Τη σημασία των πολυμερών σχημάτων συνεργασίας ως στρατηγική που αλλάζει το παιχνίδι στην περιοχή της Μέσης Ανατολής και της Ανατολικής Μεσογείου, απέναντι σε αποσταθεροποιητικές δυνάμεις όπως είναι μεταξύ άλλων και η Τουρκία, υπογραμμίζει ο πρώην υπουργός Εξωτερικών του Ισραήλ, Σλόμο Μπεν-Αμί. Ο Μπεν-Αμί, μιλώντας στα «ΝΕΑ» με αφορμή τη συμμετοχή του στην 25η συζήτηση Στρογγυλής Τραπέζης του Economist, ερμηνεύει την επιθετική πολιτική της Τουρκίας ως αντίδραση στις συμμαχίες της Ανατολικής Μεσογείου σημειώνοντας ότι για την Αγκυρα Ελλάδα και Κύπρος είναι κεντρικοί πυλώνες νέων περιφερειακών συμμαχιών από τις οποίες έχει αποκλειστεί.
Τι προοπτικές έχουν οι πολυμερείς συνεργασίες μεταξύ των χωρών της Ανατολικής Μεσογείου και δη το σχήμα 3 + 1, Ελλάδα – Κύπρος – Ισραήλ – ΗΠΑ;
Η τριμερής Ισραήλ – Κύπρος – Ελλάδα αντιπροσωπεύει μια στρατηγική αλλαγή παιχνιδιού με εις βάθος συνέπειες. Εξυπηρετεί την ασφάλεια του ενεργειακού κόμβου που έχει σχηματιστεί τα τελευταία χρόνια στην περιοχή και συμβάλλει στη διασφάλιση της σταθερότητας της Ανατολικής Μεσογείου που τώρα αμφισβητείται από τις διασπαστικές στρατηγικές της Τουρκίας, η οποία, όπως είδαμε, αμφισβητεί θαλάσσιες οριοθετήσεις και καταπατά τις ΑΟΖ χωρών της περιοχής μέσω ναυτικών επιχειρήσεων. Από πολλές απόψεις, η Τουρκία βρίσκεται στην πηγή των δύο τριμερών συμμαχιών – αυτής μεταξύ Ελλάδας, Κύπρου και Αιγύπτου και μεταξύ Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ.
Οι ΗΠΑ, όπως γνωρίζετε, αποφάσισαν να γίνουν παρατηρητές στο Eastern Mediterranean Gas Forum. Το φόρουμ είναι από μόνο του μια ιστορική εξέλιξη, καθώς περιλαμβάνει την Ελλάδα, το Ισραήλ, την Κύπρο, την Παλαιστίνη, την Αίγυπτο, την Ιορδανία, την Ιταλία και νομίζω ακόμη και τη Γαλλία. Η παρουσία των ΗΠΑ είναι ζωτικής σημασίας για την αντιμετώπιση των φιλοδοξιών της Ρωσίας και της Κίνας στην περιοχή και επίσης για να διασφαλιστεί ότι οι σύμμαχοί τους δεν θα πολεμούν μεταξύ τους. Αυτό είναι ένα τυπικό αμερικανικό δίλημμα που υπάρχει και στην Ανατολική Ασία. Και στις δύο περιοχές, έχουν «φίλους-εχθρούς», και το βλέπουν ως συμφέρον τους να συμφιλιώσουν τις διαφορές μεταξύ τους. Γι’ αυτό πιστεύω ότι οι ΗΠΑ θα πρέπει τελικά να προσπαθήσουν να φέρουν την Τουρκία σε αυτό το νέο σύστημα της Ανατολικής Μεσογείου, και να συγκρατήσουν τις διασπαστικές πολιτικές της, εντάσσοντάς την στο Φόρουμ για το φυσικό αέριο και στις ευκαιρίες που προσφέρει. Οι ΗΠΑ ενδιαφέρονται για την ευημερία αυτού του φόρουμ φυσικού αερίου επίσης λόγω της δυναμικής του ως πηγής φυσικού αερίου για τους ευρωπαίους συμμάχους τους που θα μειώσουν την εξάρτησή τους από το ρωσικό αέριο.
