Αλήθεια, το ήξερες πως τα σακουλάκια από τα πατατάκια δεν ανακυκλώνονται; Και πως κάθε εβδομάδα, τρώμε πλαστικό ισοδύναμο με το μέγεθος μιας πιστωτικής κάρτας; Οι θάλασσες το 2050 θα έχουν περισσότερο πλαστικό από ψάρια. Το πλαστικό μιας χρήσης είναι εχθρός του πλανήτη και της υγείας μας! Αδύνατη η σωτηρία του κόσμου; Όχι για τους πράκτορες της Ελένης Ανδρεάδη!

Στο πέμπτο βιβλίο της βραβευμένης, bestseller σειράς Πράκτορες του Πλανήτη «Η Απαγωγή της Δ» (εκδόσεις Μεταίχμιο) που έχει κινητοποιήσει χιλιάδες παιδιά και κυκλοφορεί σε πολλές χώρες ανά τον κόσμο, η επίλεκτη πρακτορική ομάδα μαζί με το παιδί-αναγνώστη αναλαμβάνουν διπλή αποστολή: Να σώσουν την Διοικητή Δ από τον πανούργο Ιβάν φον Βαμπάουερ και να εμποδίσουν ένα γιγάντιο διαστημικό τέρας να κάνει όλον τον πλανήτη πλαστικό, μέσα σε 24 ώρες.

Η Ελένη Ανδρεάδη συνεχίζει το συγγραφικό της έργο, δίνοντας ιδιαίτερη βαρύτητα στην εκπαιδευτική διάσταση των βιβλίων της και την ευαισθητοποίηση των μικρών της αναγνωστών για τα περιβαλλοντικά ζητήματα.

Η ίδια άλλωστε, ειδικεύτηκε στην Περιβαλλοντική Πολιτική και ΜΜΕ στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ. Το 2009, ίδρυσε τη Μη Κερδοσκοπική Οργάνωση «Πράκτορες του Πλανήτη», η οποία προσκαλεί τα παιδιά να σώσουν τον πλανήτη μέσα από μυστικές αποστολές. Τα βιωματικά περιβαλλοντικά προγράμματα της οργάνωσης υλοποιούνται σε δημοτικά σχολεία σε ολόκληρη τη χώρα και έχουν βραβευτεί για την καινοτομία τους από το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων.

Το πρώτο βιβλίο της, «Γίνε Πράκτορας του Πλανήτη» απέσπασε το Κρατικό Βραβείο Παιδικού Βιβλίου στην κατηγορία Βιβλίου Γνώσεων 2015 ενώ το δεύτερο της σειράς βρέθηκε στις βραχείες λίστες. Τα βιβλία της μεταφράζονται και κυκλοφορούν σε χώρες όπως η Αμερική, η Κίνα, η Κορέα, η Τουρκία και η Αίγυπτος.

Η Ελένη Ανδρεάδη μιλάει στα «Νέα» για τα βιβλία της, την περιβαλλοντική εκπαίδευση των παιδιών και τις πρακτικές για έναν πιο πράσινο πλανήτη.

Πώς προέκυψε η ιδέα για τη σειρά των βιβλίων “Οι πράκτορες του πλανήτη;”

Όταν εργαζόμουν στο Λονδίνο ως περιβαλλοντικός σύμβουλος στο ντοκιμαντέρ Climate of Change της Participant Media, έμαθα για μια ομάδα παιδιών στην Ινδία, που κατάφερε μέσω κινητοποίησης της να απαγορεύσει την χρήση της πλαστικής σακούλας στην πόλη τους. Συνειδητοποίησα ότι τα παιδιά έχουν μεγάλη δύναμη να επηρεάσουν το μέλλον τους, αντί να περιμένουν μόνο από τους ενήλικες να δράσουν. Οι Πράκτορες του Πλανήτη, τα βιβλία, αλλά και η ομότιτλη μη-κερδοσκοπική περιβαλλοντική οργάνωση, στοχεύουν στο να ευαισθητοποιήσουν τα παιδιά πάνω στα περιβαλλοντικά θέματα και να τους δώσουν εργαλεία και εφόδια ώστε να είναι πιο υπεύθυνοι πολίτες και να απαιτήσουν την αλλαγή. Με στόχο το να γίνει η εκπαίδευση ένα παιχνίδι, δημιούργησα ένα φανταστικό κόσμο όπου τα παιδιά καλούνται να σώσουν τον πλανήτη ως μυστικοί πράκτορες γιατί οι ενήλικες έχουν αποτύχει.

