Τι προκάλεσε τη χειρότερη έκρηξη βίας εδώ και χρόνια στην Ιερουσαλήμ;

Οι σφοδρότερες συγκρούσεις στην Ανατολική Ιερουσαλήμ ανάμεσα σε Παλαιστινίους και την ισραηλινή αστυνομία από το 2017 – απολογισμός, τουλάχιστον 520 παλαιστίνιοι και 32 ισραηλινοί τραυματίες. Μία συνεχής βροχή από παλαιστινιακές ρουκέτες στις ισραηλινές πόλεις Ασντόντ και Ασκελόν, βόρεια της Λωρίδας της Γάζας, και οι πρώτες ρουκέτες της Χαμάς εναντίον της Ιερουσαλήμ εδώ και περισσότερα από επτά χρόνια – απολογισμός, δύο Ισραηλινές ηλικίας 40 και 65 χρόνων νεκρές στο Ασκελόν καθώς και 70 ισραηλινοί τραυματίες. Οι δριμύτεροι ισραηλινοί βομβαρδισμοί στη Γάζα από τον Νοέμβριο του 2019 – απολογισμός, τουλάχιστον 26 παλαιστίνιοι νεκροί, ανάμεσά τους και εννέα παιδιά, και 125 τραυματίες, σύμφωνα με τη Χαμάς, 15 στελέχη της Χαμάς και της Ισλαμικής Τζιχάντ νεκρά, σύμφωνα με τον ισραηλινό στρατό. Ενας νέος κύκλος βίας, ο χειρότερος των τελευταίων ετών, έχει ανοίξει στο Ισραήλ και τα παλαιστινιακά εδάφη και παρά τις εκκλήσεις για αποκλιμάκωση που φτάνουν από τον ΟΗΕ, τις ΗΠΑ, την ΕΕ, όλα δείχνουν πως δεν θα κλείσει εύκολα: το φάσμα μιας τρίτης Ιντιφάντας ρίχνει βαριά τη σκιά του πάνω από την περιοχή.

Το Ισραήλ θα εντείνει τις επιθέσεις του εναντίον της Χαμάς και της Ισλαμικής Τζιχάντ στη Λωρίδα της Γάζας, προειδοποίησε χθες το απόγευμα ο ισραηλινός πρωθυπουργός, Μπενιαμίν Νετανιάχου, μετά τον θάνατο δύο Ισραηλινών στο Ασκελόν από ρουκέτες που είχαν εκτοξευτεί από τη Γάζα. «Η Χαμάς θα φάει ένα χαστούκι που δεν περιμένει», πρόσθεσε. Λίγο νωρίτερα, η παλαιστινιακή οργάνωση που ελέγχει τη Λωρίδα της Γάζας από το 2007 είχε καυχηθεί πως είχε εκτοξεύσει μέσα σε ένα πεντάλεπτο συνολικά 137 ρουκέτες εναντίον του Ασκελόν και του γειτονικού Ασντόντ – η ένοπλη πτέρυγά της είχε ήδη υποσχεθεί να μετατρέψει το Ασκελόν σε «κόλαση» αν οι ισραηλινοί βομβαρδισμοί προκαλούσαν θύματα μεταξύ των αμάχων στη Γάζα. Ενα μεγάλο ποσοστό, βέβαια, των εκατοντάδων παλαιστινιακών ρουκετών που έχουν εκτοξευτεί από τις 18:00 η ώρα της Δευτέρας, όταν έληξε το τελεσίγραφο της Χαμάς προς το Ισραήλ να αποσύρει τις δυνάμεις του από την Πλατεία των Τεμενών, στην Παλιά Πόλη της Ιερουσαλήμ, εκεί όπου είχαν τραυματιστεί νωρίτερα σε συγκρούσεις εκατοντάδες Παλαιστίνιοι, αναχαιτίζεται από το ισραηλινό αντιπυραυλικό σύστημα Σιδηρούς Θόλος. Οχι όλες όμως: σειρήνες συναγερμού ήχησαν προχθές ακόμα και στην ίδια την Ιερουσαλήμ, υλικές ζημιές διαπιστώθηκαν σε δύο κοινότητες κάπου 15 χιλιόμετρα μακριά από την ιερή πόλη.

