Την υπόσχεσή του ο αμερικανός πρόεδρος ο Τζο Μπάιντεν την κρατάει: «Η Αμερική επέστρεψε». Μπορεί να μοιάζει με ένα κούφιο σύνθημα, υπάρχει όμως τουλάχιστον ένας τομέας όπου έχει ήδη φέρει θετικά αποτελέσματα: είναι ο τομέας της καταπολέμησης της κλιματικής αλλαγής. Η διήμερη τηλε-σύνοδος κορυφής που διοργάνωσε την Πέμπτη και την Παρασκευή ο Λευκός Οίκος, με τη συμμετοχή 40 αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων, έδωσε μια νέα ώθηση στην παγκόσμια δυναμική για τη μείωση των αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Και αυτό, έπειτα από τα τέσσερα χαμένα χρόνια που στοίχισε ουσιαστικά στον πλανήτη η πολιτική άρνησης της κλιματικής αλλαγής του Ντόναλντ Τραμπ, είναι από μόνο του ένα καλό νέο. Που δεν αρκεί, βέβαια, για να φέρει την άνοιξη.

Τι καινούργιο συμφωνήθηκε στη σύνοδο;

Δεν συμφωνήθηκε κάτι, απλώς τέθηκαν αρκετοί νέοι στόχοι. Τον χορό τον άνοιξε ο ίδιος ο Τζο Μπάιντεν αναλαμβάνοντας τη δέσμευση να περιορίσουν οι ΗΠΑ κατά 50%-52% τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου έως το 2030 με στόχο την ουδετερότητα άνθρακα έως το 2050. Η ΕΕ είχε αναθεωρήσει μία ημέρα τον δικό της αντίστοιχο στόχο, ανεβάζοντάς τον από το 40% στο 55%. Ο Καναδάς τον ανέβασε από το 30% στο 40%-45%. Η Ιαπωνία, από το 26% στο 46%. Από την πλευρά της, η Κίνα, ο μεγαλύτερος ρυπαντής του κόσμου σήμερα, επαναβεβαίωσε τους στόχους που είχε ήδη θέσει τον Σεπτέμβριο του 2020: ουδετερότητα άνθρακα το 2060 και μια κορύφωση των εκπομπών πριν από το 2030. Για πρώτη φορά, όμως, μίλησε επίσης για μια κορύφωση της κατανάλωσης άνθρακα το 2025. Οσο για την Ινδία, τον τρίτο μεγαλύτερο ρυπαντή (με δεύτερες τις ΗΠΑ), αυτή δεν έθεσε νέους στόχους, αλλά επιβεβαίωσε τη φιλοδοξία της να παραγάγει 450 γιγαβάτ ανανεώσιμης ενέργειας έως το 2030.

Ηταν όλες οι δεσμεύσεις που αναλήφθηκαν σαφείς και ειλικρινείς;

Σίγουρα όχι. Ο ρώσος πρόεδρος, για παράδειγμα, ο Βλαντίμιρ Πούτιν, παρέμεινε εσκεμμένα αόριστος, ανακοινώνοντας απλώς πως θέλει να περιορίσει «σημαντικά» τις εκπομπές της Ρωσίας έως το 2050. Επέμεινε στο γεγονός ότι η χώρα του έχει μειώσει σχεδόν στο ήμισυ τις εκπομπές της σε σύγκριση με το 1990 και ζήτησε μια παγκόσμια εκστρατεία για τη μείωση του μεθανίου. Ο ακροδεξιός πρόεδρος της Βραζιλίας, πάλι, ο Ζαΐρ Μπολσονάρο, έκανε την έκπληξη ανακοινώνοντας πως η χώρα του βάζει πλέον στόχο την επίτευξη ουδετερότητας άνθρακα το 2050, 10 χρόνια νωρίτερα, και δεσμεύτηκε να βάλει τέλος στην παράνομη αποψίλωση της Βραζιλίας έως το 2030 – ζητώντας για αυτό βοήθεια 830 εκατομμυρίων ευρώ από τη διεθνή κοινότητα. Μόνο που ο Μπολσονάρο, πρώην στενός σύμμαχος του Τραμπ, είναι ένας διαβόητος σκεπτικιστής του κλίματος, και μεταξύ Αυγούστου 2019 – Ιουλίου 2020, η αποψίλωση στη Βραζιλία αυξήθηκε κατά 9,5% σε σύγκριση με τους 12 προηγούμενους μήνες.

Ποια είναι σε κάθε περίπτωση η πιο φιλόδοξη χώρα ή ομάδα χωρών παγκοσμίως όσον αφορά τη μείωση των αερίων του θερμοκηπίου, η ΕΕ;

Το Ηνωμένο Βασίλειο: ο Μπόρις Τζόνσον δεσμεύτηκε σε μια μείωση 78% των βρετανικών εκπομπών έως το 2035, σε σύγκριση με το 1990, ώστε να επιτευχθεί ταχύτερα η ουδετερότητα άνθρακα το 2050. Τον Νοέμβριο, το ΗΒ είχε παρουσιάσει ένα σχέδιο 10 σημείων για μια «πράσινη επανάσταση», με απαγόρευση πωλήσεων νέων βενζινοκίνητων και ντιζελοκίνητων αυτοκινήτων από το 2030, τετραπλασιασμό της παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος από εξωχώρια αιολικά συστήματα, ετήσια φύτευση 300.000 στρεμμάτων δασών, κ.ο.κ. Εφεξής, μάλιστα, στο βρετανικό ισοζύγιο άνθρακα θα λαμβάνονται υπόψη και οι εκπομπές του τομέα των εναέριων μεταφορών καθώς και του ναυτιλιακού τομέα.

