Επιχορηγήσεις ή δάνεια για ιδιωτικές επενδύσεις; Η κυβέρνηση έκανε την πολιτική επιλογή του διαμοιρασμού του ρίσκο, προσδιορίζοντας τον τρόπο με τον οποίο το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας θα έρθει να συμμετάσχει – ακριβέστερα, να συγχρηματοδοτήσει- μια ιδιωτική επένδυση. Η κυβερνητική επιλογή είναι μία και μόνη: Χορήγηση δανείων με σχεδόν μηδενικό επιτόκιο, χωρίς κρατική εγγύηση και μέσω του καναλιού των εμπορικών τραπεζών και των διεθνών χρηματοδοτικών οργανισμών. Μόνη προϋπόθεση για να προχωρήσει μια επένδυση είναι η εξής: Ο επενδυτικός φορέας να έχει εξασφαλίσει τουλάχιστον το 50 % των κεφαλαίων που απαιτούνται για την ολοκλήρωση της επένδυσης – το 20 % ίδια κεφάλαια και το άλλο 30 % από τράπεζες και διεθνείς χρηματοδοτικούς φορείς.

Με άλλα λόγια, όποιος θέλει και μπορεί να αναλάβει ρίσκο προχωρά, οι άλλοι μένουν πίσω…

Η κυβερνητική αυτή επιλογή βρίσκει πρόσφορο έδαφος να αναπτυχθεί στο πεδίο της επιχειρηματικότητας; Αυτό είναι κάτι που μένει να αποδειχθεί. Το βέβαιο είναι ότι μεγάλοι επιχειρηματικοί όμιλοι με τεχνογνωσία σε συγχρηματοδοτούμενα έργα, ΣΔΙΤ κλπ και με πρόσωπο στις τράπεζες και διεθνείς χρηματοδοτικούς οργανισμούς όπως η EBRD θα μπουν με το δεξί στη μάχη και δεν θα αφήσουν την ευκαιρία να περάσει αναξιοποίητη.

Υπάρχουν, όμως, και άλλες φωνές. Αν κάποιος έχει χρόνο και διάθεση να επισκεφθεί την πλατφόρμα του gov.gr για τη δημόσια διαβούλευση για τις «Στρατηγικές Κατευθύνσεις του Ελληνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας» που έγινε μεταξύ Νοεμβρίου -Δεκεμβρίου 2020 θα βρει συμμετοχές με έξυπνες ιδέες, σχόλια, προτάσεις και ενστάσεις /διαφωνίες σχετικά με τις κεντρικές επιλογές του Σχεδίου. Συνολικά έχουν καταχωρηθεί και βρίσκονται σε δημόσια θέα 45 σχόλια- παρεμβάσεις.

Η επένδυση στον Καφηρέα

Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα με τη σειρά, ξεκινώντας από τα σχόλια- παρεμβάσεις φορέων της αγοράς. Ενδεικτική αλλά απολύτως χαρακτηριστική παρέμβαση που αναδεικνύει την διαφωνία της με μια  συγκεκριμένη αντίληψη των εμπνευστών του Σχεδίου είναι εκείνη της Ιταλικής ENEL GREEN POWER, μια εταιρεία με αξιοσημείωτη παρουσία στην ελληνική αγορά των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ). Η εταιρεία που προέρχεται από τον ενεργειακό κολοσσό της ENEL είναι ο ιδιοκτήτης του «Καφηρέα» – για την ακρίβεια, ο Καφηρέας, στη γλώσσα της αγοράς, αντιπροσωπεύει το σύμπλεγμα αιολικών πάρκων στην Εύβοια. Πιο συγκεκριμένα, αποτελείται από επτά αιολικά πάρκα στο νησί των ανέμων που βρίσκεται σε απόσταση αναπνοής από την Αττική, την μεγαλύτερη καταναλωτή ενέργειας στη χώρα. Η εγκατάσταση έχει συνολική εγκατεστημένη ισχύ 154ΜW και θα είναι ικανή να παράγει περίπου 480 GWh ανά έτος.

