Η αποφυγή μονομερών ενεργειών από την πλευρά της Τουρκίας, καθώς και η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη είναι απαραίτητες προϋποθέσεις για τη διασφάλιση της ασφάλειας στην ανατολική Μεσόγειο και μιας αμοιβαία επωφελούς σχέσης ΕΕ-Τουρκίας δηλώνει στην αποκλειστική του συνέντευξη στα «Νέα Σαββατοκύριακο» ο σλοβένος πρωθυπουργός Γιάνεζ Γιάνσα λίγες μέρες πριν η χώρα του αναλάβει την προεδρία της ΕΕ την 1η Ιουλίου για το επόμενο εξάμηνο.
Ο συντηρητικός 62χρονος πολιτικός, ο οποίος βρέθηκε τον Μάιο στην Αθήνα, όπου συναντήθηκε με τον έλληνα πρωθυπουργό και μίλησε στο Φόρουμ των Δελφών, θέτει υψηλά στους στόχους της σλοβενικής προεδρίας την διεύρυνση της ΕΕ, και ειδικά προς τα δυτικά Βαλκάνια. Θεωρεί δύσκολη την επίτευξη προόδου στο μεταναστευτικό, ενώ δηλώνει τη στήριξή του για τη δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού Ιδρύματος Συνταγματικής Δημοκρατίας (ιδέα που προωθούν Ουγγαρία και Πολωνία) για την επίλυση των διαφωνιών μεταξύ Βρυξελλών και κρατών μελών σε ζητήματα κράτους δικαίου, για τα οποία δέχεται κριτική και ο ίδιος.
Αναλαμβάνετε την προεδρία της ΕΕ σε μια ευνοϊκή στιγμή για το ευρωπαϊκό ταμείο ανάκαμψης Next Generation. Τα πρώτα χρήματα θα δοθούν ήδη από τον Ιούλιο. Ανησυχείτε ότι η ανάκαμψη μπορεί να μην είναι ομοιόμορφη σε όλη την ΕΕ με αποτέλεσμα να διευρυνθούν οι οικονομικές διαφορές;
Το εργαλείο Next Generation της ΕΕ είναι μια ιστορική ευκαιρία για να ενισχύσουν η ΕΕ και τα κράτη μέλη τα συστήματα που αποδείχθηκαν τα πιο αδύναμα στη διάρκεια της πανδημίας. Εξακολουθούν να υπάρχουν διαφορές στην ανάπτυξη μεταξύ των κρατών μελών, και αυτός ο νέος οικονομικός πόρος είναι μια μεγάλη ευκαιρία για να επιδιώξει η ΕΕ πιο αποφασιστικά τον στόχο της ισότητας μεταξύ όλων των κρατών μελών. Είναι σημαντικό η ευρωπαϊκή Επιτροπή να ακούει και να λαμβάνει υπόψη τις συγκεκριμένες ανάγκες κάθε κράτους μέλους στη διαδικασία σχεδιασμού των μεταρρυθμίσεων και των επενδύσεων στη βιώσιμη ανάπτυξη. Εύχομαι στα κράτη μέλη μια επιτυχημένη εφαρμογή αυτού του εργαλείου και πιστεύω ότι όταν τεθεί σε εφαρμογή το οικονομικό αυτό κίνητρο, η ΕΕ θα είναι πιο ενωμένη, ισχυρότερη και ακόμη πιο ανταγωνιστική παγκοσμίως.
Η Επιτροπή έχει παρουσιάσει νέα πρόταση μετανάστευσης και ασύλου, αλλά η πρόοδος είναι δύσκολη. Πώς σκοπεύετε να διευκολύνετε την πορεία προς συμφωνία, λαμβάνοντας επίσης υπόψη το ζήτημα της μετεγκατάστασης μεταναστών;
Στις 23 Σεπτεμβρίου 2020 η ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε ένα νέο σύμφωνο μετανάστευσης και ασύλου, το οποίο περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, πρόταση κανονισμού για τη μετανάστευση και τη διαχείριση του ασύλου. Ένα σημαντικό μέρος αυτού του κανονισμού είναι το ζήτημα της μετεγκατάστασης των μεταναστών, το οποίο έχει αναδειχθεί στις διαπραγματεύσεις του Συμβουλίου ως ένα βασικό ανοιχτό ζήτημα για το οποίο θα πρέπει να βρεθεί συμβιβασμός σε πολιτικό επίπεδο, καθώς οι θέσεις των κρατών μελών σε αυτό δείχνουν μεγάλη απόκλιση. Οι διαπραγματεύσεις βρίσκονται σε εξέλιξη σε τεχνικό επίπεδο. Αρχικά, η Σλοβενία θα συνεχίσει τις διαπραγματεύσεις σε αυτό το επίπεδο και, στη συνέχεια, θα προσπαθήσει να φέρει πιο κοντά τις θέσεις των κρατών μελών σε θέματα όπου φαίνεται πιθανή πρόοδος.
