Υπάρχουν δύο αντικρουόμενες θεωρίες όσον αφορά τον ανταγωνισμό ανάμεσα στις πλατφόρμες σόσιαλ μίντια. Η πρώτη, λέει ότι τα κοινωνικά δίκτυα είναι πιστοί ακόλουθοι της μόδας – και των καπρίτσιων της: τα παιδιά δεν θέλουν να βρίσκονται στις ίδιες πλατφόρμες με τους γονείς τους, είναι λοιπόν αναπόφευκτο να εμφανιστούν νεότερες, πιο «κουλ» εναλλακτικές επιλογές, που θα παραγκωνίσουν κάποια στιγμή τους προκατόχους τους. Η δεύτερη, λέει πως τα σόσιαλ μίντια είναι εγγενώς κολλητικά: όλοι θέλουν να βρίσκονται όπου είναι ήδη οι φίλοι και οι αγαπημένοι influencer τους, που σημαίνει ότι τα μεγάλα, κατεστημένα δίκτυα με τους περισσότερους χρήστες θα έχουν πάντα ένα αβαντάζ έναντι των αναφυόμενων αντιπάλων τους.
Για χρόνια, σημειώνει ο ιστότοπος Quartz, η δεύτερη θεωρία είχε το πάνω χέρι: το Facebook και οι θυγατρικές του κυριαρχούσαν στον τομέα και έμοιαζαν πρόθυμα και ικανά να εξαγοράσουν ή να αντιγράψουν επιτυχώς τον οποιονδήποτε ανταγωνιστή εμφανιζόταν στον δρόμο τους. Τώρα όμως, το μομέντουμ μοιάζει να αλλάζει: νέες, ανεξάρτητες πλατφόρμες σόσιαλ μίντια αρχίζουν να εξαπλώνονται – και να ακμάζουν – έπειτα από μερικά χρόνια στην αφάνεια. Οι πιο γνωστοί νεοεισερχόμενοι είναι το TikTok και το Clubhouse, αλλά δεκάδες ακόμα αναδυόμενοι ανταγωνιστές ευελπιστούν να ακολουθήσουν στα χνάρια τους.
Με δυο λόγια, το νέο κύμα σόσιαλ μίντια είναι πια εδώ. Γιατί τώρα; Ισως γιατί οι ρυθμιστικές Αρχές τρόμαξαν το Facebook ενισχύοντας την εφαρμογή των κανόνων ανταγωνισμού: φοβούμενο μήπως προσελκύσει επιπλέον αρνητική δημοσιότητα, ο γίγαντας των σόσιαλ μίντια μετρίασε τη συνήθη πρακτική του να εξαγοράζει τους εν δυνάμει ανταγωνιστές, δίνοντάς τους έτσι χρόνο να αναπτυχθούν ανενόχλητοι. Ισως επίσης διότι οι χρήστες έχουν αγκαλιάσει τα νέα φορμάτ περιεχομένου, και καμία πλατφόρμα δεν μπορεί να κάνει τα πάντα καλά: εφαρμογές όπως το TikTok και το Clubhouse ήρθαν να καλύψουν θέσεις (σύντομα βίντεο και ζωντανές συζητήσεις αντίστοιχα) που οι μεγάλες πλατφόρμες είχαν αφήσει κενές. Ισως και γιατί οι τελευταίες έχασαν την εμπιστοσύνη των χρηστών: το Facebook και το Τwitter κατηγορήθηκαν τα τελευταία πέντε χρόνια για ενίσχυση της παραπληροφόρησης, ανάρμοστη χρήση των δεδομένων των χρηστών και εφαρμογή αλλοπρόσαλλων προτύπων όσον αφορά τον έλεγχο περιεχομένου – όλα αυτά έκαναν τους χρήστες περισσότερο πρόθυμους να δοκιμάσουν μία νέα εναλλακτική επιλογή. Ισως, τέλος, να «φταίει» και η πανδημία του κορωνοϊού, που έκανε τους ανθρώπους να νιώθουν ανία και μοναξιά, και να θέλουν να βρουν νέους τρόπους διασύνδεσης μέσω των σόσιαλ μίντια.
