«Τι δουλειά έχει ένας έλληνας κόμης στη λίμνη της Γενεύης;». Η απάντηση προκαλεί έκπληξη: Ενα πάρκο στη Λωζάννη της Ελβετίας, μέσα στο οποίο φιγουράρει η προτομή του Ιωάννη Kαποδίστρια, έλαβε την προηγούμενη εβδομάδα, τιμητικά, το όνομά του σε μια συγκινητική τελετή παρουσία εκπροσώπων των ελληνικών, ελβετικών και ρωσικών Αρχών. Ο πρώτος Κυβερνήτης της Ελλάδας, νεκρός εδώ και 190 χρόνια, κατόρθωσε να συγκεντρώσει σε κλίμα φιλίας ένα ετερόκλητο πλήθος πολλά χιλιόμετρα μακριά από τη χώρα μας. Δεν είναι ο μόνος από τους πρωταγωνιστές της Ελληνικής Επανάστασης που κάνουν αισθητή την παρουσία τους στο εξωτερικό, 200 χρόνια μετά τον Αγώνα. Από την πλατεία Μάρκος Μπότσαρης στο Στρασβούργο και την ομώνυμη στάση μετρό στο Παρίσι, μέχρι το χωριό Υψηλάντης στο μακρινό Μίσιγκαν, η ιστορία τού πώς οι αγωνιστές του Εικοσιένα «κατέκτησαν» τον κόσμο είναι σαγηνευτική.

Ο πιο… «διεθνής». Την πιο συναρπαστική επιρροή σε ξένους λαούς άσκησε αναμφισβήτητα ο Μάρκος Μπότσαρης, ο πιο… «διεθνής» από τους έλληνες επαναστάτες. Ηταν στα τέλη του 19ου αιώνα, όταν το Δημοτικό Συμβούλιο του Παρισιού αποφάσισε να δώσει το όνομα Botzaris σε έναν από τους δρόμους του 19ου Διαμερίσματος της πόλης, εκεί όπου σήμερα δεσπόζει η πινακίδα «Οδός Μπότσαρη (1790-1823), ήρωας του Πολέμου της Ελληνικής Ανεξαρτησίας». Το 1911 το όνομα του οπλαρχηγού απέκτησε επίσης ο κοντινότερος σταθμός του παρισινού μετρό, ενώ στα τέλη του 20ού αιώνα, το 1990, το ίδιο συνέβη και με μία πλατεία στην πόλη του Στρασβούργου. Η δόξα του Μάρκου Μπότσαρη δεν σταμάτησε εκεί. Εφτασε τουλάχιστον μέχρι τη μακρινή Αμερική όπου, σύμφωνα με τον Γεώργιο Τερτσέτη, λίγο μετά τον θάνατό του οργανώθηκαν ακόμη και ταφικοί αγώνες στη μνήμη του, στο πρότυπο εκείνων που διοργάνωσε ο Αχιλλέας για να τιμήσει τον Πάτροκλο.

Η άγνωστη σχέση του Μάρκου Μπότσαρη με τη Γαλλία ξεκίνησε το 1804 όταν οι κυνηγημένοι Σουλιώτες κατέφυγαν μαζικά στην Κέρκυρα και στους Παξούς διωγμένοι από τον Αλή Πασά. Ανάμεσά τους και ο Μάρκος, ο οποίος τέσσερα χρόνια αργότερα, σε ηλικία 18 ετών, κατετάγη στα ναπολεόντεια στρατεύματα, σε ειδικό Τάγμα Ηπειρωτών που είχαν δημιουργήσει οι Γάλλοι ως κάτοχοι των Ιονίων Νήσων. Σύμφωνα με τον ιστορικό Adam Zamoyski, ο Μάρκος Μπότσαρης υπηρέτησε στον γαλλικό στρατό επί έντεκα ολόκληρα χρόνια και έλαβε σύντομα υψηλό βαθμό, ενώ συμμετείχε σε στρατιωτικές επιχειρήσεις κατά των Αγγλων. Εκεί διδάχτηκε τις σύγχρονες τακτικές του πολέμου που σε συνδυασμό με τη σπάνια γενναιότητά του τον κατέστησαν αργότερα έναν από τους πρωταγωνιστές του Αγώνα.

