Έρχεται το ασφαλιστικό ταμείο της νέας γενιάς – 9 ερωτοαπαντήσεις για τα κεντρικά σημεία του

Του Κώστα Παπαδή

Η κυβέρνηση εμφανίζεται αποφασισμένη να ολοκληρώσει εντός του καλοκαιριού τις αλλαγές που είχε προαναγγείλει – προεκλογικά – στους τομείς της εργασίας και της κοινωνικής ασφάλισης.

Σύμφωνα με έγκυρες πληροφορίες ο υφυπουργός Κοινωνικής Ασφάλισης Πάνος Τσακλόγλου αναμένεται να εισηγηθεί στο επόμενο Υπουργικό Συμβούλιο τις αλλαγές στην επικουρική ασφάλιση των νεοεισερχόμενων στην αγορά εργασίας.

Στη συνέχεια το ασφαλιστικό νομοσχέδιο, τις βασικές αρχές του οποίου παρουσιάζει σήμερα «το Βήμα», θα έρθει στη Βουλή, αμέσως μετά την ψήφιση του εργασιακού νομοσχεδίου.

Οι ίδιες πηγές υποστηρίζουν ότι το νομοσχέδιο για την ασφαλιστική μεταρρύθμιση θα έχει ψηφιστεί στις αρχές Ιουλίου.

Εντός των επόμενων ημερών θα ξεκινήσει η διαβούλευση γύρω από τις νέες ρυθμίσεις στην επικουρική ασφάλιση με την εισαγωγή κεφαλαιοποιητικών χαρακτηριστικών, οι οποίες θα τεθούν σε εφαρμογή την 1.1.2022 και θα αφορούν τους νεοεισερχομένους στην αγορά εργασίας καθώς και όσους είναι σε ηλικία κάτω των 35 ετών.

Δημογραφικοί δείκτες

Κυβερνητικοί παράγοντες εκτιμούν ότι παρά τις αντιδράσεις της αντιπολίτευσης, η συγκυρία είναι κατάλληλη για τις σχεδιαζόμενες αλλαγές, καθώς η οικονομία εισέρχεται σε έναν νέο αναπτυξιακό κύκλο, μετά την υγειονομική κρίση.

«Οι αναγκαίες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις θα μετασχηματίσουν την ελληνική οικονομία και κοινωνία» τονίζει ο κ. Τσακλόγλου, υπογραμμίζοντας ότι «οι νέοι αντιμετωπίζουν με σκεπτικισμό το ασφαλιστικό σύστημα, με αρκετούς να αναρωτιούνται κατά πόσο θα καταφέρουν κάποια στιγμή να πάρουν σύνταξη».

Ιδιαίτερη αναφορά κάνει στη δυσμενή εξέλιξη των δημογραφικών δεικτών και στις συνέπειες του προβλήματος αυτού στο Ασφαλιστικό. Κατά τον κ. Τσακλόγλου με το νέο σύστημα για τις επικουρικές «ελαχιστοποιείται ο δημογραφικός κίνδυνος για τις συντάξεις».

Υψηλότερες συντάξεις

Αποσυνδέεται το ύψος της επικουρικής σύνταξης από τους δημογραφικούς συσχετισμούς και τις αρνητικές επιπτώσεις της γήρανσης του πληθυσμού. Με τον τρόπο αυτόν εξασφαλίζονται οι μελλοντικοί συνταξιούχοι με υψηλότερες επικουρικές συντάξεις από αυτές που θα ελάμβαναν με τους υφιστάμενους κανόνες ασφάλισης.

Σύμφωνα με τους σχεδιασμούς το νέο σύστημα επικουρικής ασφάλισης θα παραμείνει δημόσιο, ενώ θα μετατραπεί από διανεμητικό σε κεφαλαιοποιητικού χαρακτήρα. Προβλέπεται η δημιουργία «ασφαλιστικού κουμπαρά» για κάθε ασφαλισμένο, στον οποίο θα κατευθύνονται οι εισφορές του, ενώ θα δίνεται η δυνατότητα επένδυσης των συγκεντρωμένων κεφαλαίων, σε προσεκτικά σχεδιασμένα επενδυτικά χαρτοφυλάκια.