Οποιος και αν είναι ο λόγος, σύντομα θα διαπιστώσουμε ποια θεωρία είναι σωστή. Οι ανταγωνιστές των «μεγάλων» μπορεί να συνεχίσουν να αναπτύσσονται, αναλαμβάνοντας νέους ρόλους ή και κλέβοντας μερίδια της αγοράς από το Facebook. Εναλλακτικά, οι γίγαντες των σόσιαλ μίντια μπορεί να νικήσουν και πάλι.
Οι ανταγωνιστές
TikTok: Πρωτοκυκλοφόρησε στην Κίνα τον Σεπτέμβριο του 2016 ως Douyin και την επόμενη χρονιά λανσαρίστηκε από την κινεζική εταιρεία ByteDance στις αγορές εκτός Κίνας – TikTok και Douyin μοιράζονται στην πραγματικότητα το ίδιο λογισμικό, διατηρούν ωστόσο διαφορετικά δίκτυα ώστε να συμμορφώνεται το δεύτερο με τους κανόνες λογοκρισίας της Κίνας. Το TikTok είναι ένα μέσο που ενώνει ουσιαστικά την κοινωνική δικτύωση με τη μουσική σε μία πρωτότυπη πλατφόρμα αυτοδημιούργητων βίντεο (μέγιστης διάρκειας 15 δευτερολέπτων) από τον χρήστη. Η Κομισιόν τού έδωσε βέβαια πρόσφατα έναν μήνα περιθώριο να απαντήσει στις κατηγορίες για κεκαλυμμένες διαφημίσεις που στοχοποιούν τα παιδιά. Οι ιταλικές Αρχές υποχρέωσαν την εταιρεία να αφαιρέσει περισσότερους από 500.000 λογαριασμούς λόγω των ανησυχιών που εμπνέει η χρήση της εφαρμογής από ανηλίκους. Και οι ΗΠΑ έχουν ήδη εφαρμόσει νέους περιορισμούς σε κινεζικές εταιρείες για την πιθανή χρήση κατασκοπευτικής τεχνολογίας εκτός Κίνας. Παρ’ όλα αυτά, το TikTok παραμένει σταθερά τους τελευταίους μήνες η δημοφιλέστερη iOS και Android εφαρμογή, και αναμένεται να φτάσει εντός της χρονιάς τους ένα δισεκατομμύριο χρήστες.
ClubHouse: Διαθέτει μόλις 15 μήνες ζωής, λανσαρίστηκε τον Μάρτιο του 2020 από δύο αποφοίτους του πανεπιστημίου του Στάνφορντ, τους Πολ Ντέιβισον και Ρόχαν Σετ, και είναι ουσιαστικά κάτι μεταξύ κοινωνικού δικτύου, εφαρμογής για podcasts και τηλεδιάσκεψης. Αποτελείται από εικονικά «δωμάτια» όπου οι άνθρωποι μπορούν να συζητούν μεταξύ τους – φωνητικά και όχι γραπτά. Δεν υπάρχουν posts, φωτογραφίες ή βίντεο – η πλατφόρμα περιστρέφεται γύρω από τη φωνή και τη ζωντανή αναμετάδοση. Εχει ξεπεράσει τα 13 εκατομμύρια downloads στο App Store της Apple, ενώ μία Android εκδοχή είναι πλέον διαθέσιμη σε μορφή beta στις ΗΠΑ – κάτι που σημαίνει πως η ανάπτυξή του θα συνεχιστεί. Η εκτόξευση της δημοτικότητάς του είναι ένας συνδυασμός της αποκλειστικότητας που δημιουργεί το σύστημα εγγραφής αποκλειστικά-με-πρόσκληση και της δημοσιότητας που του προσέφεραν οι εγγραφές διασημοτήτων, όπως ο Ελον Μασκ αλλά και ο Μαρκ Ζάκερμπεργκ. Επιπλέον δημοσιότητα του χάρισε επίσης το γεγονός ότι για ένα σύντομο χρονικό διάστημα – πριν μπλοκαριστεί – έδωσε την ευκαιρία στους Κινέζους να συζητήσουν θέματα-ταμπού όπως η Ταϊβάν, το Χονγκ Κονγκ και οι διώξεις των Ουιγούρων.
