Αναζήτηση
Οδηγοί που αψηφούν τους κανόνες της ασφαλούς οδήγησης, βγάζουν τον θυμό τους ανερυθρίαστα πίσω από τιμόνι, ενώ, το εθνικό μας σπορ, οι διαπληκτισμοί και η επίδειξη δύναμης αποτελεί το μενού που δεν είναι δύσκολο να εντοπίσουμε καθημερινά στους ελληνικούς δρόμους. Όπως αναφέρει η ψυχολόγος Σταυρούλα Σανίδα, η επιθετικότητα παραμένει το εθνικό σπορ των Ελλήνων οδηγών, ακόμη και σήμερα, που η καραντίνα έχει περιορίσει τις αστικές μετακινήσεις και η έλλειψη συμφόρησης στους δρόμους θα έπρεπε να μας αλλάξει προς το καλύτερο. Όμως, αυτό δεν έχει συμβεί, όπως μας εξηγεί. 
«Πριν από δύο χρόνια φιλοξενούσα στην Ελλάδα έναν φίλο μου Καναδό με την σύντροφό του. Του είχα πει ότι ήταν ελεύθερος να οδηγήσει το αυτοκίνητό μου και να πήγαιναν όπου ήθελαν. Με ευχαρίστησε και μου απάντησε με ένα ξεκάθαρο “όχι”. Μου είπε ανοιχτά ότι ακόμα και ως συνοδηγός φοβόταν πολύ και δεν μπορούσε να καταλάβει γιατί στην Ελλάδα οδηγούμε έτσι. Αυτό του θύμιζε την οδηγική συμπεριφορών των Ιταλών που μένουν στη Σικελία. Οι περισσότεροι έχουμε βρεθεί στην άβολη κατάσταση να προσπαθήσουμε να εξηγήσουμε την οδηγική συμπεριφορά μας σε έναν άνθρωπο με καταγωγή διαφορετική από την Ελλάδα.» ανέφερε η Σταυρούλα Σανίδα, που έχει ασχοληθεί εντακτικά και με το θέμα της επιθετικής συμπεριφοράς των οδηγών.
Εξήγησε, ότι «Αυτό που και εμάς τους ίδιους μπορεί να μας σοκάρει ή να μας θυμώνει στους δρόμους της Ελλάδας, την ίδια στιγμή αποκτά κάτι (δυστυχώς) γνώριμο και το δεχόμαστε ως δεδομένο. Άλλες φορές γινόμαστε και εμείς αυτοί οι οδηγοί που κάνουμε τους άλλους να θυμώνουν. Μπαίνουμε λοιπόν όλοι σε έναν φαύλο και η επανάληψη καλά κρατεί.»
Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της επιθετικής οδήγησης;
Τι είναι όμως αυτό που επαναλαμβάνεται; Η οδήγηση είναι μια συμπεριφορά. Για κάποιους συνδέεται με την αίσθηση ελευθερίας. Για άλλους είναι αναγκαστικός ή βολικός τρόπος μετακίνησης χωρίς να αντλείται ικανοποίηση από τη διαδικασία. Για μερικούς είναι πεδίο επίδειξης δύναμης. Για κάποιους άλλους η οδήγηση μεταφράζεται σε παρορμητική συμπεριφορά. Στην τελευταία περίπτωση ανήκουν άνθρωποι που κυριαρχούνται από τα συναισθήματά τους σε τέτοιο βαθμό, με αποτέλεσμα να μη γνωρίζουν πώς να τα διαχειριστούν. Η επιθετική οδήγηση είναι ένα πεδίο όπου μπορεί να διοχετευτεί ο θυμός, η αίσθηση απόρριψης, το άγχος… Με απλά λόγια τρέχουν, γιατί νομίζουν ότι έτσι θα ξεφύγουν από ό,τι τους βασανίζει.
Κάθε συμπεριφορά που επαναλαμβάνεται προσθέτει ένα “κέρδος”. Στην περίπτωση του “τρέχω για να ξεχαστώ” το κέρδος είναι ότι όντως ο οδηγός μπορεί να “ξεχαστεί” μέσω της ταχύτητας. Το ζήτημα είναι ότι εκτός του ότι κινδυνεύει ο ίδιος και οι γύρω του, αυτό το “κέρδος” είναι βραχυπρόθεσμο και γρήγορα πάλι θα βρεθεί αντιμέτωπος με ό,τι τον/την δυσκολεύει συναισθηματικά.