Οι έξι κανόνες

Τα βασικά χαρακτηριστικά του νέου συστήματος περιλαμβάνουν τα εξής:

1. Η επικουρική ασφάλιση παραμένει δημόσια και σταδιακά μετατρέπεται από διανεμητική σε κεφαλαιοποιητική. Είναι τμήμα της κοινωνικής ασφάλισης και παρέχει τις αντίστοιχες εγγυήσεις.
2. Σε αυτήν εντάσσονται οι νεοεισερχόμενοι με υποχρέωση επικουρικής ασφάλισης και προαιρετικά οι εργαζόμενοι κάτω των 35 ετών.
3. Κάθε ασφαλισμένος έχει τον ατομικό του κουμπαρά και από αυτόν λαμβάνει τη σύνταξή του.
4. Οι εισφορές των νέων δεν χρησιμοποιούνται για την πληρωμή της επικουρικής σύνταξης των σημερινών συνταξιούχων αλλά αποταμιεύονται και επενδύονται.
5. Δίδεται η δυνατότητα επιλογής της επένδυσης – από τον ασφαλισμένο – μέσω ενός μικρού αριθμού επενδυτικών προφίλ.
6. Η διαχείριση γίνεται από επαγγελματίες, ενώ προβλέπονται ισχυρή εποπτεία, έλεγχος και διαφάνεια.

Υποχρεωτική ασφάλιση για νέους μισθωτούς και αυτοαπασχολουμένους

Στην τελική ευθεία τίθεται η ασφαλιστική μεταρρύθμιση της κυβέρνησης με τη μετατροπή σε κεφαλαιοποιητικό του συστήματος των επικουρικών συντάξεων. Το σχέδιο του υπουργείου Εργασίας πρόκειται να συζητηθεί στο Υπουργικό Συμβούλιο (το οποίο έχει προγραμματιστεί για τη Δευτέρα), τον Ιούνιο θα τεθεί σε διαβούλευση, ενώ έως τις αρχές Ιουλίου θα έχει γίνει νόμος του κράτους.

Το νέο σύστημα θα τεθεί σε εφαρμογή την 1.1. 2021 και θα αφορά τους νεοεισερχομένους στην αγορά εργασίας καθώς και όσους είναι σε ηλικία κάτω των 35 ετών. Η κυβέρνηση ταυτοχρόνως διαμηνύει σε όλους τους τόνους ότι εγγυάται την απρόσκοπτη χορήγηση των υφισταμένων «παλαιών» επικουρικών συντάξεων.

Το σχέδιο προβλέπει τη δημιουργία ατομικού κουμπαρά με τις εισφορές κάθε ασφαλισμένου, ο οποίος θα μπορεί να παρακολουθεί την εξέλιξη του ατομικού του λογαριασμού, τη σώρευση των εισφορών και των αποδόσεων, στα πρότυπα λειτουργίας του e-banking. Ταυτόχρονα θα επιλέγει – ανάμεσα σε μικρό αριθμό επενδυτικών χαρτοφυλακίων – το προφίλ της επένδυσης που του ταιριάζει.

«Το Βήμα της Κυριακής» με 9 ερωτοαπαντήσεις διευκρινίζει τα κεντρικά σημεία του σχεδίου του νέου συστήματος.

1. Ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά του νέου επικουρικού;

Η βασική διαφορά του νέου συστήματος επικουρικής ασφάλισης είναι ότι δημιουργούνται ατομικοί λογαριασμοί («κουμπαράδες») από τους οποίους θα καταβληθούν οι μελλοντικές συντάξεις των νέων εργαζομένων. Αντί δηλαδή οι εισφορές των νέων να χρησιμοποιούνται για την πληρωμή της επικουρικής σύνταξης των σημερινών συνταξιούχων, θα αποταμιεύονται και θα επενδύονται, δημιουργώντας ένα αποθεματικό, από το οποίο θα πληρωθούν οι μελλοντικές τους συντάξεις. Για τον σκοπό αυτόν θα συσταθεί νέο δημόσιο ταμείο επικουρικής ασφάλισης κεφαλαιοποιητικού χαρακτήρα, το οποίο θα διοικείται από πιστοποιημένους επαγγελματίες που θα επιλέγονται με αυστηρά αξιοκρατικά κριτήρια. Παράλληλα, θα δημιουργηθεί περιορισμένος αριθμός προσεκτικά σχεδιασμένων επενδυτικών χαρτοφυλακίων όπου κατ’ επιλογήν του ασφαλισμένου θα κατευθύνονται και θα επενδύονται τα κεφάλαια του ασφαλιστικού του κουμπαρά. Κάθε πολίτης θα μπορεί να έχει τον πλήρη έλεγχο των εισφορών του και των αποδόσεών τους μέσω ηλεκτρονικής πρόσβασης από το κινητό ή και τον υπολογιστή του, ανά πάσα στιγμή.