Στην πλατφόρμα gov.gr διαβάζω μεταξύ άλλων: «Στην περίπτωση ιδιωτικών επενδύσεων στον τομέα της Πράσινης Μετάβασης, υπάρχει ελάχιστη αναφορά ενώ δίνεται η αίσθηση πως οι ιδιωτικές επενδύσεις θα κατευθυνθούν για αξιοποίηση των δανείων του Ταμείου Ανάκαμψης. Παρόλα αυτά δεν γίνεται αναφορά στο εάν τα δάνεια αυτά θα συνοδεύονται από ευνοϊκούς όρους, όπως για παράδειγμα μηδενικά ή πολύ χαμηλά επιτόκια δανεισμού.

Ωστόσο, στο σημείο αυτό θα θέλαμε να σημειώσουμε πως είναι σημαντική και η χορήγηση επιχορηγήσεων σε ιδιωτικές επενδύσεις ειδικά σε εκείνες που σχετίζονται με το δημόσιο συμφέρον (δημιουργία θέσεων εργασίας, προώθηση οικονομικής και κοινωνικής βελτίωσης). Πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι σε αρκετές περιπτώσεις είναι απαραίτητη η εφαρμογή επιχορηγήσεων/ενισχύσεων κεφαλαίου (Grants) για συγκεκριμένες νέες επενδύσεις οι οποίες καλούνται να ενταχθούν σε συνθήκες μη ώριμων αγορών με μεγάλη μεταβλητότητα. Θεωρούμε πως οι επενδύσεις αυτές αντιμετωπίζουν ένα επίπεδο ρίσκου το οποίο μπορεί να εξομαλυνθεί εφόσον υπάρξει η κατάλληλη μορφή κινήτρων μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης. Η σημασία της χορήγησης επιχορηγήσεων σε ιδιωτικές επενδύσεις γίνεται φανερή και μέσα από τα παραδείγματα άλλων χωρών όπως η Ισπανία, η οποία στα πλαίσια αξιοποίησης του Ταμείου Ανάκαμψης έχει ορίσει ως δικαιούχους και ιδιωτικές επενδύσεις εκτός από δημόσιους φορείς».

Η παρέμβαση γίνεται στις 20 Δεκεμβρίου 2020 αλλά η ουσία δεν αλλάζει μιας και οι στρατηγικές επιλογές του Ελληνικού Σχεδίου δεν διαφοροποιήθηκαν ούτε κατά μισό μέτρο…

Εξομάλυνση ρίσκου

Ετσι, διαβάζουμε για επενδύσεις με επιχορηγήσεις, κίνητρα και «εξομάλυνση ρίσκου». Σε ένα άλλο σημείο της παρέμβασης της η εταιρεία επισημαίνει μεταξύ άλλων και τα εξής: «Ο συνδυασμός μονάδων αποθήκευσης (μπαταριών) με μονάδες ΑΠΕ αποτελεί μία «future-proof» καθαρή τεχνολογία η οποία είναι σε θέση να παρέχει υπηρεσίες στο δίκτυο, απαραίτητες για να διασφαλιστεί η πραγματική ισορροπία μεταξύ παραγωγής και ζήτησης. Σήμερα αυτό είναι προνόμιο των μεγάλων θερμικών μονάδων (κυρίως μονάδων φυσικού αερίου), οι οποίες ωστόσο σταδιακά θα πρέπει να καταργηθούν στα πλαίσια της ενεργειακής ουδετερότητας έως το 2050. Στην κατεύθυνση αυτή κινείται και η πρόσφατη απόφαση της ΕΕ να μην χρηματοδοτήσει νέες μονάδες ΦΑ από το Ταμείο της Δίκαιης ενεργειακής μετάβασης. Υπό το παρόν καθεστώς της αγοράς εξισορρόπησης στην Ελλάδα, η ευελιξία του συστήματος στηρίζεται σε ορισμένες (λίγες τον αριθμό) θερμικές μονάδες με αποτέλεσμα το ανταγωνιστικό περιβάλλον να είναι περιορισμένο και οι τιμές να βρίσκονται σε εξαιρετικά υψηλά επίπεδα, δημιουργώντας ένα μεγάλο οικονομικό βάρος προς τον τελικό καταναλωτή.