Τι προκλήσεις αντιμετωπίζετε στήνοντας ένα βιβλίο που απευθύνεται σε παιδιά;

Προσπαθώ πάντα να πω μια ιστορία που θα αγγίξει τον αναγνώστη, ελπίζω με μια πρωτότυπη ματιά. Καθώς τα περισσότερα βιβλία μου είναι για το περιβάλλον και την σχέση μας με αυτό, και έχουν αρκετή επιστημονική πληροφορία, συχνά δίνω έμφαση στη δράση, στην περιπέτεια και στη χρήση χιούμορ. Αλλά η προσέγγιση και οι προκλήσεις διαφέρουν από βιβλίο σε βιβλίο. Για παράδειγμα, στο προεφηβικό περιβαλλοντικό μυθιστόρημα Ο Τζάστιν Γκρέι και οι Φύλακες της Γης, με απασχόλησε πολύ το να μεταδώσω με ακρίβεια τη ζωή σε μακρινά μέρη του κόσμου όπως στις κοινότητες επιστημόνων στην Ανταρκτική και αφιέρωσα πολύ χρόνο σε συνεντεύξεις με επιστήμονες πριν αρχίσω τη συγγραφή. Στα βιβλία Πράκτορες του Πλανήτη, ο αναγνώστης είναι και ο πρωταγωνιστής, ένα τέχνασμα που ελπίζω πως βοηθάει στο να αισθανθεί πιο βιωματική την ανάγνωση ώστε αυτό το εγχειρίδιο λύσεων ουσιαστικά, να του/της μείνει και αφού κλείσει το βιβλίο. Κάθε βιβλίο, ανάλογα με το θέμα και με την ηλικιακή ομάδα στην οποία απευθύνεται, το προσεγγίζω διαφορετικά.

Στα βιωματικά εκπαιδευτικά προγράμματα που σχεδιάζετε για τα σχολεία, τα παιδιά τι έχουν την ευκαιρία να μάθουν;

Οι Πράκτορες του Πλανήτη ξεκίνησαν ως μη κερδοσκοπική οργάνωση που ίδρυσα το 2009. Με μια ομάδα περιβαλλοντολόγων, εκπαιδευτικών και εμψυχωτών, υλοποιούμε βιωματικά περιβαλλοντικά εκπαιδευτικά προγράμματα πάνω σε πολλές θεματικές, όπως το δάσος, τη μείωση απορριμμάτων, εξάλειψη πλαστικού, ενέργεια, νερό και θάλασσα. Έχουν όλα την μορφή άκρως απόρρητων αποστολών, όπου καλούμε τους μαθητές να γίνουν μυστικοί πράκτορες και να φέρουν σε πέρας την αποστολή. Μέσα από το παιχνίδι αυτό θα ενημερωθούν για τα θέματα αλλά και για τις πρακτικές λύσεις τους, πάντα με χιούμορ και αισιοδοξία.

Θεωρείτε ότι τα παιδιά παρά τη μικρή τους ηλικία μπορούν να αντιληφθούν τη σημασία της προστασίας του περιβάλλοντος;

Σίγουρα ναι, και το έχουμε δει πλέον πρακτικά και με το παράδειγμα της Γκρέτα Τούνμπεργκ και των πολλών κινημάτων παιδιών και νέων. Ξεσηκώθηκαν παιδιά, ακόμα και 8 ή 9 ετών, δικαίως αγανακτισμένα με την ανεπάρκεια των ενηλίκων σχετικά με την κλιματική κρίση. Τα παιδιά είναι ένα σημαντικό μέρος της κοινωνίας μας και της κάθε οικογένειας, και μπορούν και αυτά να βοηθήσουν στις λύσεις, σήμερα και όχι μόνο όταν μεγαλώσουν. Τα προβλήματα είναι τόσο μεγάλα που χρειάζεται να λάβουμε δράση όλοι, μεγάλοι και μικροί.

