Ο άνθρωπος είναι εκείνος που με τα έργα του δημιουργεί ή επιτείνει τις περιβαλλοντικές συνθήκες οι οποίες μπορούν να οδηγήσουν στη «γέννηση» των επόμενων πανδημιών. Αυτό δείχνει νέα μελέτη ερευνητών του Πανεπιστημίου του Σίδνεϊ η οποία δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Transboundary and Emerging Diseases».
Οι ερευνητές από τη Σχολή Κτηνιατρικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου του Σίδνεϊ ανέπτυξαν ένα μοντέλο με βάση το οποίο η πίεση στα οικοσυστήματα, η κλιματική αλλαγή και η οικονομική ανάπτυξη αποτελούν παράγοντες-«κλειδιά» που συνδέονται με τη διαφοροποίηση των παθογόνων όπως οι ιοί και τα βακτήρια που μπορούν να αποτελέσουν μελλοντικές απειλές για τη δημόσια υγεία.
Μεγαλύτερη «ποικιλία» ζωονόσων στις πιο εύπορες χώρες
Συγκεκριμένα οι ερευνητές εντόπισαν μεγαλύτερη «ποικιλία» ζωονόσων (νόσοι που μεταδίδονται από τα ζώα στον άνθρωπο) στις πλουσιότερες χώρες με μεγαλύτερη έκταση γης, περισσότερο πληθυσμό και αυξημένη δασική κάλυψη.
Η μελέτη επιβεβαίωσε επίσης ότι η αύξηση του πληθυσμού και η πυκνότητά του αποτελούν κύριους παράγοντες που οδηγούν στην ανάδυση ζωονόσων. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο παγκόσμιος πληθυσμός έχει εκτοξευθεί από τα περίπου 1,6 δισεκατομμύρια το 1900 σε 7,8 δισεκατομμύρια σήμερα, μια ιλιγγιώδης αύξηση η οποία ασκεί πιέσεις στα οικοσυστήματα.
Πώς αυξάνονται οι πιθανότητες να περάσουν τα παθογόνα το φράγμα των ειδών
Οπως ανέφερε ο αναπληρωτής καθηγητής Κτηνιατρικής Βιοστατιστικής και Επιδημιολογίας του Πανεπιστημίου του Σίδνεϊ Ναβνίτ Νταντ που ήταν εκ των κύριων συγγραφέων της μελέτης «καθώς ο παγκόσμιος πληθυσμός αυξάνεται, τόσο αυξάνεται και η ζήτηση για στέγη. Και για να καλυφθεί αυτή η ανάγκη οι άνθρωποι καταπατούν τα ενδιαιτήματα της άγριας ζωής με αποτέλεσμα να αυξάνεται η αλληλεπίδραση μεταξύ των άγριων ζώων, των οικόσιτων ζώων και των ανθρώπων. Αυτή η αλληλεπίδραση με τη σειρά της οδηγεί σε αύξηση των πιθανοτήτων να περάσουν τα παθογόνα το φράγμα των ειδών».
Από την πλευρά το ο καθηγητής Μεταδιδόμενων Νοσημάτων του Πανεπιστημίου του Σίδνεϊ Μάικλ Γουόρντ που ήταν επίσης εκ των κύριων συγγραφέων της μελέτης σημείωσε ότι «ως τώρα μοντέλα νόσων σαν και αυτό που αναπτύξαμε είναι περιορισμένα και συνεχίζουμε να πασχίζουμε να κατανοήσουμε γιατί αναδύονται νέες νόσοι. Οι πληροφορίες που παρέχει η μελέτη μας μπορούν να οδηγήσουν στην πρόληψη της επόμενης COVID-19».
Οι παράγοντες-«κλειδιά» σε επίπεδο χωρών
Οι ερευνητές ανακάλυψαν παράγοντες σε επίπεδο χωρών οι οποίοι προβλέπουν την εμφάνιση τριών κατηγοριών νόσων: τις ζωονόσους, τις αναδυόμενες νόσους (νέες ασθένειες ή ασθένειες που εμφανίζονται πλέον με μεγαλύτερη συχνότητα σε νέα μέρη του κόσμου) και τις ανθρώπινες νόσους. Για την ανάπτυξη του μοντέλου τους χρησιμοποίησαν 13.892 συνδυασμούς παθογόνων και χωρών και 49 διαφορετικές κοινωνικο-οικονομικές και περιβαλλοντικές μεταβλητές. Αναλύθηκαν πληροφορίες από 190 χώρες με βάση στατιστικά μοντέλα ώστε να διερευνηθεί ο κίνδυνος εμφάνισης ζωονόσων και αναδυόμενων νόσων σε κάθε χώρα.
Χάρτης της ποικιλομορφίας των παθογόνων που προκαλούν ζωονόσους. Κόκκινο χρώμα: υψηλή ποικιλομορφία. Πράσινο χρώμα: χαμηλή ποικιλομορφία (Singh et al.)
Οι περιοχές που βρίσκονται στο «κόκκινο»
Με βάση τα ευρήματα, παράγοντες που συνδέονται με αύξηση εμφάνισης ζωονόσων είναι η έκταση γης, η πυκνότητα του πληθυσμού και η δασική κάλυψη. Περιοχές με μεγάλη διαφοροποίηση ζωονόσων περιλαμβάνουν την Ευρώπη, τη Βόρεια Αμερική, τη Λατινική Αμερική, την Αυστραλία και την Κίνα.
Μεγαλύτερος κίνδυνος εμφάνισης αναδυόμενων ασθενειών εντοπίζεται σε περιοχές όπως η Ευρώπη και η Βόρεια Αμερική. Παράγοντες που φάνηκε να συντελούν στην εμφάνιση νέων νόσων είναι η έκταση της γης, η πυκνότητα του πληθυσμού και ο δείκτης ανθρώπινης ανάπτυξης.
Παράγοντες που φάνηκε να συντελούν στην εμφάνιση ανθρωπονόσων είναι η υψηλή δαπάνη υγείας κατά κεφαλή, η μέση ετήσια θερμοκρασία, η έκταση της γης, η πυκνότητα του πληθυσμού, ο δείκτης ανθρώπινης ανάπτυξης και οι βροχοπτώσεις. Περιοχές με μεγάλο κίνδυνο εμφάνισης νέων ανθρώπινων νόσων περιλαμβάνουν τη Βόρεια Αμερική, τη Λατινική Αμερική, την Κίνα και την Ινδία.
Η επίδραση του καιρού και η ανθρώπινη ευθύνη
Οι ερευνητές υπογράμμισαν ότι οι μεταβλητές του καιρού μπορούν να επιδράσουν στη διαποικίληση των ανθρώπινων νόσων. Σε υψηλότερες θερμοκρασίες τείνουν να εμφανίζονται περισσότερα αναδυόμενα παθογόνα. Προσέθεσαν ότι ο συνδυασμός όλων των παραγόντων που μελετήθηκαν επιβεβαιώνει ότι η ανθρώπινη ανάπτυξη – συμπεριλαμβανομένης της κλιματικής αλλαγής στην εμφάνιση της οποίας επιδρά ο άνθρωπος – όχι μόνο καταστρέφει το περιβάλλον αλλά είναι και υπεύθυνη για την ανάδυση μολυσματικών νόσων όπως η COVID-19.
Κλείνοντας ο καθηγητής Γουόρντ τόνισε ότι όλες οι χώρες θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν τα μοντέλα της ομάδας προκειμένου να επικαιροποιήσουν τις στρατηγικές τους για τη δημόσια υγεία ώστε να αποτρέψουν την εμφάνιση πιθανών μελλοντικών πανδημιών.