Επιπλέον, η χρήση μόνο θερμικών μονάδων με φυσικό αέριο για την ευελιξία του συστήματος ενέργειας αντιβαίνει στην αρχή της ασφάλειας εφοδιασμού. Συνεπώς αποτελεί επιτακτική ανάγκη, η κατά προτεραιότητα παροχή ενίσχυσης σε επενδύσεις μονάδων αποθήκευσης τύπου μπαταριών που θα συνδυάζονται με ΑΠΕ για την ανάπτυξη της τεχνολογίας στην Ελλάδα.

Η συμμετοχή των μονάδων αυτών στην αγορά εξισορρόπησης, θα οδηγήσει στη μείωση των τιμών μέσω της αύξησης ανταγωνισμού, στην χρήση πράσινης ενέργειας για την ευελιξία του συστήματος και στην αύξηση της ασφάλειας εφοδιασμού του Ελληνικού ενεργειακού συστήματος. Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω οι μονάδες αυτές διαθέτουν το συγκριτικό πλεονέκτημα ότι η μονάδα αποθήκευσης που παρέχει τις υπηρεσίες στο δίκτυο έχει τη δυνατότητα να τροφοδοτείται απευθείας με ενέργεια που έχει παραχθεί από ΑΠΕ με αποτέλεσμα να είναι μία λύση απόλυτα συμβατή με την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία και το στόχο της κλιματικής ουδετερότητας ως το 2050».

Υποψήφιοι επενδυτές για μπαταρίες για αποθήκευση ενέργειας από ΑΠΕ δεν είναι ούτε ένας, ούτε δύο ακριβώς για τους λόγους που αναφέρει η ENEL GREEN POWER. Γι΄ αυτό και όποιος αισθάνεται ότι θα κερδίσει με τους όρους του Ελληνικού Σχεδίου μπορεί να προχωρήσει με άνεση στην οργάνωση της επένδυσης.

Υπάρχουν και άλλες παρεμβάσεις από φορείς της αφοράς που προσκομίζουν προτάσεις για συγκεκριμένα θέματα που δείχνουν και το ενδιαφέρον του κάθε ενός εκ των συμμετεχόντων. Παράδειγμα η συμμετοχή της DAMCO ENERGY ( συμφερόντων του Ομίλου Κοπελούζου). Μεταξύ των προτάσεων του:

α) Ως προς την πράσινη μετάβαση, προτείνεται όπως οι επενδύσεις και οι μεταρρυθμίσεις του Σχεδίου να περιλαμβάνουν «και τα οχήματα υδρογονου».

β) Μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας που βοηθούν στην επίτευξη του στόχου πλήρης απολιγνιτοποίησης έως το 2028 και έχουν δυνατότητα καύσης μείγμα Υδρογόνου θα είναι επιλέξιμες στον άξονα Μετάβαση σε νέο ενεργειακό μοντέλο φιλικό στο περιβάλλον.

γ) Οι σχετικές επενδύσεις, οι οποίες αποσκοπούν στη βελτίωση του τομέα των μεταφορών μέσω της ηλεκτροκίνησης «και του πράσινου υδρογόνου», αναμένεται να συμβάλλουν σημαντικά στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Επιπλέον, ο άξονας συμβάλλει στην ανάκαμψη, την ευημερία και την ανθεκτικότητα της ελληνικής οικονομίας μέσω της ενίσχυσης των νέων τεχνολογιών στους τομείς της κατασκευής, της διαχείρισης έργων, της παραγωγής βιομηχανικών προϊόντων και των υπηρεσιών, συμβάλλοντας στη μείωση της ανεργίας των νέων και δημιουργώντας ευκαιρίες απασχόλησης για ανθρώπινο δυναμικό υψηλής ειδίκευσης.

