Στα μέσα του 2019 άρχισα να αναζητώ τα αντίτυπα των εφημερίδων που κυκλοφόρησαν στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια της Επανάστασης. Εχουν σωθεί σχεδόν τα πάντα και αποτελούν, αυτές οι εφημερίδες, εθνικό θησαυρό που ανήκει κυρίως στις συλλογές της Βουλής των Ελλήνων και της Ακαδημίας Αθηνών. Τα δύο ιδρύματα έχουν κάνει σπουδαία δουλειά με την ψηφιοποίηση και οργάνωση του υλικού που είναι ανοικτό. Ομως υπήρχαν και μικρές ελλείψεις, φύλλα που έλειπαν, ήταν κατεστραμμένα ή δεν μπορούσαν να διαβαστούν. Αρχισα, τότε, να αναζητώ όποιο εναλλακτικό ψηφιακό αντίτυπο υπήρχε διαθέσιμο και βρήκα αρκετά που ήταν διαφορετικά από εκείνα που υπήρχαν διαθέσιμα στα ψηφιακά αρχεία των δύο ιδρυμάτων.
Ορισμένα από τα αντίτυπα που συγκέντρωσα είχαν ένα επιπλέον πλεονέκτημα, ήταν ψηφιοποιημένα με τρόπο που να επιτρέπει την αναζήτηση κειμένου. Ορισμένες εφημερίδες, όμως, δεν υπήρχαν σε ψηφιακή μορφή και τις ψηφιοποίησα για πρώτη φορά (π.χ. συλλογή Γ. Δημακόπουλου). Ετσι μπόρεσα να συγκεντρώσω το σύνολο των εφημερίδων της περιόδου με μία μόνο εξαίρεση, το Telegrafo Greco, την εφημερίδα που έβγαλε ο Μπάιρον, για ένα μικρό διάστημα, στο Μεσολόγγι. Αλλά ελπίζω να προστεθεί σύντομα κι αυτή στο μεγάλο ψηφιακό αρχείο που έχει σχεδόν ολοκληρωθεί.
Αφού τα συγκέντρωσα όλα, έδωσα αμέσως πρόσβαση σε περίπου 200 άτομα που εργάζονται ως μέλη ΔΕΠ σε ελληνικά και ξένα ΑΕΙ, ερευνήτριες και ερευνητές σε ερευνητικά ιδρύματα, καθώς και σε μεταδιδακτόρισσες/ρες και υποψήφιες/ους διδακτόρισσες/ρες. Η πρόσβαση είναι ακόμα περιορισμένη στην παραπάνω ομάδα, μέχρι να λυθούν τυχόν προβλήματα διανοητικής ιδιοκτησίας.
Ομως το υλικό είναι τεράστιο, στις διάφορες εκδοχές του ξεπερνά τις 15.000 σελίδες. Ακόμα κι αν περιοριστούμε στις τρεις σημαντικότερες εφημερίδες της επαναστατικής περιόδου, τα Ελληνικά Χρονικά, τον Φίλο του Νόμου και την Εφημερίδα Αθηνών, έχουμε στη διάθεσή μας 662 φύλλα, σχεδόν 3.000 σελίδες. Η αρχική μου πρόθεση ήταν να σχηματίσω μια μικρή ερευνητική ομάδα που θα έχει σκοπό να ετοιμάσει περιλήψεις για κάθε είδηση, για κάθε φύλλο των τριών αυτών εφημερίδων. Η ομάδα σχηματίστηκε και οι αναλυτικές περιλήψεις έφτασαν τις 500 σελίδες, τις 190.000 λέξεις, αλλά σε μορφή searchable PDF. Οι περιλήψεις περιλαμβάνουν κάθε δημοσίευμα, σε κάθε τεύχος. Περιλαμβάνουν τα σημαντικότερα ονόματα, τοποθεσίες, λέξεις – κλειδιά. Αμέσως δόθηκε και αυτό το αρχείο στην ερευνητική κοινότητα. Δεν έγινε πλήρης ευρετηρίαση για δύο λόγους: (α) το αρχικό μου σχέδιο ήταν να επικεντρωθεί η ομάδα στον ξένο Τύπο, (β) δεν είχα εξασφαλίσει χρηματοδότηση για την αμοιβή των συνεργατών του προγράμματος. Οι φορείς ή οι ιδιώτες που είχαν εκδηλώσει ενδιαφέρον να αναλάβουν το σύνολο ή μέρος της πληρωμής των συνεργατών μου έκαναν πίσω όταν ξεκίνησε η πανδημία. Ομως το πρόγραμμα διασώθηκε και μάλιστα ενισχύθηκε, όταν η πρότασή μου προς την Επιτροπή «Ελλάδα 2021» εγκρίθηκε και εξασφαλίστηκε η χρηματοδότηση. Λίγο αργότερα, το ΕΚΠΑ, μέσω μιας ανταγωνιστικής διαδικασίας, αποφάσισε να χρηματοδοτήσει μια αντίστοιχη πρότασή μου (που επελέγη πρώτη) για ένα επιμέρους έργο. Τονίζω εδώ πως το σύνολο της χρηματοδότησης από την Επιτροπή «Ελλάδα 2021» και το ΕΚΠΑ αφορά τις αμοιβές των συνεργατών μου.