Είναι γνωστό και επαναλαμβανόμενο το σενάριο στο Ισραήλ και τα παλαιστινιακά εδάφη: η βία σιγοβράζει για καιρό και κατόπιν, λιγότερο ή περισσότερο ξαφνικά, κλιμακώνεται. Σε τρεις πολέμους έχουν εμπλακεί Χαμάς και Ισραήλ από το 2007, ο πρώτος το 2008, ο δεύτερος το 2012, ο τρίτος το 2014: οι περισσότεροι αναλυτές θεωρούν πως κατέληξαν όλοι σε ήττα και για τις δύο πλευρές, με τη Χαμάς πάντα στην εξουσία στη Γάζα, και το Ισραήλ να συνεχίζει τον ασφυκτικό αποκλεισμό της περιοχής, και των δύο εκατομμυρίων Παλαιστινίων που στοιβάζονται σε αυτή. Κι εντούτοις, η κρίση που ξέσπασε τη Δευτέρα θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί. Είναι κατά ένα μέρος, όπως επισημαίνει η γαλλική «Le Monde», καρπός ενός ανησυχητικού κενού εξουσίας στο Ισραήλ, όπου η κυβέρνηση απέτυχε να αξιολογήσει σωστά τις αστυνομικές επιχειρήσεις που πολλαπλασίαζε στην Ιερουσαλήμ εδώ και έναν μήνα, και την ολοένα και μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση που εξέφραζαν οι ακροδεξιοί σύμμαχοί της στους δρόμους. Επειτα από τέσσερις ατελέσφορες εκλογικές διαδικασίες μέσα σε δύο χρόνια, ο ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου, που δικάζεται επί του παρόντος για διαφθορά, μοιάζει απομονωμένος. Πολλά υπουργεία είναι ακέφαλα, τα επείγοντα θέματα παραμελούνται. Την περασμένη εβδομάδα, ο Νετανιάχου επέστρεψε την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης, εντολοδόχος πρωθυπουργός είναι πλέον ο Γιάιρ Λαπίντ, ηγέτης του κεντρώου κόμματος Γες Ατίντ – ένας γνωστός ισραηλινός αρθρογράφος, πάντως, ο Μπεν Κάσπιτ, έγραφε χθες πως η βία μπορεί να ευνοήσει τον Νετανιάχου, διότι ο Λαπίντ προσπαθεί να διαπραγματευτεί μεταξύ άλλων μία συμφωνία με ένα αραβοϊσραηλινό κόμμα, την Ενωμένη Αραβική Λίστα, και με τόση ένταση, οι διαπραγματεύσεις αυτές δύσκολα θα ευοδωθούν.

Η κρίση είναι επίσης, σε κάθε περίπτωση, καρπός μιας απόλυτης απουσίας προοπτικής στα παλαιστινιακά εδάφη, την οποία ενίσχυσε η προηγούμενη αμερικανική κυβέρνηση του Ντόναλντ Τραμπ και συντηρεί το Ισραήλ. Η νέα αμερικανική κυβέρνηση του Τζο Μπάιντεν μοιάζει να επιδιώκει τη μικρότερη δυνατή εμπλοκή – το ίδιο κάνει άλλωστε και η ΕΕ. Μένουν τα ευχολόγια και η οδυνηρή πραγματικότητα στην περιοχή.

Οι αιτίες

1.Τι προκάλεσε τον νέο κύκλο βίας στο Ισραήλ και την Παλαιστίνη;

Ολα σχετίζονται με την 54χρονη ισραηλινή στρατιωτική κατοχή. Οργή που συσσωρευόταν καιρό εξερράγη τη Δευτέρα λόγω μιας σύγκλισης γεγονότων.

2.Ποιο είναι το πλαίσιο αυτών των γεγονότων;

Μετά τα βήματα που έκαναν η κυβέρνηση Τραμπ και το Ισραήλ για την ενίσχυση του ισραηλινού ελέγχου στα παλαιστινιακά εδάφη, οι ελπίδες για μια λύση σε μια διαμάχη που μετρά δεκαετίες βρίσκονται στο ναδίρ. Μια απόφαση του Μαχμούτ Αμπάς, του 85χρονου ηγέτη της ημιαυτόνομης Παλαιστινιακής Αρχής, να αναβληθούν οι πρώτες κοινοβουλευτικές και προεδρικές εκλογές στα παλαιστινιακά εδάφη έπειτα από 15 χρόνια ενίσχυσε την απογοήτευση των Παλαιστινίων. Στο μεταξύ, οι ισραηλινές εκλογές του Μαρτίου ενίσχυσαν περαιτέρω την ισραηλινή Ακροδεξιά, βάζοντας στο κοινοβούλιο ένα κόμμα εβραίων υπερεθνικιστών, συμμάχων του πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου.