Οι ελληνο-ισραηλινές σχέσεις ενισχύονται συνεχώς. Πώς το αξιολογείτε και τι σημαίνει για την περιοχή;
Οι αμυντικοί δεσμοί Ισραήλ – Ελλάδας, η οικονομική και τεχνολογική συνεργασία και οι τουριστικές ροές είναι μια συνεργασία που ριζώνει στο πλαίσιο της ειρήνης του Ισραήλ με τους άραβες γείτονες και μια πιο δυναμική τουρκική εξωτερική πολιτική. Επομένως εξυπηρετεί δύο σκοπούς, ο ένας σχετίζεται με την ενεργειακή ασφάλεια και ο άλλος με ζωτικά στρατηγικά συμφέροντα. Οσον αφορά την ενεργειακή ασφάλεια έχουμε δει πρόσφατα πως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα αγοράζουν μερίδια στα κοιτάσματα φυσικού αερίου της περιοχής. Μην υποτιμάτε το πρόβλημα που αντιπροσωπεύει το γεγονός ότι το κανάλι του Σουέζ έχει γίνει θηλιά στον λαιμό, εμπόδιο για προϊόντα πετρελαίου και προϊόντων από τον Κόλπο. Αυτό δίνει ένα πλεονέκτημα στον ενεργειακό κόμβο της Ανατολικής Μεσογείου που βρίσκεται πιο κοντά στις ευρωπαϊκές αγορές. Για το Ισραήλ, η ελληνική συμμαχία στην Ανατολική Μεσόγειο προσφέρει ένα στρατηγικό βάθος που δεν είχε ποτέ στην ηπειρωτική Μέση Ανατολή. Πιστεύω ότι οι ισραηλινές στρατιωτικές και πολιτικές προηγμένες τεχνολογίες και οι στρατιωτικές ικανότητες υψηλού επιπέδου της Ελλάδας, κατανοητές και αναπόφευκτες, δεδομένων των ιστορικών τριβών της με την Τουρκία, κάνουν αυτή τη συμμαχία μια υπόθεση win win. Οι δύο χώρες θα πρέπει να βρουν τρόπους να συμφιλιώσουν τη συμμαχία τους με τις ΗΠΑ και τους δεσμούς που έχουν αναπτύξει με την Κίνα, ένα όχι εύκολο έργο. Το λιμάνι της Χάιφα στο Ισραήλ πρόκειται σύντομα να εκμισθωθεί στην Κίνα και νομίζω ότι αυτό ισχύει και για το λιμάνι του Πειραιά στην Ελλάδα.
Πώς βλέπετε τις κινήσεις της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο; Πώς εκτιμάτε την πολιτική της έναντι Ελλάδας και Κύπρου;
Οι κινήσεις της Τουρκίας έχουν διπλό κίνητρο, το ένα είναι η ιστορική διαμάχη με την Ελλάδα και τους Ελληνοκύπριους και το άλλο είναι μια προσπάθεια να αποκτήσει μερίδιο στα ενεργειακά ευρήματα της περιοχής, που την οδηγεί να αμφισβητήσει τις οριοθετημένες ΑΟΖ. Η Τουρκία δεν αναγνωρίζει το δικαίωμα της ελληνοκυπριακής πλευράς να παίρνει τέτοιου είδους αποφάσεις στο όνομα και του τουρκικού βορρά. Ιστορία και ενέργεια, αυτές είναι οι κινητήριες δυνάμεις των ενοχλητικών πράξεων της Τουρκίας. Η Τουρκία βλέπει την Ελλάδα και την Κύπρο ως τους κεντρικούς πυλώνες των νέων περιφερειακών συμμαχιών που την αποκλείουν. Η συμφωνία Τουρκίας – Λιβύης του 2019 για στρατιωτική συνεργασία και οριοθέτηση ΑΟΖ ήταν μια προσπάθεια να προληφθεί οποιοδήποτε πιθανό σχέδιο East Med Gaz Forum στην περιοχή, για όσο η Τουρκία παραμένει αποκλεισμένη.