Υμνοι από τον Βίκτωρα Ουγκώ

Τον σουλιώτη οπλαρχηγό ύμνησε, για τον ρόλο του στον ξεσηκωμό των Ελλήνων, o διάσημος γάλλος συγγραφέας Βίκτωρ Ουγκώ, κάνοντας ιδιαίτερη αναφορά σε εκείνον στην ποιητική συλλογή του «Les Orientales» ενώ ο ίδιος τον είχε χαρακτηρίσει και ως τον «Λεωνίδα της νεότερης Ελλάδας». Στο Μουσείο των Απομάχων του Παρισιού φυλάσσεται η πιστόλα του Μάρκου Μπότσαρη. Δεν είναι τυχαίο: Ενδεικτικό του αντίκτυπου που είχε η επαναστατική δράση του Μπότσαρη στη Γαλλία είναι η αναφορά του λόγιου Αθανάσιου Ψαλίδα σε επιστολή του προς τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο τον Ιανουάριο του 1824: Οπως αναφέρει ο συγγραφέας Κώστας Παπαδόπουλος, ο οποίος ετοιμάζει βιβλίο για τον Μάρκο Μπότσαρη, στην επιστολή τονίζεται η φήμη «του ήρωος οπού όχι μόνον έγινε ξακουστός  εις όλην την Ευρώπην αλλά και όλες οι αρχόντισσες της Αγγλίας και της Φράνσας τον φορούν κρεμασμένον με χρυσήν άλυσσον στα στήθη τους ως εγκόλπιον, πράγμα οπού κανένας στρατηγός ακόμη δεν το αξιώθηκε…».

Τον τάφο του Μπότσαρη στο Μεσολόγγι στόλισε ο γάλλος γλύπτης David d’ Angers φιλοτεχνώντας την περίφημη «Παιδούλα». Επίσης, μετά τον θάνατό του ο αμερικανός ποιητής Fitz-Greene Halleck τού αφιέρωσε το ποίημα «Marco Bozzaris» ενώ ο ελβετός ποιητής και δημοσιογράφος Juste Olivier έγραψε το «Ο Μάρκος Μπότσαρης στο όρος Αράκυνθος». Ως σύμβολο ηρωισμού ο Μπότσαρης τιμήθηκε επίσης, μεταξύ άλλων, και από τη γερμανίδα συγγραφέα και μουσικό Kinkel Johanna, η οποία συνέθεσε το «Ασμα για τον θάνατο του Μάρκου Μπότσαρη».

Ελβετοί και Καποδίστριας

Κι αν ο σουλιώτης αγωνιστής κατέκτησε τη Γαλλία, ο Ιωάννης Καποδίστριας προκάλεσε τόση ευγνωμοσύνη στους Ελβετούς, ώστε ήδη από το 1814 του είχαν δώσει την ελβετική υπηκοότητα και τον είχαν καταστήσει πρώτο επίτιμο πολίτη στους Δήμους της Γενεύης και της Λωζάννης. Περισσότερα από 200 χρόνια αργότερα, το όνομά του δόθηκε στο ελβετικό πάρκο.

Μια πολύ καλή εξήγηση δίνει το υπουργείο Εξωτερικών της Ελβετίας στην επίσημη ιστοσελίδα του: «Η Ελβετία δεν θα ήταν αυτό που είναι σήμερα χωρίς τις εξαιρετικές διαπραγματευτικές ικανότητες του Ιωάννη Καποδίστρια και τη βαθιά αφοσίωσή του στη χώρα. Ηταν εκείνος που ως πληρεξούσιος υπουργός του Τσάρου Αλέξανδρου Α’ στα Συνέδρια της Βιέννης και του Παρισιού έδωσε στην Ελβετία τη δομή του ομοσπονδιακού κράτους και την πολιτική της ουδετερότητας που συνεχίζει μέχρι σήμερα».

Ο Καποδίστριας έφτασε στην Ελβετία, επιφορτισμένος με μια σπουδαία αποστολή, για πρώτη φορά τον Νοέμβριο του 1813 και επισκέφθηκε ξανά τη χώρα τον Σεπτέμβριο του 1814. Στόχος του ήταν να πείσει τα τότε 19 αυτόνομα ελβετικά καντόνια να υπογράψουν μια ομοσπονδιακή σύμβαση, που ήταν απαραίτητη για τη συμμετοχή της Ελβετίας στο Συνέδριο της Βιέννης, ως ανεξάρτητου έθνους-κράτους. Το έργο του δεν ήταν εύκολο. Και οι ελβετικές Αρχές δεν το ξέχασαν ποτέ. «Ο Conte Giovanni Antonio Capo d’ Istria έφτασε στην Ελβετία τη στιγμή που η χώρα ήταν βαθιά διχασμένη και στα πρόθυρα ενός εμφυλίου πολέμου. Καθοδηγούμενος από την εξαιρετική αποφασιστικότητα και την ισχυρή ικανότητά του να πείθει, κατάφερε, μετά από δέκα μήνες διαλόγου και διαπραγματεύσεων, να πείσει τα καντόνια να συνεργαστούν ώστε να θέσουν τα θεμέλια για τη δημιουργία της σημερινής Ελβετικής Συνομοσπονδίας. Ο Καποδίστριας σχεδίασε το Σύνταγμα, έγραψε ψηφίσματα, αποφάσεις και επιστολές. Χάρη στις αδιάλειπτες προσπάθειες και την επιμονή του, έμεινε να αναφέρεται ως “αναμφισβήτητα η πιο αποφασιστική επιρροή” μεταξύ των απεσταλμένων των συμμαχικών δυνάμεων. Μετά την πρώτη του αποστολή στην Ελβετία, κάθε καντόνι συνέταξε ένα νέο Σύνταγμα, η συνέλευση εκπροσώπων των καντονίων επικύρωσε το Ομοσπονδιακό Σύνταγμα, η αστική τάξη αποκαταστάθηκε και η Ελβετία αναγνωρίστηκε από τους Συμμάχους» επισημαίνει το ελβετικό υπουργείο Εξωτερικών.