Discord: Θεωρείται το «skype των gamers». Είναι μια πλατφόρμα ανταλλαγής φωνητικών μηνυμάτων ή βιντεοκλήσεων, φωτογραφιών και κειμένου που απευθύνεται σε εφήβους και ενηλίκους άνω των 13 χρόνων και δημιουργήθηκε για όσους ασχολούνται με τα διαδικτυακά παιχνίδια. Οι χρήστες μπορούν να ανταλλάσσουν αρχεία κάθε τύπου στο πλαίσιο ιδιωτικών συνομιλιών ή ως μέλη κοινοτήτων, τις οποίες ονομάζουν «servers» – ομάδες από chat rooms και κανάλια τα οποία παραμένουν σταθερά, είτε λόγω διαρκούς χρήσης από τα άτομα που τα δημιούργησαν, είτε λόγω δημοτικότητας του θέματος. Πρόσφατα απέρριψε μια προσφορά εξαγοράς από τη Microsoft – οι χρήστες του ξεπέρασαν πέρυσι τα 300 εκατομμύρια.
Και μερικά ακόμα ενδιαφέροντα πειράματα
Houseparty: Αυτοπροσδιορίζεται ως το κοινωνικό δίκτυο που φέρνει τους ανθρώπους «πρόσωπο με πρόσωπο». Πρόκειται ουσιαστικά για μία εφαρμογή video-chatting που επιτρέπει στους χρήστες να διοργανώσουν ψηφιακές συναντήσεις, με καλεσμένους έως 8 άτομα. Το πιο ενδιαφέρον κομμάτι της συγκεκριμένης εφαρμογής, όμως, είναι αλλού: ότι μπορείς να συμμετάσχεις στις κλήσεις-πάρτι άλλων χρηστών, απρόσκλητος – αρκεί να είναι «ανοιχτές» και να γνωρίζεις τουλάχιστον έναν από την ομάδα.
Yubo: Ιδρύθηκε το 2015 από τρεις γάλλους φίλους, μηχανικούς, και έχει πλέον περισσότερους από 40 εκατομμύρια χρήστες. Απευθύνεται ξεκάθαρα στη Γενιά Ζ, και συνδυάζει στοιχεία εφαρμογών dating, όπως το Tinder, και ζωντανές μεταδόσεις από την καθημερινή ζωή, σαν αυτές που μπορεί να βρει κανείς στην αμερικανική υπηρεσία ζωντανής μετάδοσης βίντεο Twitch.
Poparazzi: Ενα νέο δίκτυο κοινής χρήσης φωτογραφιών στο οποίο οι φίλοι μας είναι οι προσωπικοί μας παπαράτσι και το αντίστροφο. Για να δημιουργήσει δηλαδή κανείς το προφίλ του στο Poparazzi, χρειάζεται τους φίλους του να τον απαθανατίζουν και να ποστάρουν τις φωτογραφίες. Αντίστοιχα, πρέπει κι εκείνος να τους βοηθήσει να δημιουργήσουν τα προφίλ τους βγάζοντάς τους φωτογραφίες για την εφαρμογή.
Honk: Σε αυτή την εφαρμογή «ζωντανής» ανταλλαγής μηνυμάτων, τα μηνύματα δεν σώζονται και οι φίλοι του χρήστη τα βλέπουν σε πραγματικό χρόνο, καθώς τα πληκτρολογεί.