Από τη σχεδιαζόμενη μεταρρύθμιση, δεν επηρεάζεται ούτε η καταβολή ούτε το ύψος των επικουρικών συντάξεων του υφιστάμενου συστήματος.

2. Ποιους αφορά το νέο σύστημα, ποιοι εντάσσονται σε αυτό;

Το νέο σύστημα επικουρικής ασφάλισης θα είναι υποχρεωτικό για το σύνολο των μισθωτών και αυτοαπασχολουμένων που εισέρχονται για πρώτη φορά στην αγορά εργασίας από 1/1/2022 και είναι υπόχρεοι επικουρικής ασφάλισης. Επιπροσθέτως θα είναι προαιρετικό για ασφαλισμένους κάτω των 35 ετών οι οποίοι είτε δεν έχουν υποχρεωτική επικουρική ασφάλιση είτε είναι ήδη ασφαλισμένοι στο υφιστάμενο σύστημα. Το ύψος των εισφορών για το νέο επικουρικό σύστημα παραμένει στο 6%.

3. Δηλαδή η επικουρική ασφάλιση ιδιωτικοποιείται;

Κατηγορηματικά όχι. Η νέα επικουρική παραμένει το δεύτερο σκέλος της υποχρεωτικής κοινωνικής ασφάλισης, που προστατεύεται από το Σύνταγμα. Θα είναι δημόσια και υποχρεωτική. Το Ταμείο που θα διαχειρίζεται τις εισφορές θα είναι Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου.

4. Διατυπώνεται έντονη κριτική πως το κόστος μετάβασης στο νέο σύστημα είναι εξαιρετικά πολύ υψηλό.

Υπάρχει το «ακαθάριστο» και το «καθαρό» κόστος μετάβασης.

Το ακαθάριστο κόστος μετάβασης είναι το ποσό με το οποίο θα ενισχυθεί το δημόσιο διανεμητικό σύστημα επικουρικής ασφάλισης προκειμένου να καταβάλλονται οι υφιστάμενες επικουρικές συντάξεις. Το κόστος αυτό αφορά την περίοδο 2022-2070.

Το καθαρό κόστος μετάβασης αφορά σημαντικό μέρος των πόρων της νέας κεφαλαιοποιητικής επικουρικής ασφάλισης που θα επενδυθούν στην εγχώρια οικονομία. Σαν αποτέλεσμα αυτών των επενδύσεων, μπορούμε να προσδοκούμε υψηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης, περισσότερες δουλειές, υψηλότερους μισθούς και, σε τελική ανάλυση, υψηλότερα φορολογικά έσοδα και εισφορές.

Μόνο όταν αφαιρεθούν τα επιπρόσθετα δημοσιονομικά έσοδα από το «ακαθάριστο» κόστος μετάβασης προκύπτει το «καθαρό» κόστος.

Για την ποσοτικοποίηση αυτών των μεγεθών εκπονούνται  μελέτες οι οποίες θα κατατεθούν στη Βουλή μαζί με το σχετικό νομοσχέδιο (αναλογιστική μελέτη βιωσιμότητας του δημόσιου χρέους).

5. Η μετάβαση θα οδηγήσει σε μείωση των σημερινών συντάξεων;

Οι συντάξεις του τωρινού συστήματος θα εξακολουθήσουν να υπολογίζονται με τους υφισταμένους κανόνες και δεν πρόκειται να γνωρίσουν καμία περικοπή. Οι ασφαλιστικές μεταρρυθμίσεις που γίνονται εγκαίρως αποσκοπούν, μεταξύ άλλων, στην αποφυγή της περικοπής των συντάξεων. Αντιθέτως, αυτό που οδηγεί σε οικονομικό αδιέξοδο τα Ταμεία και καθιστά αναπόφευκτες τις περικοπές των συντάξεων είναι η απουσία των μεταρρυθμίσεων, η μη έγκαιρη προσαρμογή στις απαιτήσεις της πραγματικότητας.

