Τα Γενικά Αρχεία του Κράτους στο έλεος της… τύχης

Αφημένα στο έλεος της τύχης είναι τα Γενικά Αρχεία του Κράτους, η υπηρεσία που θεωρείται η κύρια κιβωτός μνήμης της ελληνικής ιστορίας. Εξαιτίας γραφειοκρατικών εμποδίων αντιμετωπίζουν τεράστια έλλειψη οικονομικών πόρων, με αποτέλεσμα να έχουν περιέλθει σε δεινή κατάσταση: απλήρωτα ενοίκια επί μήνες, ασυντήρητα κτίρια και υποδομές συνθέτουν μια δραματική εικόνα, ενώ, όπως επισημαίνουν οι εργαζόμενοι σε μια αγωνιώδη έκκλησή τους για βοήθεια, εδώ και καιρό δεν εκτελείται καμία προμήθεια αναλώσιμων υλικών και εξοπλισμού, καμία προμήθεια πετρελαίου θέρμανσης, υλικών καθαριότητας και ατομικής υγιεινής. Εκτός από όλα αυτά, εδώ και λίγες ημέρες- από την 1η Ιουλίου- το κεντρικό κτίριο των ΓΑΚ είναι πλέον χωρίς φύλαξη και καθαριότητα καθώς έληξαν οι σχετικές συμβάσεις. Και όλα αυτά, εν μέσω πανδημίας…

Εχοντας ως όραμα τη διάσωση του αρχειακού θησαυρού της χώρας, μια προσπάθεια που ξεκίνησε με την ίδρυσή τους το 1914, τα ΓΑΚ ικετεύουν πλέον για τα αυτονόητα. Στον φορέα φυλάσσονται τα σημαντικότερα τεκμήρια της Ελληνικής Επανάστασης, που αφορούν στρατιωτικά, πολιτικά και κοινωνικά γεγονότα, ντοκουμέντα από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και τον Εμφύλιο, από τη χούντα των συνταγματαρχών, φάκελοι γνωστών προσωπικοτήτων και αμέτρητα άλλα τεκμήρια που σκιαγραφούν μικρές και μεγάλες στιγμές της πορείας του ελληνικού κράτους. Ο φορέας περιλαμβάνει τη γενική διεύθυνση των Αρχείων στην Αθήνα και άλλες τρεις διευθύνσεις, 54 τμήματα και επτά αρχειοφυλακεία σε όλη την Ελλάδα. Τα δυσεπίλυτα προβλήματα αγγίζουν όλα τα τμήματά του.

Από το 2019. Οπως εξηγεί στα «ΝΕΑ» η πρόεδρος του Σωματείου Εργαζομένων στα Γενικά Αρχεία του Κράτους Ελένη Μαμμά, τα προβλήματα ξεκίνησαν το 2019, όταν ειδικός νόμος που τέθηκε σε ισχύ στις αρχές Μαΐου εκείνης της χρονιάς όριζε πως τη διαχείριση όλων των οικονομικών θεμάτων και των προμηθειών των ΓΑΚ θα αναλάμβαναν πλέον οι οικονομικές υπηρεσίες του υπουργείου Παιδείας. Ως τότε οι περιφερειακές υπηρεσίες λειτουργούσαν ως επιχειρηματικές μονάδες: η καθεμία είχε τον δικό της προϋπολογισμό και τις δαπάνες της για τις οποίες βρισκόταν σε συνεννόηση με το υπουργείο Παιδείας, το οποίο είναι η εποπτεύουσα Αρχή του φορέα. Οι εργαζόμενοι υποστηρίζουν πως όταν προωθήθηκε η συγκεντροποίηση στην οικονομική διαχείριση των ΓΑΚ, τα πάντα πάγωσαν.