3.Τι έχει συμβεί έκτοτε;

Πριν από έναν μήνα ξεκίνησε το Ραμαζάνι και οι Παλαιστίνιοι διαμαρτύρονταν για αυτό που θεωρούν ως αχρείαστους αυστηρούς περιορισμούς από την ισραηλινή αστυνομία, η οποία τους εμπόδιζε να συγκεντρώνονται στα σκαλοπάτια έξω από την Παλιά Πόλη – μια ανεπίσημη παράδοση μετά τη βραδινή προσευχή. Εν μέσω αυξανόμενης έντασης, υπήρξε όξυνση της κοινοτικής βίας, με κοινοποιήσεις στο Internet βίντεο που απεικόνιζαν παρενοχλήσεις στον δρόμο και πολλές επιθέσεις μεταξύ Εβραίων και Παλαιστινίων. Μια πρώτη κορύφωση ήρθε στα τέλη Απριλίου, όταν εκατοντάδες ακροδεξιοί Ισραηλινοί πραγματοποίησαν πορεία στους δρόμους της πόλης φωνάζοντας «θάνατος στους Αραβες», αντιπαρατιθέμενοι με Παλαιστινίους.

4.Πώς κλιμακώθηκε η κρίση την τελευταία εβδομάδα;

Η οργή μεγάλωνε ενόψει μιας ισραηλινής απόφασης δικαστηρίου, που αναμενόταν τη Δευτέρα, για το αν θα εκδίωκαν οι Αρχές δεκάδες Παλαιστινίους από τη συνοικία του Σεΐχη Τζαρά στην Ανατολική Ιερουσαλήμ, η οποία κατοικείται κατά πλειοψηφία από Αραβες, προκειμένου να δώσουν τα σπίτια τους σε εβραίους εποίκους. Την ίδια ημέρα, χιλιάδες ισραηλινοί εθνικιστές επρόκειτο να πραγματοποιήσουν πορεία μέσα από τις μουσουλμανικές γειτονιές της Παλιάς Πόλης, μια προκλητική παρέλαση για τον εορτασμό της κατάκτησής της από το Ισραήλ το 1967. Τελικά, η δικαστική απόφαση αναβλήθηκε και η πορεία άλλαξε διαδρομή, μέχρι να γίνουν αυτά, ωστόσο, η κατάσταση είχε ήδη εκτροχιαστεί.

5.Ποιο είναι το ιστορικό;

Εβραϊκές οικογένειες υποστηρίζουν πως έχασαν γη στη συνοικία του Σεΐχη Τζαρά στη διάρκεια του πολέμου που συνόδευσε την ίδρυση του Ισραήλ το 1948, μιας σύγκρουσης κατά την οποία εκτοπίστηκαν επίσης εκατοντάδες χιλιάδες Παλαιστίνιοι. Δύο δεκαετίες αργότερα, το Ισραήλ κατέλαβε την Ανατολική Ιερουσαλήμ από τις ιορδανικές δυνάμεις στον πόλεμο του 1967 και αργότερα την προσάρτησε. Βάσει της ισραηλινής νομοθεσίας, οι Εβραίοι που μπορούν να αποδείξουν τίτλους γης προ του 1948 μπορούν να διεκδικήσουν και να πάρουν πίσω τις ιδιοκτησίες τους στην Ανατολική Ιερουσαλήμ. Δεν υπάρχει αντίστοιχος νόμος για τους Παλαιστινίους που έχασαν τα σπίτια τους στη Δυτική Ιερουσαλήμ.

6.Γιατί είναι η Ιερουσαλήμ τόσο εύφλεκτη;

Η Ιερουσαλήμ βρισκόταν ανέκαθεν στο επίκεντρο της ισραηλινο-παλαιστινιακής κρίσης, με τους ιερούς για τους Εβραίους και τους μουσουλμάνους τόπους της. Το Τείχος των Δακρύων, στην Παλιά Πόλη, αποτελεί μέρος του ιερότερου για τον ιουδαϊσμό τόπου – του Ορους του Ναού. Εκεί βρίσκεται επίσης ο Θόλος του Βράχου και το τέμενος Αλ Ακσα, ο τρίτος ιερότερος τόπος στο Ισλάμ.

7.Πώς μπορεί να συγκριθεί ιστορικά η σημερινή βία;

Ουδέποτε υπήρξε απόλυτα ήρεμη περίοδος στο Ισραήλ και στην Παλαιστίνη, είναι λοιπόν δύσκολο να συγκριθούν τα ξεσπάσματα της βίας. Ωστόσο, η τελευταία ανάλογη έκρηξη συνέβη το 2017, όταν η οργή για τις κινήσεις του Ισραήλ με σκοπό την εγκαθίδρυση ανιχνευτών μετάλλων έξω από το τέμενος Αλ Ακσα πυροδότησε εβδομάδες αιματοχυσίας.