Ποιο είναι το πιο χαρακτηριστικό πράγμα που σας έχει πει παιδί στο πλαίσιο των συγκεκριμένων δράσεων που σας συγκίνησε ή το θυμάστε μέχρι σήμερα;

Πολλά μου έχουν μείνει αξέχαστα. Ιδιαίτερα ένα παιδί στην Ρόδο, που σε ένα παιχνίδι στο οποίο φτιάχνουμε από πεταμένα αντικείμενα νέες φανταστικές συσκευές, έφτιαξε ένα φοβερά πολύπλοκο και ευρηματικό σύστημα επικοινωνίας, όπως μας είπε, με άλλους Γαλαξίες ώστε να συζητήσουμε μαζί τους πως θα λύσουμε τα περιβαλλοντικά προβλήματα. Έχω συγκρατήσει το όνομα του. Ελπίζω πως κάποια μέρα θα διαβάζουμε για αυτόν τον μεγάλο εφευρέτη… Η φαντασία των παιδιών γενικά με συνεπαίρνει. Το λέω συχνά, πως είναι μεγάλη τιμή να βρίσκεσαι κοντά σε παιδιά.

Θεωρείτε ότι οι περιβαλλοντικές πολιτικές σήμερα παγκοσμίως κινούνται προς την σωστή πλέον κατεύθυνση;

Έχουμε τεράστιες προκλήσεις να αντιμετωπίσουμε, ειδικά σχετικά με την κλιματική αλλαγή, την εξαφάνιση της βιοποικιλότητας και την πλαστική ρύπανση, και ελάχιστο χρόνο. Παγκοσμίως, δεν βλέπουμε την αλλαγή πλεύσης με την ταχύτητα και σοβαρότητα που απαιτούν οι περιστάσεις. Υπάρχουν όμως και σημαντικές πρωτοβουλίες και δεσμεύσεις από εταιρείες και ορισμένα κράτη που δίνουν ελπίδα, και κυρίως μια ιδιαίτερα αυξημένη ευαισθητοποίηση του κόσμου και των νέων που θα ασκήσει ασφυκτική πίεση για δράση. Χθες διάβαζα μια νέα μελέτη του Ευρωβαρόμετρου που αναφέρει πως οι νέοι Ευρωπαίοι θεωρούν το κορυφαίο θέμα που απειλεί τον πλανήτη την κλιματική αλλαγή και την περιβαλλοντική υποβάθμιση, και όχι τον κοροναϊό. Είναι το θέμα που τους καθορίζει ως γενιά.

Θα λέγατε ότι η Γκρέτα Τούνμπεργκ είναι κι αυτή μια “Πράκτορας του πλανήτη”;

Πριν κάποια χρόνια έγραψα το μυθιστόρημα που προανέφερα, με το όνομα Τζάστιν Γκρέι και οι Φύλακες της Γης. Σε αυτό, τέσσερα παιδιά ταξιδεύουν στις άκρες του κόσμου για να σταματήσουν την κλιματική αλλαγή, καταλήγοντας να ξεσηκώσουν χιλιάδες παιδιά που διαδηλώνουν έξω από τον Λευκό Οίκο. Καθώς σκεφτόμουν τότε την πλοκή, μου φαινόταν εξωφρενικό αυτό που έγραφα. Η πραγματικότητα ξεπέρασε τη φαντασία μου, και αυτά που θεωρούσα εφικτά, όταν άρχισα να διαβάζω για το φαινόμενο Γκρέτα. Τι άλλο παρά δέος μπορεί να αισθανθεί κανείς για αυτή και την παρέας της; Και πόσο Πράκτορες του Πλανήτη δεν είμαστε, όλοι οι ενήλικες, που χρειάζεται να επιχειρήσει ένα παιδί να μας συνετίσει; Ας ελπίσουμε πως σε αυτή την τόσο καταλυτική χρονιά για την κλιματική αλλαγή, και το μέλλον μας ως είδος στον πλανήτη, την χρονιά στην οποία θα έχουμε την κρισιμότερη ποτέ Συνδιάσκεψη για το Κλίμα του ΟΗΕ τον Νοέμβριο, θα έχουμε μια αίσια εξέλιξη, ένα νέο κεφάλαιο προς το happy ending που αξίζει στα παιδιά μας.