«Το λεγόμενο επιτελικό κράτος απεδείχθη το ακριβώς αντίθετο», λέει η πρόεδρος του Σωματείου Εργαζομένων. «Παρά το γεγονός ότι τον περσινό Ιούλιο η υπουργός Παιδείας προώθησε μια νομοθετική ρύθμιση ούτως ώστε να ξεπεραστούν τα προβλήματα, δεν υπήρξε καμία πρόοδος. Ενώ υπάρχει σχετικό κονδύλι, το υπουργείο δεν εκτελεί προμήθειες και δαπάνες ούτε για την κεντρική ούτε για τις περιφερειακές υπηρεσίες των ΓΑΚ. Σε ερώτησή μας προς τις διοικητικές και οικονομικές υπηρεσίες του υπουργείου λάβαμε την απάντηση πως οι υπάλληλοι είναι τόσο λίγοι που δεν προλαβαίνουν να εκτελέσουν δαπάνες και προμήθειες για τις δικές τους υπηρεσίες, πόσω μάλλον για τα ΓΑΚ…».

Οριακό σημείο

Υπενθυμίζεται πως μόλις, στις 9 Ιουνίου 2021, γιορτάστηκε η Διεθνής Ημέρα Αρχείων. Η διάσωση των αρχείων παγκοσμίως, η ανάδειξή τους και ο σεβασμός προς αυτά ως πρωτογενείς πηγές της Ιστορίας αποτελούν ένδειξη πολιτισμού. Παρ’ όλα αυτά, για τον εθνικό αρχειακό μας φορέα το μέλλον διαγράφεται ζοφερό. «Η κάθε είδους αδυναμία εκτέλεσης προμηθειών από τον ετήσιο προϋπολογισμό έχει ως αποτέλεσμα οι υπηρεσίες μας να βιώνουν μια εργασιακή ασφυξία και να κινδυνεύουν η υγεία και η ασφάλεια των εργαζομένων, του κοινού καθώς και η διατήρηση του πολύτιμου αρχειακού υλικού», υποστηρίζουν οι εργαζόμενοι που προσπαθούν να αντεπεξέλθουν σε δύσκολες συνθήκες.

«Το πρόβλημα ξεκίνησε πριν από περίπου τέσσερα χρόνια, όμως την τελευταία διετία έχει φτάσει σε οριακό σημείο. Δεν εκτελείται καμία υπηρεσία συντήρησης κτιρίων και υποδομών. Δεν εκτελείται καμία προμήθεια αναλώσιμων υλικών και εξοπλισμού, πετρελαίου θέρμανσης, υλικών καθαριότητας και ατομικής υγιεινής», εξηγεί η Ελένη Μαμμά και προσθέτει: «Οι εργαζόμενοι έχουν ζητήσει επανειλημμένως συνάντηση με την ηγεσία του υπουργείου Παιδείας τονίζοντας πως το αδιέξοδο που έχει διαμορφωθεί οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια σε «πλήρη κατάρρευση» ενώ η Διοίκηση ζητά την άμεση επίλυση των προβλημάτων και την αλλαγή του σχετικού νόμου»

Επί Βενιζέλου

Τα Γενικά Αρχεία του Κράτους ιδρύθηκαν επισήμως το 1914, επί πρωθυπουργίας Ελευθέριου Βενιζέλου. Η ίδρυσή τους πραγματοποιήθηκε με σημαντική καθυστέρηση σε σύγκριση με άλλα ευρωπαϊκά κράτη, τα οποία είχαν ήδη οργανωμένες αρχειακές υπηρεσίες και ασχολούνταν με θέματα όπως η ελεύθερη έρευνα στο αρχειακό τους υλικό. Παρ’ όλα αυτά, οι πρώτες αρχειακές υπηρεσίες στον ελλαδικό χώρο είχαν συσταθεί αιώνες νωρίτερα, με πρώτη καταγεγραμμένη το Αρχειοφυλακείο της Κέρκυρας που περιελάμβανε έγγραφα των ετών 1500-1864.