«Η θέσπιση Εγγυήσεων Προέλευσης για το πράσινο υδρογόνο και την ηλεκτρική ενέργεια από ΑΠΕ και η σύζευξη των συστημάτων Εγγυήσεων Προέλευσης διαφορετικών ενεργειακών μέσων θα συμβάλλει στην ενίσχυση της διείσδυσης των ανανεώσιμων πηγών στο σύστημα μεταφορών. Θωρείται επίσης αναγκαία η προώθηση του υδρογόνου ως καύσιμο στην Ναυτιλία για την περαιτέρω μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, μέσω της ανάπτυξης, κατασκευής και λειτουργίας υβριδικών σταθμών υδρογόνου-ηλεκτρικού ρεύματος στα κεντρικά λιμάνια της επικράτειας». Ο άξονας εισάγει μεταρρυθμίσεις που επιτρέπουν την εγκατάσταση και τη λειτουργία εξοπλισμού φόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων (ΗΟ) «και την εγκατάσταση και λειτουργία ηλεκτρολυτών σε πρατήρια ανεφοδιασμού με ανανεώσιμο υδρογόνο» και προωθεί επενδύσεις που θα δημιουργήσουν τις απαιτούμενες υποδομές σε πόλεις και άλλα σημεία ενδιαφέροντος, προσβάσιμα στο ευρύ κοινό.

Σε άλλη παρέμβαση, εκείνη του Συνδέσμου Επιχειρήσεων Επιβατηγού Ναυτιλίας διαβάζω: «Όπως αποδείχθηκε κατά την διάρκεια της κρίσης COVID αλλά και στην διαχείριση σοβαρών θεμάτων όπως το μεταναστευτικό, η Επιβατηγός Ναυτιλία αποτελεί τη μοναδική και σταθερή λύση για τη συνοχή του Ελληνικού Κράτους και την προστασία των ανατολικών συνόρων όχι μόνο της Ελλάδας αλλά και της Ευρώπης.

Επίσης οι γραμμές Ελλάδας Ιταλίας της Αδριατικής είναι αυτές που εγγυώνται την εδαφική συνέχεια της ΕΕ και τη διασφάλιση της εφοδιαστικής αλυσίδας όπως χαρακτηριστικά τονίζεται στην Απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 21.10.2020.

Λαμβανομένου υπόψη ότι το 70% των δραστηριοτήτων της Ακτοπλοΐας αφορά τον τουρισμό πρέπει να γίνει σαφές ότι: οι Ακτοπλοϊκές μεταφορές εσωτερικού και εξωτερικού συμπεριλαμβάνονται στους τουριστικούς κλάδους.

Οι συνθήκες λειτουργίας της Επιβατηγού Ναυτιλίας και κυρίως της Ακτοπλοΐας, διαφοροποιούνται από τους άλλους κλάδους της οικονομίας στον βαθμό που οι υπηρεσίες που προσφέρονται είναι Δημοσίου Συμφέροντος, συνεπώς η λειτουργία των πλοίων δεν είναι δυνατόν να ανασταλεί. Τούτο έχει ως αποτέλεσμα την προξένηση μεγάλων ζημιών σε περιόδους κρίσης, όπως το COVID 19 .