Ακτιβιστές από το περιβαλλοντικό κίνημα Extinction Rebellion αδειάζουν κάρβουνα στο Σίτι του Λονδίνου

Ας πούμε πως όλες οι δεσμεύσεις θα γίνουν πραγματικότητα – αρκεί αυτό για να περιοριστεί στον 1,5 βαθμό η παγκόσμια αύξηση της θερμοκρασίας;

Προκειμένου να περιοριστεί η παγκόσμια αύξηση της θερμοκρασίας κατά 1,5 βαθμό Κελσίου – όριο που κρίνεται ως ασφαλές – κρίνεται αναγκαία η επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας έως τα μέσα του 21ου αιώνα. Ο στόχος αυτός περιλαμβάνεται και στη Συμφωνία του Παρισιού για το Κλίμα (2015), η οποία υπεγράφη από 195 χώρες, συμπεριλαμβανομένης της ΕΕ. H παγκόσμια θερμοκρασία όμως έχει ήδη αυξηθεί κατά 1,2 βαθμό Κελσίου, σε σύγκριση με την προβιομηχανική περίοδο – και όχι, οι δεσμεύσεις αυτές δεν αρκούν. Οπως δήλωσε χαρακτηριστικά ο Αντόνιο Γκουτέρες, ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ, «μένει ακόμα πολύς δρόμος να γίνει». Η σύνοδος όμως χαιρετίστηκε ως «σημείο καμπής» και «σημαντικό βήμα προόδου»: η επιστροφή των ΗΠΑ στην κλιματική αρένα μοιάζει να πυροδοτεί έναν ιδιαίτερα καλοδεχούμενο ανταγωνισμό μεταξύ των κρατών και η συμμετοχή των προέδρων της Κίνας και της Ρωσίας στη σύνοδο, σε μία στιγμή μεγάλης διεθνούς έντασης, δείχνει πως η διεθνής συνεργασία είναι αν μη τι άλλο εφικτή στον τομέα της κλιματικής αλλαγής.

Με εκείνη τη δέσμευση των πλούσιων χωρών να στηρίξουν τις φτωχότερες, κινητοποιώντας από το 2020 100 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως ως «χρηματοδότηση για το κλίμα», τι γίνεται;

Σύμφωνα με τη «Le Monde», τα πρώτα επίσημα στοιχεία σχετικά θα γίνουν γνωστά το 2022, όπως επισημαίνει η γαλλική εφημερίδα, ωστόσο ο στόχος δεν έχει επιτευχθεί. Και όσο πλούσια ήταν η σύνοδος που διοργάνωσε ο Τζο Μπάιντεν σε δεσμεύσεις αναφορικά με τον περιορισμό των εκπομπών, τόσο φτωχή ήταν σε υποσχέσεις χρηματοδότησης δράσεων για το κλίμα. Οι ΗΠΑ, βέβαια, δεσμεύτηκαν να διπλασιάσουν τη δική τους «χρηματοδότηση για το κλίμα» στα 5,7 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως έως το 2024, ποσό διπλάσιο από εκείνο που διατίθετο επί Ομπάμα, και σε έντονη αντιδιαστολή με την προσέγγιση του Τραμπ, που διέκοψε τις αμερικανικές συνεισφορές. Καμία άλλη χώρα όμως δεν ανταποκρίθηκε στις σχετικές εκκλήσεις των αναπτυσσόμενων χωρών, και αυτό αφήνει δισεκατομμύρια ανθρώπους εκτεθειμένους στους κινδύνους ολοένα και πιο ακραίων καιρικών συνθηκών – και μάλιστα την ώρα που πολεμούν με την κρίση της Covid-19 και διογκούμενα χρέη.

Οπότε; Το επόμενο βήμα ποιο είναι;

Ευχή όλων είναι να δόθηκε στη σύνοδο της Πέμπτης και της Παρασκευής το εναρκτήριο λάκτισμα μιας κούρσας που θα οδηγήσει, τον ερχόμενο Νοέμβριο, στη Γλασκώβη, στην ενίσχυση των προσπαθειών των κρατών με την ευκαιρία της ετήσιας Διάσκεψης των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή (COP26) -της πρώτης που θα πραγματοποιηθεί μετά την επάνοδο των ΗΠΑ στη Συμφωνία του Παρισιού για το Κλίμα. Ρόλο επιταχυντή μπορεί να παίξουν στο μεταξύ η σύνοδος της G7 που θα πραγματοποιηθεί στην Κορνουάλη τον Ιούνιο, και η σύνοδος της G20 που θα πραγματοποιηθεί στη Ρώμη τον Οκτώβριο. Οπως προειδοποίησε ο Τζον Κέρι, ο ειδικός απεσταλμένος του αμερικανού προέδρου για το κλίμα, «οι επόμενοι έξι μήνες θα είναι κρίσιμοι».