούμε ότι η Αγγλία είχε ακόμα και το 1833 κάπου 2,5 φορές υψηλότερο εισόδημα, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του Α. Μάντισον) και τέτοια απόγνωση, ώστε, όπως αναφέρει επιστολή του ναυάρχου προς την ελληνική κυβέρνηση, «the wretched people of Kalamata and that neighbourhood (were) living upon boiled grass», είδε δηλαδή τους κατοίκους της Καλαμάτας και των γύρω περιοχών (Μάνη) να αναγκάζονται να βράσουν γρασίδι για να φάνε!
Η επιστολή κλείνει «the united fleet of the Allied Powers is about to enter the port of Navarin, for the purpose of preventing any further operations on the part of the Egyptian expedition». Ξεκινώντας με αυτή τη λιτή δήλωση, τυπική του βρετανικού φλέγματος, οι δυτικές δυνάμεις, μη αντέχοντας να βλέπουν τους χριστιανούς σε τέτοια κατάντια, διέλυσαν ολοκληρωτικά τον στόλο του Ιμπραήμ. Μέσα σε λίγους μήνες η τελευταία ελπίδα των Οθωμανών χάθηκε και η ελευθερία χαρίστηκε σε εκείνη έστω τη μικρή γωνιά του Ελληνισμού που έγινε το σύγχρονο ελληνικό κράτος.
Eίναι τόσο ενδιαφέρον για μένα πόσο μεγάλο ρόλο φαίνεται να έπαιξε το συναίσθημα και οι λεπτομέρειες στην έκβαση της εθνικής μας υπόθεσης. Πολεμήσαμε βέβαια σκληρά, αλλά αυτό δεν έφτανε. Μεγάλο ρόλο για το ρεύμα του φιλελληνισμού έπαιζε ήδη το Μεσολόγγι, όπως έντεχνα το χρησιμοποίησε ο κόμης Καποδίστριας για να ξυπνήσει την ευαισθησία των πλούσιων Ευρωπαίων της εποχής, αλλά στο τέλος μέτρησε και η προσωπική ανησυχία του Κόδριγκτων για τη βαναυσότητα του Ιμπραήμ (όπως επανέλαβε σε επιστολή στη γυναίκα του: «This Ibrahim (…) is ravaging the whole country (…) some of the poor wretches in the country which he has desolated, are living upon boiled grass!»), ακόμα και η παρεξήγηση ότι τα βλίτα που ευχαρίστως τρώμε έως σήμερα ήταν βραστό γρασίδι.
Από την όλη ιστορία προκύπτει για μένα ένα δίδαγμα και μια ευχή. Το δίδαγμα είναι ότι η Ελλάδα ξυπνάει ενστικτωδώς τη συμπάθεια της λοιπής Ευρώπης, όταν δεν τη σπαταλούμε με αναίτιες διαμάχες και συμπλεγματικές φωνασκίες. Και είναι μια συμπάθεια απαραίτητη για να επιζούμε και να προοδεύουμε σε μια δύσκολη γειτονιά με πολυπληθείς, φτωχούς και απαίδευτους γείτονες.
Η ευχή μου είναι να συνεχίσουμε όλο και καλύτερα την απίστευτη πορεία προόδου που είχαμε τα 200 αυτά χρόνια από την Επανάσταση. Εχουμε χτίσει, με ιδρώτα, βοήθεια των συμμάχων μας και λίγη τύχη, το μακράν πιο επιτυχημένο κράτος που ξεπήδησε από την οθωμανική καταστροφή. Είμαστε πιο πλούσιοι από οποιονδήποτε στη γειτονιά – ο μέσος Ελληνας είναι κάπου 15 φορές πλουσιότερος από τις μέρες του Καποδίστρια, και πιο εξωστρεφής και μορφωμένος από οποτεδήποτε στην ιστορία μας. Ας τα χρησιμοποιήσουμε αυτά στα επόμενα 200 χρόνια ώστε να φτάσουμε να βοηθάμε εμείς τους κατατρεγμένους του πλανήτη, αντί να χρειάζεται να βοηθάνε άλλοι εμάς, ώστε η οθωμανική εποχή να μην είναι πια δικαιολογία για τις αδυναμίες μας, αλλά μια ανώδυνη ιστοριούλα που με δυσκολία θα μοιάζει πιστευτή. Τέρμα οι δικαιολογίες, είναι η ώρα να περάσουμε στο επόμενο επίπεδο.
Χρόνια μας πολλά.