Επιπλέον την επόμενη 10ετία και μέχρι το 2030 υπάρχουν πολύ σοβαρά θέματα τα οποία πρέπει να αντιμετωπιστούν και συγκεκριμένα :• Η προσαρμογή των πλοίων στους νέους περιβαλλοντολογικούς κανονισμούς θα έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση του κόστους εκμετάλλευσης, την ανάγκη σημαντικών επενδύσεων για την τεχνική προσαρμογή των πλοίων, αλλά και την σημαντική αύξηση του κόστους ναυπήγησης νέων πλοίων σε περίπτωση που η ως άνω προσαρμογή δεν είναι τεχνολογικά εφικτή.

• Αυτοτελώς σημαντικό θέμα είναι η ανάγκη ανανέωσης του Ακτοπλοϊκού στόλου. Το 2030 ο μέσος όρος ηλικίας των πλοίων θα είναι κοντά στα 40 έτη το οποίο σημαίνει ότι οι διαδικασίες ανανέωσής του θα έπρεπε ήδη να έχουν ξεκινήσει. Παράλληλα όπως αναφέρθηκε αναμένεται η απόσυρση πλοίων λόγω της αδυναμίας των να προσαρμοστούν στους νέους περιβαλλοντολογικούς κανονισμούς.

• Επειδή δεν υπάρχουν στη Διεθνή δευτερογενή αγορά πλοία διαθέσιμα κατάλληλα για την Ακτοπλοΐα μας, μοναδική λύση για τον εκσυγχρονισμό του στόλου μας είναι η ναυπήγηση πλοίων.Για τους παραπάνω πολύ σοβαρούς λόγους και για την αποφυγή της υποβάθμισης των Ακτοπλοϊκών υπηρεσιών αλλά και της μείωσης της Ελληνικής παρουσίας στις γραμμές Ελλάδας Ιταλίας, η Ακτοπλοΐα εσωτερικού και εξωτερικού πρέπει να είναι επιλέξιμη σε όλες τις δράσεις οι οποίες προβλέπονται από το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας με ρητή σχετική διατύπωση προς αποφυγή παρερμηνειών που είχαν ανακύψει στο παρελθόν.

Άλλες παρεμβάσεις εταιρειών προτείνουν εξειδικευμένες λύσεις σε δράσεις του Σχεδίου. Μια τέτοια παρέμβαση ήταν και η παρέμβαση της  Signify (γνωστή μέχρι πρόσφατα ως Philips Lighting. Η παρέμβαση της εταιρείας «με μία ιστορία 125 ετών, όντας ο ηγέτης του φωτισμού παγκοσμίως, σε όλους τους τομείς (Conventional Lighting, LED lighting, Connected Lighting, Internet of Things Lighting IOT) με περισσότερους από 37.000 υπαλλήλους σε 70 χώρες ανά τον κόσμο». Στην παρέμβαση της επισημαίνει τα εξής: «Θέτοντας τις προτεραιότητες σε ένα σχέδιο χρηματοδότησης, όπως το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, παράμετροι όπως, η Ενεργειακή αναβάθμιση των κτιριακών υποδομών μέσω connected Φωτισμού LED, η χρήση καινοτόμων λύσεων όπως οι τεχνολογίες UV-C Lighting και Solar Lighting, αλλά και η χρήση κατά περίπτωση λύσεων 3D Lighting, είναι αναγκαίες έως και επιβεβλημένες, καθώς συμβάλλουν τα μέγιστα στην αποτελεσματικότητα του εγχειρήματος».

Οι τέσσερις ως άνω προτεινόμενες παράμετροι, υποδεικνύει η εταιρεία, «χρίζουν μίας περαιτέρω ανάλυσης προκειμένου να γίνει κατανοητή η συμβολή τους σε τομείς όπως, η Ενεργειακή Αναβάθμιση, ο περιορισμός των εκπομπών CO2, η προστασία των Δασών και των Φυσικών πόρων, η υποστήριξη της Κυκλικής Οικονομίας, ακόμα και η εκ των προτέρων λήψη μέτρων που βοηθούν επαγωγικά την ανθεκτικότητα της Ελληνικής Οικονομίας».