«Μου μίλησε ένας φίλος μου. Πήγα, είδα και μου άρεσε: η προπόνηση, οι ασκήσεις που κάναμε. Ξεχνιόμουν ότι ήμουν φυλακή. Οταν αγχωνόμουνα, πήγαινα στο θέατρο και χαλάρωνα. Η παρέα, η συζήτηση έκαναν την ώρα να περνάει πιο γρήγορα. Νιώθεις άλλος άνθρωπος. Ανοίγει η ψυχούλα σου. Οταν δώσαμε παράσταση για το “έξω” κοινό, ένιωθα μεγάλη αγωνία μέχρι να ξεκινήσουμε. Δεν πίστευα ότι αυτό που κάναμε θα άρεσε τόσο πολύ. Εβλεπα τον κόσμο που έκλαιγε κι έλεγα: Τόσο σημαντικό είναι το θέατρο;». Αν και στην αρχή του ταξιδιού του στον θεατρικό κόσμο, ο Γ. είχε άγνοια για τη σημασία της τέχνης, στην πορεία την αντιλήφθηκε όταν ένιωσε την απελευθερωτική της δύναμη. Ηταν ένας κι αυτός από τους 300 εγκλείστους που έχουν συμμετάσχει στο Εργαστήριο Προσωπικής Ανάπτυξης Κρατουμένων σε σωφρονιστικά ιδρύματα που διοργανώνει τα τελευταία χρόνια το Εθνικό Θέατρο.

Το Εργαστήριο λειτουργεί από το 2018 υπό τη σκέπη του Εθνικού Θεάτρου και την καθοδήγηση του σκηνοθέτη Στάθη Γράψα στις φυλακές νέων Αυλώνα, στο Ψυχιατρείο Κρατουμένων Κορυδαλλού, στο Κέντρο Απεξάρτησης Τοξικομανών Κρατουμένων Ελεώνα Θηβών και στις φυλακές Κορίνθου. Το όλο πρόγραμμα είναι προϊόν έμπνευσης του Στάθη Γράψα από το 2010, όταν άρχισε να προσφέρει εθελοντική εργασία στο κατάστημα κράτησης Αυλώνα. Στα εβδομαδιαία ραντεβού του με τους εγκλείστους, ο σκηνοθέτης πραγματοποιεί συντονισμένες σωματικές ασκήσεις προωθώντας την έκφρασή τους αλλά και θεατρικά δρώμενα με βάση τις εμπειρίες τους μέσα κι έξω από τα κελιά, συχνά με την παρουσία κοινού. «Στο τέλος της κάθε ενότητας παρουσιάζεται ένα δρώμενο που βασίζεται στα βιώματα των κρατουμένων. Από την παρούσα κατάσταση στην οποία βρίσκονται και τα θέματα που τους απασχολούν, μέχρι και αναμνήσεις από την παιδική τους ηλικία. Οταν τα βιώματα είναι τόσο έντονα και οι περισσότεροι έχουν μάθει να μη μιλάνε για αυτά ή να μην εκφράζονται γενικότερα, δεν υπήρχε άλλη επιλογή από την επεξεργασία αυτών των γεγονότων και των συναισθημάτων που μέχρι τότε ήταν καλά κρυμμένα. Αυτή η απελευθέρωση της αφήγησης προσωπικών στιγμών λειτουργεί καθαρτικά στους συμμετέχοντες, οι οποίοι αναγνωρίζουν τα λάθη του παρελθόντος, συμφιλιώνονται με αυτά και κάνουν όνειρα για το μέλλον», αναφέρει ο Στάθης Γράψας στα «ΝΕΑ».

Τέτοιες μικρές θεατρικές παραστάσεις έχουν στηθεί σε όλα τα καταστήματα κράτησης όπου δραστηριοποιείται το πρόγραμμα. Εργα όπως «Αφετηρία» και «Επιστροφή» στον Αυλώνα, «Πέρασμα» στη Θήβα, «Μαρμαρωμένος χρόνος» στο Ψυχιατρείο έδωσαν το στίγμα της δουλειάς που γίνεται στο Εργαστήριο. Σημαντικές στιγμές ήταν οι πέντε παρουσιάσεις που έκαναν οι κρατούμενοι σε άλλα σωφρονιστικά καταστήματα και η παράσταση «Κοινή αφετηρία» με τη συμμετοχή φυλακισμένων από Θήβα και Αυλώνα. Η συμμετοχή όλων είναι εθελοντική και μετά το αρχικό διάστημα προσαρμογής μπορούν να επιλέξουν αν θα συνεχίσουν να παρακολουθούν το πρόγραμμα ή όχι.