Η ΕΕ συμφώνησε να συνεργαστεί με την Τουρκία με «σταδιακό, αναλογικό και αναστρέψιμο τρόπο» προς μια αμοιβαία επωφελή σχέση συνεργασίας. Τι θεωρείτε ότι είναι ζωτικής σημασίας για να προχωρήσουν και οι δύο πλευρές προς αυτόν τον στόχο, διασφαλίζοντας επίσης την ασφάλεια στην ανατολική Μεσόγειο;
Δύο πράγματα είναι κρίσιμα. Η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη και η συγκράτηση τυχόν μονομερών ενεργειών. Αυτές είναι απαραίτητες προϋποθέσεις για τη διασφάλιση της ασφάλειας και της ευημερίας στην ανατολική Μεσόγειο.
Δεν έχει προχωρήσει αρκετά η διαδικασία διεύρυνσης της ΕΕ σχετικά με τα δυτικά Βαλκάνια. Τι είναι σημαντικό εδώ και πώς θα μπορούσατε να συμβάλλετε ώστε να ξεπεραστούν τα εμπόδια;
Για διάφορους λόγους η διεύρυνση της ΕΕ σταμάτησε να αποτελεί στρατηγικό στόχο της ΕΕ. Στη συνέχεια έπαψε να επικεντρώνεται στα δυτικά Βαλκάνια και άλλοι παίκτες πήραν αυτόν τον χώρο. Το τελευταίο αποτελεί απειλή για την ΕΕ καθώς τα δυτικά Βαλκάνια βρίσκονται στο κατώφλι της. Ως εκ τούτου η ΕΕ πρέπει να αντιληφθεί τη διεύρυνσή της ως γεωπολιτικό σχέδιο. Η Σλοβενία αναγνωρίζει τη σημασία μιας αξιόπιστης διαδικασίας διεύρυνσης της ΕΕ για τις χώρες των δυτικών Βαλκανίων, για την βιώσιμη ανάπτυξη, τη σταθερότητα και την ευημερία τους, που είναι προς το συμφέρον τόσο της Σλοβενίας όσο και όλης της Ένωσης. Κατά τη διάρκεια της Προεδρίας μας στο Συμβούλιο της ΕΕ, θα δώσουμε ιδιαίτερη προσοχή στα δυτικά Βαλκάνια, αντιμετωπίζοντάς τα ως μία από τις προτεραιότητές μας, κάτι που αντικατοπτρίζεται επίσης στην προγραμματισμένη Σύνοδο Κορυφής ΕΕ-Δυτικών Βαλκανίων. Θέλουμε να επαναφέρουμε τη διαδικασία της διεύρυνσης ψηλά στην πολιτική ατζέντα και να κάνουμε κάποια βήματα προς τα εμπρός στις υποχρεώσεις μας από τη Θεσσαλονίκη το 2003.
Η αποκατάσταση του κράτους δικαίου, η ενίσχυση και η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ελευθεριών έχουν γίνει όλο και πιο σημαντικές. Η Σλοβενία έχει πολύ καλές σχέσεις με την Ουγγαρία, μια χώρα που επικρίνεται σφόδρα για την απόδοσή της σε αυτά τα θέματα. Πώς σκοπεύετε να προωθήσετε την ευρωπαϊκή αυτή προτεραιότητα;
Τα ανθρώπινα δικαιώματα ήταν πάντα στο επίκεντρο των κυβερνητικών δραστηριοτήτων της Σλοβενίας. Κατά τη διάρκεια της σλοβενικής Προεδρίας του Συμβουλίου της ΕΕ, θα συνεχίσουμε να προωθούμε τα ανθρώπινα δικαιώματα παγκοσμίως μέσω της κοινής πολιτικής της ΕΕ και της πολιτικής ασφάλειας, της περιφερειακής και πολυμερούς συνεργασίας. Θα δώσουμε ιδιαίτερη έμφαση στην ενθάρρυνση της διεθνούς κοινότητας να επιτύχει ισότητα των φύλων και ενδυνάμωση των γυναικών και κοριτσιών. Θέλουμε επίσης να συμβάλουμε στην καλύτερη κατανόηση του κράτους δικαίου ως κοινής ευρωπαϊκής αξίας. Αναγνωρίζουμε το γεγονός ότι τα μετα-κομμουνιστικά κράτη μέλη έχουν εντελώς διαφορετική ιστορική εμπειρία από άλλα κράτη μέλη της ΕΕ όσον αφορά το κράτος δικαίου και τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ελευθεριών. Πιστεύουμε επίσης ότι η καλή κατανόηση των συνταγματικών, κοινωνικοοικονομικών, πολιτικών, ιστορικών και άλλων ομοιοτήτων και διαφορών μεταξύ των κρατών μελών μπορεί να συμβάλει στην ενίσχυση του κράτους δικαίου στην ΕΕ. Επομένως, για το μέλλον της ΕΕ είναι ύψιστης σημασίας όλες οι χώρες να αναζητήσουν μεγαλύτερη αμοιβαία κατανόηση αυτού του διαφορετικού ιστορικού υποβάθρου και εμπειρίας.