Είναι επίσης συχνό φαινόμενο να οδηγούμε σαν να μας ανήκουν όλοι οι δρόμοι. Δύσκολα βέβαια μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα γιατί συμβαίνει και αυτό. Κάθε άνθρωπος είναι ξεχωριστός και οι συμπεριφορές του δεν μπορούν να αποδοθούν με μια μόνο εξήγηση. Σίγουρα όμως είναι άξιο προσοχής ότι στην Ελλάδα η οδηγική συμπεριφορά είναι έντονα δυσλειτουργική και έχει γίνει ένα χρόνιο φαινόμενο. 
Τι πρέπει να περιμένουμε μετά την καραντίνα και όταν οι δρόμοι «πλημμυρίσουν» με αυτοκίνητα, άρα, και τα προβλήματα επανέλθουν όπως και πριν ;
Οι ειδικοί ψυχικής υγείας περιμένουν να δουν πώς θα εξελιχθεί το φαινόμενο της πανδημίας και πώς θα είναι οι αντιδράσεις των ανθρώπων μετά την καραντίνα. Όλοι μας βιώνουμε ήδη κούραση, θρηνούμε απώλειες (πρόσωπα που πέθαναν, οικονομικές δυσκολίες, απώλεια της ανεμελιάς και της σταθερότητας της ρουτίνας), νιώθουμε εκνευρισμό, χάνουμε την ελπίδα μας ή δεν βρίσκουμε το νόημα που βρίσκαμε στη ζωή. Το ενθαρρυντικό βέβαια είναι ότι έχει αυξηθεί ο αριθμός των ανθρώπων που ζητούν βοήθεια από ειδικούς ψυχικής υγείας. Οι άνθρωποι συνειδητοποιούν ότι όταν οι συνθήκες γιγαντώνουν παλιά ή νέα προβλήματα, αξίζει να βοηθηθούν και να φροντίσουν τον εαυτό τους.
Κάποιοι λοιπόν αρχίζουν να αποκτούν ψυχολογικές δεξιότητες αυτορρύθμισης, κάποιοι συνεχίζουν να κινούνται σε προβληματικούς φαύλους κύκλους και κάποιοι διατηρούν την ελπίδα τους. Η πρόβλεψη για το τι θα συναντήσουμε στους δρόμους μετά την καραντίνα δεν είναι εύκολη υπόθεση. Στην ήδη υπάρχουσα κατάσταση σήμερα οι αρνητικές μεταβλητές έχουν πολλαπλασιαστεί. Οι άνθρωποι θα θέλουμε να κυκλοφορήσουμε, να ταξιδέψουμε περισσότερο από ποτέ. Θα είναι πραγματικά άξιο παρατήρησης πώς αυτή η έντονη επιθυμία μαζί με τις πλούσιες ψυχολογικές διεργασίες λόγω της πανδημίας θα διαμορφώσουν (μεταξύ άλλων) την οδηγική μας συμπεριφορά.
Γιατί συνεχίζουμε στην Ελλάδα να οδηγούμε επικίνδυνα, παρόλο που διαπιστώνουμε ότι αυτό μπορεί να αποβεί μοιραίο;
Πολλές φορές οι άνθρωποι συνεχίζουμε να επιδιδόμαστε σε επικίνδυνες ή επιβλαβείς συμπεριφορές παρόλο που γνωρίζουμε καλά την επικινδυνότητα τους. Ανάμεσα σε αυτές είναι η χρήση ουσιών, το κάπνισμα, η υπερφαγία, το σεξ χωρίς προφύλαξη, η αλόγιστη κατανάλωση υλικών αγαθών, η επικίνδυνη οδήγηση οδήγηση κλπ. Όλες αυτές οι συμπεριφορές εξυπηρετούν κάτι βασικό. Με άλλα λόγια υπάρχει μια λειτουργία πίσω από τον τρόπο που πράττουμε. Ακόμα κι αν γνωρίζουμε αυτή τη λειτουργία, αυτό δεν σημαίνει αυτόματα ότι θα διακόψουμε τη συμπεριφορά. Ομοίως και με την επικίνδυνη οδήγηση. Αν οδηγώντας επικίνδυνα, κάποιος προσπαθεί να διαχειριστεί δυσάρεστα συναισθήματα, πώς θα βρει άλλους τρόπους διαχείρισης; Τις περισσότερες φορές οι άνθρωποι δυσκολεύονται να δοκιμάσουν νέους τρόπους, επειδή έχουν προσαρμοστεί σε οικείους μηχανισμούς. Ή πιστεύουν ότι οι νέοι τρόποι δεν θα είναι αποτελεσματικοί. Ή φοβούνται ότι τα συναισθήματα τους θα τους καταβροχθίσουν. Προτιμούν λοιπόν να μην εγκαταλείψουν μια συμπεριφορά, καθώς μένουν στο βραχυπρόθεσμο κέρδος της συναισθηματικής διαχείρισης που αυτή η συμπεριφορά προσφέρει. 