Οπως επισημαίνει ο Στάθης Γράψας, στις πρώτες διερευνητικές συναντήσεις, συνήθως, οι κρατούμενοι είναι διστακτικοί απέναντι στο πρόγραμμα, αντιμετωπίζοντας πιο καχύποπτα τις δράσεις του. Η επιμονή όμως στη συμμετοχή στο Εργαστήριο τους ανταμείβει. «Το βλέμμα τους δείχνει πιο ήρεμο και καθαρό, μιλούν με σεβασμό και συνεργάζονται στην ομάδα, παρόλο που μπορεί να είχαν προστριβές. Βλέπουμε άτομα τα οποία αρχίζουν να αντιλαμβάνονται ότι μπορούν να υπάρξουν και διαφορετικά από ό,τι γνώριζαν μέχρι τότε. Μαθαίνουν να σέβονται, να πειθαρχούν, να έχουν ευθύνη και να υιοθετούν ένα ομαδικό πνεύμα, που είναι και οι τέσσερις βασικές αρχές της συμμετοχής τους στην ομάδα του ΕΠΑΚ. Η αναγνώριση της προσπάθειάς τους από συγκρατουμένους και από το κοινό που μπαίνει και τους βλέπει σε μια παρουσίαση είναι μια ηθική τόνωση που έλειπε από τη ζωή τους. Ακούν “μπράβο” για πρώτη φορά. Αυτές οι εμπειρίες καταγράφονται μέσα τους. Ανοίγουν πτυχές του εαυτού τους, καθώς μέχρι τότε δεν είχαν μοιραστεί με άλλους, και αρχίζουν να αλλάζουν την εικόνα που έχουν για τον εαυτό τους, δίνοντάς του νέα ελπίδα για την πορεία μετά την αποφυλάκιση», τονίζει ο σκηνοθέτης.

Προκειμένου να βελτιστοποιηθούν τα αποτελέσματα του Εργαστηρίου, οι επισκέψεις του Στάθη Γράψα στις φυλακές πραγματοποιούνται όχι παροδικά αλλά όλο τον χρόνο. Αυτό το σταθερό ραντεβού του όμως με τους μαθητές του έγινε αδύνατον, όταν στην εξίσωση μπήκε η πανδημία. Μόνη λύση ήταν η μεταφορά τους στο Διαδίκτυο με την έγκριση του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη. Στο Ψυχιατρείο Κορυδαλλού και στο Κέντρο Απεξάρτησης Ελεώνα Θηβών έγιναν οι απαραίτητες εργασίες και το Εργαστήριο πραγματοποιήθηκε κανονικά μέσω Skype την περίοδο της καραντίνας. Οχι όμως και στις υπόλοιπες δύο φυλακές. «Μια τέτοια παύση σε εργαστήρι το οποίο ο κρατούμενος περιμένει για να “δραπετεύσει” από την καθημερινότητά του τον αποκαρδιώνει και επαναφέρει τους δισταγμούς που μπορεί να είχε αρχικά στο να δοκιμάσει κάτι καινούργιο. Πάντα υπήρχαν αναφορές ότι οι κρατούμενοι είναι ανήσυχοι και ψάχνουν διέξοδο με λάθος τρόπο όταν τα εργαστήρια και τα σχολεία σταματούν. Ιδιαίτερα οι πιο νέοι (15-18 ετών) στην Κόρινθο, οι οποίοι οδηγούνται σε βίαιη συμπεριφορά και καταλήγουν στην απομόνωση», υπογραμμίζει ο Στάθης Γράψας.

Αναγνώριση και «παράσημα» από πλήθος φορέων

Το θετικό πρόσημο που έχει το Εργαστήριο όλα αυτά τα χρόνια δεν αντανακλάται μόνο στους κρατουμένους που συμμετέχουν αλλά και στην αναγνώριση που έχει από σχετικούς φορείς, ελληνικούς και διεθνείς. «Δέκα χρόνια μετά, η μέθοδος του ΕΠΑΚ χαίρει μεγαλύτερης αναγνώρισης και αποδοχής από εγχώριους φορείς και θεσμούς του εξωτερικού, με συμμετοχές σε ημερίδες και διαδικτυακά συνέδρια, αναγνωρίζοντας τον εκπαιδευτικό χαρακτήρα του ΕΠΑΚ», προσθέτει ο Στάθης Γράψας. Το πιο πρόσφατο «παράσημο» είναι η ενσωμάτωσή του αυτό το καλοκαίρι στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα που οργανώνει το Κέντρο διά Βίου Μάθησης του Πανεπιστημίου Αιγαίου με θέμα «Κοινωνικός αποκλεισμός κι εκπαίδευση». Τον περασμένο Φεβρουάριο, η μέθοδος αναγνωρίστηκε από ευρωπαίους εταίρους που συμμετέχουν μαζί με την Ελλάδα στο πρόγραμμα Convicts Upskilling Pathways και θα συμπεριληφθεί σε μεθοδολογικό οδηγό με τις «καλές πρακτικές» εκπαίδευσης κρατουμένων. Αντίστοιχης αποδοχής έτυχε και στο συνέδριο του προγράμματος Common Heritage καθώς και στο εκπαιδευτικό σεμινάριο I-RESTORE της TDH EUROPE για την αποκαταστατική δικαιοσύνη.

Τελευταία Νέα