Και όπως σημείωνε λίγο μετά τη δολοφονία του Καποδίστρια η γραμματέας του στη Γενεύη Elie-Ami Bétant, «αρχικά, η αποστολή που του είχε ανατεθεί προκάλεσε την εχθρότητα αρκετών κομμάτων που αισθάνθηκαν ότι κινδυνεύουν τα συμφέροντά τους. Σιγά σιγά, όμως, αναγνωρίστηκαν οι ευγενείς του ιδιότητες και σήμερα οι Ελβετοί θρηνούν ομόφωνα την απώλειά του· το όνομά του λατρεύεται πλέον από ανθρώπους όλων των παρατάξεων».

Αγαλμα του Ιωάννη Καποδίστρια έχει επίσης τοποθετηθεί στην Αγία Πετρούπολη στην πλατεία Γκρετσλέσκαγια. Δεν θα μπορούσε να λείπει, καθώς η Ρωσία αποτελεί τη χώρα στην οποία ο Καποδίστριας διέγραψε λαμπρή σταδιοδρομία, τη χώρα όπου τιμήθηκε με υψηλά αξιώματα και με την οποία συνδέθηκε όσο λίγοι Ελληνες.

Ο Υψηλάντης στο Μίτσιγκαν

Σχεδόν 9.000 χιλιόμετρα μακριά από την Ελλάδα ταξίδεψε, όμως, την περίοδο των ένδοξων χρόνων της Επανάστασης και το όνομα του Δημήτριου Υψηλάντη. Ηταν στο μακρινό Μίσιγκαν εν έτει 1825 όταν ένα καινούργιος οικισμός ιδρυόταν σε μια ερημική περιοχή όπου είχαν εγκατασταθεί λευκοί μόλις 16 χρόνια νωρίτερα. Τα νέα για τον ξεσηκωμό του ελληνικού λαού που επιζητούσε την ελευθερία και την εθνική του ανεξαρτησία είχαν καταφέρει να διασχίσουν τις αχανείς εκτάσεις της Αγριας Δύσης και να φτάσουν μέχρι εκεί συγκινώντας βαθιά τους κατοίκους της περιοχής καθώς ταυτίζονταν με τις προσωπικές τους ανησυχίες.

Την αρχή έκαναν τρεις εξέχοντες έποικοι, ο δικαστής Augustus Woodward, ο John Stewart και ο William Harwood, οι οποίοι αποφάσισαν να ενώσουν τμήματα της γης τους ώστε να σχηματίσουν τον πυρήνα ενός νέου οικισμού κοντά σε έναν νεοσύστατο εμπορικό κόμβο. «Εδωσαν στο χωριό το όνομα του έλληνα πατριώτη στρατηγού Δημήτριου Υψηλάντη, μιας ηρωικής μορφής στον πόλεμο που διεξήγαγαν οι Ελληνες ενάντια στην τουρκική τυραννία – έναν αγώνα για την ελευθερία που πολλοί Αμερικανοί παρομοίασαν με τους δικούς μας αγώνες» αναφέρει σήμερα η επίσημη ιστοσελίδα του Δήμου Ypsilanti στο Μίσιγκαν. «Με τριακόσια άτομα, ο Υψηλάντης κράτησε την Ακρόπολη του Αργους για τρεις ημέρες απέναντι σε έναν στρατό τριάντα χιλιάδων Οθωμανών. Οταν πλέον τα πολεμοφόδια των Ελλήνων εξαντλήθηκαν ο Υψηλάντης και ολόκληρη η στρατιά του κατάφεραν να διαφύγουν με τόλμη πίσω από τις εχθρικές γραμμές χωρίς να χάσουν ούτε έναν άντρα» συνεχίζει η ιστοσελίδα. «Ετσι, όταν μια πυρκαγιά κατέστρεψε το σχολείο στον γειτονικό οικισμό Woodruff’s Grove του Μίσιγκαν, αυτός ο μικρός οικισμός εγκαταλείφθηκε υπέρ του οικισμού Υψηλάντης».

Κανείς δεν γνωρίζει ποια άλλα ελληνικά ανδραγαθήματα έφτασαν το 1825 στα αφτιά των ντόπιων και κατάφεραν να τους συγκινήσουν τόσο έντονα, ώστε να επιλέξουν ως «ταυτότητά τους» το όνομα ενός ανθρώπου που δεν θα γνώριζαν ποτέ, προερχόμενου από μια χώρα την οποία κατά πάσα πιθανότητα δεν θα επισκέπτονταν ποτέ. Κι όμως, επί 196 χρόνια το όνομα της πόλης δεν άλλαξε ούτε για λίγο…

Τελευταία Νέα