6. Η προωθούμενη μεταρρύθμιση αποτελεί μια «νεοφιλελεύθερη» επιλογή;

Μια νεοφιλελεύθερη μεταρρύθμιση θα προέβλεπε την ελεύθερη δυνατότητα των πολιτών να διαλέγουν ασφαλιστικά προϊόντα από την αγορά, σε προαιρετική βάση, χωρίς περιορισμούς και ελέγχους. Η νέα δημόσια κεφαλαιοποιητική επικουρική αποτελεί μέρος της δημόσιας κοινωνικής ασφάλισης, καθώς το δημόσιο ταμείο θα είναι υπεύθυνο για τη συλλογή και την επένδυση των εισφορών. Οι χώρες με τα πιο ανεπτυγμένα κεφαλαιοποιητικά συστήματα ασφάλισης είναι εκείνες που φημίζονται για το κοινωνικό τους κράτος, όπως είναι η Δανία, η Σουηδία, η Ολλανδία, η Φινλανδία και ο Καναδάς.

7. Οι ασφαλισμένοι μπορεί να χάσουν τα χρήματά τους αν κάτι δεν πάει καλά με τις επενδύσεις;

Το κράτος βάσει του Συντάγματος εγγυάται για την κοινωνική ασφάλιση. Και στη νέα επικουρική σύνταξη, προβλέπεται κρατική εγγύηση. Το ποσό της επικουρικής σύνταξης θα υπολογίζεται κατ’ ελάχιστον στη βάση του ύψους των καταβληθεισών εισφορών σε πραγματικούς όρους (λαμβάνοντας υπόψη τον πληθωρισμό). Συνεπώς κανένας δεν θα πάρει επικουρική σύνταξη χαμηλότερη από αυτήν που αντιστοιχεί στις εισφορές που κατέβαλε.

8. Οι εισφορές των ασφαλισμένων κινδυνεύουν από την έλλειψη γνώσης των πολιτών σε σχέση με την επιλογή του επενδυτικού χαρτοφυλακίου;

Ο ασφαλισμένος δεν καλείται υποχρεωτικώς να επιλέξει ούτε να έχει ενεργό συμμετοχή, καθώς θα τοποθετείται αυτόματα από το Ταμείο στην προεπιλεγμένη (default) επιλογή που ορίζει το ίδιο, με ισορροπημένο και ενδεδειγμένο για τον «μέσο» ασφαλισμένο χαρτοφυλάκιο. Μόνο αν ο ίδιος το επιθυμεί, θα έχει τη δυνατότητα να επιλέξει την τοποθέτηση των εισφορών του μεταξύ τριών τύπων χαρτοφυλακίων.

9. Αληθεύει ότι 18 από τις 30 χώρες που το προσπάθησαν πήραν πίσω μεταρρυθμίσεις;

Πρόκειται για 14 χώρες της Λατινικής Αμερικής, 14 χώρες του πρώην Ανατολικού Μπλοκ και δύο χώρες της Αφρικής. Οι 18 από αυτές επέστρεψαν στο διανεμητικό. Γιατί; Πρώτον, διότι αυτές οι χώρες επιχείρησαν να μετατρέψουν σε κεφαλαιοποιητικό το σύνολο της κοινωνικής ασφάλισης και όχι μέρος αυτής. Δεύτερον, άφηναν τους ασφαλισμένους να κάνουν απευθείας συμβάσεις με ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες. Δηλαδή παραχώρησαν το σύνολο της κοινωνικής ασφάλισης σε έναν ιδιωτικό τομέα που ήταν άναρχος, ανώριμος, αρρύθμιστος και με φτωχή εποπτεία. Η μεταρρύθμιση που σχεδιάζεται αφενός δεν αφορά το σύνολο του ασφαλιστικού μας συστήματος και αφετέρου είναι δημόσια, εγγυημένη από το κράτος, με ισχυρή εποπτεία και αυστηρό κανονιστικό πλαίσιο λειτουργίας.

 ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΒΗΜΑ