Όλα τα σημαντικά γεγονότα της Ελληνικής Επανάστασης συμπυκνώνονται στους 158 στίχους του έργου «Ύμνος εις την Ελευθερίαν» που έγραψε ο εθνικός μας ποιητής, Διονύσιος Σολωμός το 1823 και τους οποίους μελοποίησε μοναδικά ο Νικόλαος Μάντζαρος.
Αυτοί είναι ο πυρήνας μιας πολύ ιδιαίτερης δουλειάς που συνδυάζει τη μουσική με την αφήγηση και θα περιοδεύσει στην Ελλάδα αυτό το καλοκαίρι, σε ενορχήστρωση του μαέστρου και καλλιτεχνικού διευθυντή του Διεθνούς Φεστιβάλ Δωδώνης, Θεόδωρου Λεμπέση. Τη σκηνοθεσία υπογράφει ο Λευτέρης Γιοβανίδης, ενώ ο ηθοποιός Τάσος Ιορδανίδης κρατά το ρόλο του αφηγητή.
Η συγκεκριμένη μουσική παράσταση αφορά στην πρώτη γραφή του Μάντζαρου και ξεκινά με το Εθνικό Ύμνο. Η φρέσκια πρόταση του μαέστρου Θεόδωρου Λεμπέση, ο οποίος υπογράφει τη νέα ενορχήστρωση για ορχήστρα δωματίου με τέσσερις λυρικούς τραγουδιστές και ανδρική χορωδία, κρατά το ύφος εποχής. Κατά τη διάρκεια του έργου, δε, παρεμβαίνει ο ηθοποιός Τάσος Ιορδανίδης σε ρόλο αφηγητή, με αναφορές σε ιστορικά κείμενα άρρηκτα συνδεδεμένα με τους στίχους του Σολωμού.
Το έργο του Διονύσιου Σολωμού αποτελεί το πλέον χαρακτηριστικό ποιητικό επίτευγμα του 19ου αιώνα. Αποτελείται από 158 τετράστιχα σε μέτρο τροχαϊκό, με εναλλαγές επτασύλλαβων και οκτασύλλαβων στίχων, στους οποίους περιγράφει τα πρώτα ιστορικά γεγονότα της Επανάστασης, θυμίζει τα μαρτυρικά χρόνια του Ελληνισμού, την έχθρα των Ευρωπαίων ηγεμόνων και την αδιάφορη στάση τους στην ελληνική επανάσταση, αλλά επίσης προτρέπει τους Έλληνες ν’ απαλλαγούν από τη διχόνοια και να συσπειρωθούν με κοινό στόχο την απελευθέρωση.
Ο «Ύμνος εις την Ελευθερίαν» μεταφράστηκε αμέσως στα ιταλικά, τα γαλλικά και τ’ αγγλικά, λίγο αργότερα στα γερμανικά, ενώ κυκλοφόρησε σε όλη την Ευρώπη και Αμερική.
Ο Νικόλαος Μάντζαρος μελοποίησε για πρώτη φορά ολόκληρο το ποίημα το 1827, με τρόπο «λαϊκό», ώστε οι στίχοι και τα μηνύματά του να διαδοθούν γρήγορα, αλλά και να γίνουν εύκολα αντιληπτά από τους αγωνιστές που είχαν ανάγκη από εμψύχωση. Η ενασχόλησή του με το ποίημα του Σολωμού έγινε σκοπός ζωής, αφού προέβη σε δεύτερη εκδοχή το 1844 -την αφιέρωσε στον Όθωνα, αλλά και σε μια τρίτη, που ολοκλήρωσε το 1870.
Και οι τρεις εκδοχές είναι γραμμένες για τετράφωνη ανδρική χορωδία και πιάνο, σε μορφή ορατορίου και διάρκεια κατά μέσο όρο τα 70 λεπτά. Οι πρώτες τετράστιχες στροφές του ποιήματος αποτελούν τον Εθνικό ύμνο της Ελλάδας από το 1865.
Οι επόμενες στάσεις της περιοδείας της παράστασης είναι 7 Ιουλίου Κόρινθος (με τη χορωδία του Λαυρίου), 23 Ιουλίου, Μυτιλήνη, 2 Αυγούστου, Δωδώνη (με την ορχήστρα σύγχρονης μουσικής της ΕΡΤ), 28 Αυγούστου, Λαύριο (με τη χορωδία του Λαυρίου), 29 Αυγούστου, Σαρωνικός (με τη χορωδία του Λαυρίου), 5 Σεπτέμβριου, Πεύκη (με τη χορωδία του Λαυρίου) και 13 Σεπτεμβρίου, Νέα Σμύρνη (με τη χορωδία της Νέας Σμύρνης).
Ο Θεόδωρος Λεμπέσης μιλάει στα «Νέα» για την μουσική παράσταση, το Σολωμό και την ελευθερία.
-
Πώς προέκυψε η ιδέα για την παράσταση;
Η ιδέα για την παρουσίαση του έργου ο «Ύμνος στην Ελευθερία» έρχεται πολλά χρόνια πριν και ολοκληρώνεται ως ιδέα τη φετινή χρονιά. Ξεκίνησα να ενορχηστρώνω ένα μέρος του έργου το 2016 για την παρουσίαση του στην Τρίπολη με αφορμή ενός μεγάλου γεγονότος, την επέτειο της «Άλωσης της Τριπολιτσάς». Έψαχνα ένα κείμενο που να μιλάει γι’ αυτή την ιστορική περίοδο και βρέθηκα με ένα ποίημα που υμνεί τα κατορθώματα των Ελλήνων. Η συνέχεια είναι απλή. Είχα στα χέρια μου ένα έναν ποιητικό και μουσικό πλούτο, μία πρόκληση για το πώς θα μπορούσα να παρουσιάσω το έργο το 2021.
-
Ποιες προκλήσεις αντιμετωπίσατε στην επεξεργασία του έργου του Σολωμού στη νέα ενορχήστρωση;
Το έργο και στις τρεις γραφές μελοποιήθηκε από τον Νικόλαο Μάντζαρο για ανδρική χορωδία και συνοδεία πιάνου. Ο Μάντζαρος είχε σαφείς λόγους μελοποίησης για μία ανδρική χορωδία. Έτσι και εγώ αποφάσισα να κρατήσω το ηχόχρωμα των ανδρικών φωνών και να ενορχηστρώσω για μία ορχήστρα εποχής στο στυλ και το ύφος της μελοποίησης του Νικολάου Μάντζαρου. Έτσι, λοιπόν, στη δική μου ενορχήστρωση οι ανδρικές φωνές είναι οι πρωταγωνιστές, 4 λυρικοί τραγουδιστές και χορωδία ανδρική με συνοδεία ορχήστρας δωματίου.
Το έχω αναφέρει ξανά, ότι σε τόσο σπουδαία έργα νοιώθουμε να δίνουμε ένα ραντεβού με την ιστορία, ένα ραντεβού με τη στιγμή. Τη στιγμή αυτή που αποφασίζουμε το δρόμο της επιλογής μας, που τελικά καθορίζει και το αποτέλεσμα.
-
Ο ύμνος εις την ελευθερία, πόσο επίκαιρος είναι 200 χρόνια μετά την επανάσταση;
Το έργο θα μπορούσε να πει κανείς ότι γράφτηκε σήμερα. Ανήκει στο «σήμερα». Μας θυμίζει την έννοια και τη σπουδαιότητα της ελευθερίας. Όλα τα μεγάλα και σπουδαία έργα κάθε εποχής και κάθε μορφής τέχνης δεν έχουν περιορισμό στον χρόνο.
Με την ευκαιρία του εορτασμού των 200 χρόνων από την επανάσταση του 1821 ανακαλύψαμε έργα, που θα έλεγε κανείς ότι δεν θα υπήρχε πιο επίκαιρο έργα για σήμερα. Η έννοια της λέξης θυσία για την ελευθερία νομίζω πως είναι διαχρονική και πάντα επίκαιρη.
-
Ασχολούμενος μ’ ένα τόσο σπουδαίο κείμενο, ποια στοιχεία του ίσως ανακαλύψετε που κρατάτε για σας;
Από το ποιητικό κείμενο θα κρατήσω ως πολύ μεγάλες αρετές για τον άνθρωπο τις λέξεις αγώνας και θυσία, για διαφορετικούς λόγους.
Θα επαναλάβω ότι η πιο σπουδαία λέξη και έννοια στο κείμενο για εμένα, είναι η λέξη θυσία. Η θυσία ενός ολόκληρου γένους, η θυσία του ανθρώπου. Ο αγώνας είναι η λέξη πριν τη θυσία και ίσως είναι η συνθήκη που θα σε ορίσει να αποφασίσεις ποιο δρόμο θα επιλέξεις στην κρίσιμη στιγμή.
-
Η αφήγηση πώς ακολουθεί τη δική σας μουσική σύνθεση;
Ένα από αυτά που διαχειριστήκαμε για το πώς θέλουμε να παρουσιάσουμε το έργο ήταν η προσθήκη του ηθοποιού-αφηγητή. Ολόκληρο το έργο μιλάει για την Ελευθερία. Για την Ελευθερία έχουν μιλήσει και έχουν γραφτεί σπουδαία κείμενα από πολύ σπουδαίους ανθρώπους. Εμείς συνδυάσαμε συγκεκριμένα σημεία του έργου με ιστορικά κείμενα άρρηκτα συνδεδεμένα με το ποιητικό κείμενο του Διονύσιου Σολωμού και ακούμε τη λέξη ελευθερία δια στόματος τραγουδιστών και ηθοποιού.
Ταυτότητα παράστασης
«Ύμνος εις την Ελευθερία»
Μελοποίηση: Νικόλαος Μάντζαρος
Ποιητικό κείμενο: Διονύσιος Σολωμός
Έναρξη περιοδείας: Κυριακή 27 Ιουνίου
Λυρικοί τραγουδιστές: Σταμάτης Πακάκης, Γιάννης Βρυζάκης, Νίκος Καραγκιαούρης, Γιώργος Παπαδημητρίου.
Αφηγητής – ηθοποιός: Τάσος Ιορδανίδης
Σκηνοθεσία: Λευτέρης Γιοβανίδης
Συνοδεύει Ορχήστρα Δωματίου
Ανδρική χορωδία Λαυρίου
Μουσική διεύθυνση- ενορχήστρωση: Θεόδωρος Λεμπέσης
Προβολή και επικοινωνία: Βάσω Σωτηρίου-We Will
Πού: Κεντρική Πλατεία Αγίας Παρασκευής
Πότε: Κυριακή 27 Ιουνίου στις 21:00
Διάρκεια: 70’
Είσοδος: Ελεύθερη
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΕΡΙΟΔΕΙΑΣ
27 Ιουνίου, Αγία Παρασκευή (με τη χορωδία του Λαυρίου)
7 Ιουλίου Κόρινθος (με τη χορωδία του Λαυρίου)
23 Ιουλίου, Μυτιλήνη
2 Αυγούστου, Δωδώνη (με την ορχήστρα σύγχρονης μουσικής της ΕΡΤ)
28 Αυγούστου, Λαύριο (με τη χορωδία του Λαυρίου)
29 Αυγούστου, Σαρωνικός (με τη χορωδία του Λαυρίου)
5 Σεπτέμβριου, Πεύκη (με τη χορωδία του Λαυρίου)
13 Σεπτεμβρίου, Νέα Σμύρνη (με τη χορωδία της Νέας Σμύρνης)
