Οι ανεπιθύμητες συνέπειες της κρίσης του Covid-19 απαίτησαν από τις κυβερνήσεις παγκοσμίως έναν βαθμό αυτοσχεδιασμού που είναι πάνω από τις τυπικές ικανότητες που διαθέτουν και οι πιο εξειδικευμένοι γραφειοκράτες, καθώς οι συνηθισμένοι κανόνες διαχείρισης αποδείχθηκαν ξεπερασμένοι και ακατάλληλοι. Τεράστια σημασία για τον περιορισμό της εξάπλωσης του κορωνοϊού και των θανάτων είχε η ταχύτητα και η ορθότητα των κυβερνητικών απαντήσεων.
Αλλες χώρες τα πήγαν καλύτερα, άλλες χειρότερα, ενώ άνοιξε και η συζήτηση για τον τρόπο που η Ευρωπαϊκή Ενωση στάθηκε απέναντι στην κρίση. Η ελληνική κυβέρνηση από την αρχή της πανδημίας, με τις επιλογές του Κυριάκου Μητσοτάκη, εμφάνισε χαρακτηριστικά «προορατικής» ή «προνοητικής» διακυβέρνησης (anticipatory governance), γεγονός που λειτούργησε καταλυτικά κατά της εξάπλωσης του ιού στον γενικό πληθυσμό. Αλλωστε, στο σημερινό πολύπλοκο περιβάλλον, χωρίς πρόβλεψη και δράση, αρκούν και μικρά προβλήματα να οδηγήσουν ακόμη και σε χάος. Αυτό ήταν και το σημαντικότερο μάθημα από την πανδημική κρίση. Οι χώρες και οι κυβερνήσεις, η ίδια η Ευρώπη, θα πρέπει να σκεφτούν διαφορετικά και να ακολουθήσουν άλλα μοντέλα από αυτά που έχουν εφαρμοστεί μέχρι σήμερα. Στο πλαίσιο αυτό έχει μπει ήδη στο ευρωπαϊκό λεξιλόγιο ο όρος «Strategic Foresight» και έχει ανοίξει η συζήτηση για την Ανοιχτή Στρατηγική Αυτονομία (Open Strategic Autonomy) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής μέχρι το 2040.
Η έναρξη του ευρωπαϊκού δικτύου στρατηγικού σχεδιασμού για το μέλλον έγινε στην πρώτη Σύνοδο των «Υπουργών για το Μέλλον» που πραγματοποιήθηκε χθες στην πόλη Coimbra της Πορτογαλίας, που τρέχει την προεδρία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου αυτό το εξάμηνο. Στο Μοναστήρι του São Francisco, το οποίο σήμερα λειτουργεί ως Πολιτιστικό και Συνεδριακό Κέντρο, οι υπουργοί Ευρωπαϊκών Υποθέσεων των 27 αντάλλαξαν απόψεις γύρω από την Ανθεκτικότητα και την Ανοιχτή Στρατηγική Αυτονομίας (OSA) της ΕΕ.
Η Ελλάδα, την ώρα που η Ευρώπη ξεκινά να σχεδιάζει το μέλλον της, όχι μόνο είναι παρούσα στις σχετικές συζητήσεις, αλλά πρωτοπορεί στον μακροπρόθεσμο στρατηγικό σχεδιασμό, μέσω της Ομάδας Μακροπρόθεσμου Σχεδιασμού και Ερευνας για το Μέλλον (Strategic Foresight) που ιδρύθηκε από τον Πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη τον περασμένο Φεβρουάριο.
Η εξαμελής ομάδα εργάζεται ήδη, υπό την αιγίδα της Προεδρίας της Κυβέρνησης και τον γενικό γραμματέα του Πρωθυπουργού Γρηγόρη Δημητριάδη, ο οποίος κατανόησε αμέσως την ανάγκη για την ύπαρξη μακροπρόθεσμου σχεδιασμού για τη χώρα, εισήγαγε το Foresight στην Ελλάδα και ανέλαβε να κάνει πράξη και να οργανώσει τη συγκεκριμένη διαδικασία στον πυρήνα της κυβέρνησης.
Στο πλαίσιο της πολιτικής στοχοθεσίας και προτεραιοτήτων της Ευρώπης, στην οποία συμμετέχει ενεργά και η Ελλάδα, στην Πορτογαλία συζητήθηκε η Μακροπρόθεσμη Στρατηγική Κατεύθυνση, που βασίζεται στους ακόλουθους άξονες:
- Να γίνει η Ευρώπη η πρώτη ουδέτερη κλιματικά ήπειρος μέχρι το 2050.
- Να είναι έτοιμη για την ψηφιακή εποχή.
- Να έχει καλλιεργήσει τη δημοκρατική τάξη και την ιδιαίτερη/μοναδική κοινωνική οικονομία της αγοράς (που συνδυάζει υψηλού επιπέδου εργατικό δυναμικό και ανταγωνιστική οικονομία με την παράλληλη λειτουργία κοινωνικών συστημάτων που θα προστατεύουν τους πολίτες από αντιξοότητες).
- Να έχει ενισχύσει την υπεύθυνη παγκόσμια ηγεσία της – ιδιαίτερα με μια γεωπολιτική Επιτροπή.
Παράλληλα, συζητήθηκε η στρατηγική της Κομισιόν για την ενσωμάτωση του Strategic Foresight στη χάραξη της πολιτικής για το μέλλον της ΕΕ με βάση και τα όσα προβλέπει η 2020 Strategic Foresight Report. Η συγκεκριμένη έκθεση προσδιορίζει και τα πρώτα διδάγματα από την κρίση του Covid-19, εισάγει την ανθεκτικότητα ως νέα πυξίδα για της χάραξη πολιτικής της ΕΕ και συζητά τον ρόλο του Strategic Foresight στην ενίσχυση της ανθεκτικότητας της ΕΕ και των κρατών – μελών της. Στο επόμενο στάδιο θα αναπτυχθούν αναλυτικά σενάρια αναφοράς για το μέλλον όπου εντοπίζονται και αναλύονται κοινωνικές, οικονομικές, τεχνολογικές, περιβαλλοντικές και γεωπολιτικές διαστάσεις που μας βοηθούν να αντιληφθούμε δυνατότητες, αδυναμίες και πιθανές επιπτώσεις της OSA σε διαφορετικές πιθανές συγκυρίες μέχρι το 2040.