Ως αποτέλεσμα κατορθώσαμε να ολοκληρώσουμε μια δεύτερη δέσμη περιλήψεων (Γενική Εφημερίς της Ελλάδος, Εθνική Εφημερίς, Ανεξάρτητος, Απόλλων, Ελληνικός Καθρέπτης, Ηώς), ενώ θα ακολουθήσει και τρίτη δέσμη (L’ Abeille Grecque, Courrier d’ Orient, Le Moniteur Grec). Μέσα στον Ιούλιο θα δοθούν όλα τα παραπάνω, αρχικώς στις ερευνήτριες και στους ερευνητές.
Ομως το πιο φιλόδοξο μέρος της αρχικής ιδέας πραγματοποιείται αυτή τη στιγμή και θα ολοκληρωθεί μέχρι το τέλος του καλοκαιριού. Μέσα στο 2021 θα έχουμε έτοιμη την πλήρη αποδελτίωση των Times του Λονδίνου, της Εφημερίδας των Ιονίων (Gazzetta degli Stati Uniti delle Isole Jonie) και επιλεγμένων κειμένων που δημοσιεύθηκαν σε βρετανικές και αμερικανικές εφημερίδες και περιοδικά και έχουν βέβαια ως θέμα τους την Ελληνική Επανάσταση. Αν και δεν περιλαμβάνεται στις συμβατικές μας υποχρεώσεις, θα συνεχίσουμε όλο το 2021 με την αποδελτίωση των δύο βρετανικών φιλελεύθερων εφημερίδων που τόσο στήριξαν την Επανάσταση (Morning Chronicle, Examiner), ίσως και άλλων. Σ’ αυτό, το δεύτερο μέρος του ερευνητικού προγράμματος, κάνουμε πολλά παραπάνω. Για κάθε δημοσίευμα των Times (συνολικά ξεπερνούν τις 3.800!) ετοιμάζουμε περίληψη στα ελληνικά και κάνουμε πλήρη ευρετηρίαση προσώπων, τοπωνυμίων αλλά και πηγών της είδησης. Το ίδιο κάνουμε για την Εφημερίδα των Ιονίων και τις άλλες ξένες εφημερίδες που επεξεργαζόμαστε.
Η τελική μορφή των περιλήψεων, μαζί με τα σώματα όλων των εφημερίδων που έχουμε συγκεντρώσει, θα αναρτηθούν σε ειδική ιστοσελίδα που θα κατασκευάσει η Επιτροπή «Ελλάδα 2021» και θα λειτουργήσει (με ανοικτή πρόσβαση στο υλικό) μέσα στο 2021. Η αποδελτίωση αυτή θα προσφέρει πλούτο πληροφοριών στις ερευνήτριες και στους ερευνητές αλλά και στο ευρύ κοινό που θα γνωρίσει άγνωστες πτυχές της Επανάστασης και την εικόνα της στο εξωτερικό. Θα του δοθεί έτσι η δυνατότητα να την κατανοήσει καλύτερα στην πολυπλοκότητά της και στις πολλές διαστάσεις της.
Αν εξασφαλίσουμε τη συνέχιση της χρηματοδότησης, θα μπορέσουμε να καλύψουμε γαλλικές, γερμανικές, αυστριακές και ιταλικές εφημερίδες. Εδώ θα βρείτε περισσότερες πληροφορίες για το ερευνητικό πρόγραμμα και την ερευνητική μας ομάδα: http://1821press.gr.
Ας τελειώσω με ένα μεγάλο ευχαριστώ στην Επιτροπή «Ελλάδα 2021», στο ΕΚΠΑ, αλλά κυρίως στις συνεργάτιδες και στους συνεργάτες μου γιατί εργάστηκαν για μήνες χωρίς τη βεβαιότητα ότι θα αμειφθούν για τη δουλειά τους. Τους ευχαριστώ, λοιπόν, για την εμπιστοσύνη τους και την ιώβεια υπομονή τους.