Ακόμα και ο οδηγός που οδηγεί με σύνεση, μπορεί να εκτροχιαστεί συμπεριφορικά λόγω της ευρύτερης κατάστασης που επικρατεί στους δρόμους. Με άλλα λόγια ακόμα και το άτομο που έχει διακόψει το κάπνισμα, μπορεί να καπνίσει αν βρίσκεται συνέχεια σε παρέες καπνιστών.
Για να μείνουμε σταθεροί σε νέες συμπεριφορές αξίζει να βρούμε προσωπικούς λόγους αλλαγής. Για παράδειγμα ο οδηγός που αποφασίζει να αλλάξει και να συμμορφωθεί στον κώδικα οδικής κυκλοφορίας αξίζει να σκεφτεί τι νόημα υπάρχει πίσω από αυτή την αλλαγή. Ίσως το νόημα βρίσκεται στην ανάπτυξη της ευσυνειδησίας, στην εύρυθμη κυκλοφορία στο δρόμο με τη δική του συμβολή, στο σεβασμό στους νόμους, ακόμα και στην ανθρώπινη αλληλεγγύη. Ενδεχομένως η αφύπνιση ως προς αυτό το προσωπικό νόημα να ωθήσει σε ουσιαστικές αλλαγές στην οδηγική συμπεριφορά.
Πώς να αποφεύγουμε διαπληκτισμούς, στον δρόμο, όταν έχουμε να αντιμετωπίσουμε προκλητικούς οδηγούς;
Αρχικά χρειάζεται εγρήγορση ή ικανότητα παρατήρησης του τι συμβαίνει. Αξίζει να εστιάσουμε στα δεδομένα όπως έρχονται αντικειμενικά μπροστά μας. Ένας οδηγός που αρχίζει να μας βρίζει είναι απλώς ένας οδηγός που βρίζει. Δεν μας γνωρίζει, δεν έχει κάτι προσωπικό μαζί μας, δεν θέλει να επικοινωνήσει μαζί μας. Ακόμα κι αν είδε μια αστοχία στην οδηγική μας συμπεριφορά, δεν έχει δικαίωμα να μας επιτεθεί. Εκεί ωστόσο κρύβεται μια εύθραυστη ισορροπία. Συχνά παρασυρόμαστε από την προκλητική ή επιθετική συμπεριφορά ενός οδηγού και απαντάμε στη γλώσσα του. Δηλαδή με αντεπίθεση. Μπορεί να μη βρίσουμε, αλλά ίσως αρχίσουμε να κορνάρουμε νευρικά κλπ. Αυτό που είναι σοφό να δοκιμάσουμε εκείνη τη στιγμή της πρόκλησης είναι να αναγνωρίσουμε την κατάσταση ως πρόκληση, να συγκρατήσουμε τον εαυτό μας να μην μας παρασύρει και να συνεχίσουμε στην πορεία μας. Μπορεί να φαίνεται απλή οδηγία. 
Δυστυχώς στην πράξη είναι δύσκολη, καθώς πολλοί “τσιμπάμε” σε αντίστοιχες καταστάσεις. Ειδικά αυτή την περίοδο που σχεδόν όλοι έχουμε απορρυθμιστεί συναισθηματικά λόγω της πανδημίας, έχουμε χάσει τη δεξιότητα αυτοελέγχου. Ωστόσο υπάρχουν πολλές αφορμές για αυτοέλεγχο στο δρόμο. Ή τουλάχιστον αξίζει να το βλέπουμε έτσι, για να έχουμε μια χρήσιμη υπενθύμιση σε έκρυθμες καταστάσεις. Ο αυτοέλεγχος βέβαια δεν σημαίνει ότι δεν θα θυμώνουμε ή ότι δεν θα στενοχωριόμαστε, ενώ συμβαίνουν αυτά. Ο αυτοέλεγχος δείχνει την κατεύθυνση της επιλογής. Εστιάζουμε στο ότι μπορούμε να ελέγξουμε τη δική μας συμπεριφορά και αυτή η αυτορρύθμιση ίσως επηρεάσει θετικά τους υπόλοιπους. Ας δοκιμάσουμε λοιπόν με τη νέα μας συμπεριφορά να δούμε πώς μπορεί να αυξηθούν οι πιθανότητες αλλαγής των άλλων οδηγών.