Για αυτό στοχεύουμε να συμβάλουμε στη σύγκλιση των απόψεων και να ενισχύσουμε τη γνώση και την αμοιβαία εμπιστοσύνη μεταξύ των κρατών μελών και των θεσμικών οργάνων της ΕΕ. Αυτό πρέπει επίσης να βασίζεται στην ίση εφαρμογή αντικειμενικών κριτηρίων σε όλα τα κράτη μέλη και στον σεβασμό της βούλησης του εκλογικού σώματος κάθε κράτους μέλους. Έτσι, η ΕΕ θα γίνει αρκετά ισχυρότερη και πιο ασφαλής. Επομένως, η εξέταση των επιμέρους πτυχών του κράτους δικαίου αξίζει μια εις βάθος, επαγγελματική και συγκριτική νομική προσέγγιση. Η πρόοδος σε μια κοινή κατανόηση του κράτους δικαίου μπορεί να επιτευχθεί μόνο εάν καταφέρουμε να από-πολιτικοποιήσουμε τη συζήτηση όσο το δυνατόν περισσότερο και να διασφαλίσουμε ίση και βασισμένη σε εννοιολογικό πλαίσιο αντιμετώπιση μεμονωμένων συνταγματικών καθεστώτων και πρακτικών. Προς τούτο, προτείνουμε τη δημιουργία ενός Ευρωπαϊκού Ιδρύματος για τη Συνταγματική Δημοκρατία, εντός του οποίου θα λειτουργεί ένα ινστιτούτο, το οποίο θα συγκεντρώνει εμπειρογνώμονες από όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ. Θα μπορούσαν να προσφέρουν στην ευρωπαϊκή Επιτροπή και στα κράτη μέλη αυτόνομες και ανεξάρτητες αναλύσεις μεμονωμένων θεμάτων στο υψηλότερο επίπεδο εμπειρογνωμοσύνης, οι οποίες θα μπορούσαν να χρησιμεύσουν ως βάση, όπου χρειάζεται, για διάφορες διαδικασίες, τόσο στο πλαίσιο των θεσμικών οργάνων της ΕΕ όσο και των κρατών μελών. Το Ευρωπαϊκό Ίδρυμα Συνταγματικής Δημοκρατίας θα καλύψει επίσης το κενό στην παρακολούθηση του σεβασμού του κράτους δικαίου από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ, των οποίων η δραστηριότητα δεν πρέπει να είναι πέραν εξωτερικού ελέγχου.
Η ΕΕ και οι ΗΠΑ εργάζονται για την ενίσχυση των διατλαντικών σχέσεων. Ποιες προκλήσεις βλέπετε και σε ποια θέματα ευθυγραμμίζονται ΕΕ και ΗΠΑ;
Η πανδημία COVID έχει επιταχύνει πολλές τάσεις στις διεθνείς υποθέσεις, μία από αυτές είναι τα αυστηρά οράματα της παγκόσμιας διακυβέρνησης μεταξύ δημοκρατικού και αυταρχικού καπιταλισμού. Η ΕΕ και οι ΗΠΑ είναι δύο πυλώνες του δημοκρατικού οράματος για την παγκόσμια διακυβέρνηση. Ως εκ τούτου, και οι δύο οντότητες πρέπει να προστατεύουν και να διασφαλίζουν αξίες όπως την ελευθερία πλοήγησης, τα ανθρώπινα δικαιώματα, τα δικαιώματα ιδιοκτησίας, το ελεύθερο εμπόριο, την ελευθερία της έκφρασης και το κράτος δικαίου σε ολόκληρο τον κόσμο. Αυτό μας ενώνει και θα το κάνουμε μαζί ως σύμμαχοι.
