Πολυτεχνείο 1973 – Το χρονικό της Εξέγερσης ενάντια στη Χούντα

H εξέγερση του Πολυτεχνείου στα μέσα του Νοεμβρίου του 1973 δεν ήρθε ουρανοκατέβατα.

Ήταν το αποτέλεσμα εξήμισυ ως τότε χρόνων καταπίεσης και καταστρατήγησης των πιο θεμελιωδών συνταγματικών ελευθεριών.

Από τις πρώτες ημέρες του 1973, οι φωνές κατά της Χούντας γίνονται όλο και πιο έντονες.

Στις 21 Φεβρουαρίου, πάνω από 3.000 φοιτητές καταλαμβάνουν το κτίριο της Νομικής Σχολής.

Τον Οκτώβριο του 1973, ο Γεώργιος Παπαδόπουλος, έχοντας αναλάβει πλέον την Προεδρία της Δημοκρατίας και επιδιώκοντας να καλύψει το δικτατορικό καθεστώς κάτω από έναν φαινομενικά πιο δημοκρατικό μανδύα, διόρισε ως πρωθυπουργό τον Σπύρο Μαρκεζίνη.

Ο στόχος του Παπαδόπουλου δεν επετεύχθη. Τα αιτήματα για ελευθερία άρχισαν εκφράζονται ολοένα και πιο μαζικά.

Στις 3 Νοεμβρίου η κηδεία του Γεωργίου Παπανδρέου θα μετατραπεί σε μία λαοπληθή διαδήλωση κατά της δικτατορίας, την οποία το δικτατορικό καθεστώς θα επιχειρήσει να διαλύσει βίαια.

Λίγες ημέρες μετά, με αφορμή το αίτημά τους για διεξαγωγή ελεύθερων φοιτητικών εκλογών, ύστερα από μικροεξεγέρσεις σε διάφορες σχολές, φοιτητές καταλαμβάνουν το κτίριο του Πολυτεχνείου.

Τον Αύγουστο του 1974, λίγες ημέρες μετά την πτώση της Χούντας, «ΤΑ ΝΕΑ» και ο Μηνάς Παπάζογλου καταγράφουν το δραματικό χρονικό της Εξέγερσης του Πολυτεχνείου, όπως αποτυπώθηκε μέσα από τις εκπομπές του πειρατικού ραδιοσταθμού που έφτιαξαν οι φοιτητές μέσα στον χώρο του Πολυτεχνείου.

«ΤΑ ΝΕΑ», 5.8.1974, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Γράφουν τα «ΤΑ ΝΕΑ», της 5ης Αυγούστου 1974:

Πρωί Παρασκευής 16ης Νοεμβρίου

«Από νωρίς το πρωί άρχισαν να συγκεντρώνονται χιλιάδες φοιτητών και πολιτών γύρω από το Πολυτεχνείο για να εκδηλώσουν τη συμπαράστασή τους στους πολιορκημένους που έμεναν στο Μετσόβιο από το απόγευμα της 15ης Νοεμβρίου.

            “Eδώ Πολυτεχνείο, εδώ Πολυτεχνείο…Σας μιλά ο ραδιοφωνικός σταθμός των ελευθέρων αγωνιζομένων φοιτητών, των ελευθέρων

αγωνιζομένων Ελλήνων”.

11 το πρωί

«Κάτω ο φασισμός, Κάτω η Χούντα, Ελευθερία, Δημοκρατία, Ψωμί – Παιδεία – Ελευθερία, Ένας είναι ο αρχηγός ο κυρίαρχος Λαός, είναι τα συνθήματα που δονούν το κέντρο της Αθήνας.

»Ομάδες μαθητών και σπουδαστών, ομάδες νέων εργαζομένων και πολιτών κάθε ηλικίας κατεβαίνουν προς την παλλόμενη καρδιά της Αθήνας, το Πολυτεχνείο. (…)

» Η Σύγκλητος του Μετσοβίου Πολυτεχνείου επιμένει στην τελευταία απόφασή της να μη καταλυθή το πανεπιστημιακό άσυλο. Ο πρύτανις του Ιδρύματος κ. Κ. Κονοφάγος γνωστοποιεί την απόφαση της Συγκλήτου στον υπουργό Παιδείας.

«ΤΑ ΝΕΑ», 5.8.1974, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Διαβάστε επίσης: Το ημερολόγιο βασανισμού του Παναγιώτη Κανελλάκη στο ΕΑΤ-ΕΣΑ

Μεσημέρι

»Το πλήθος μεγαλώνει ώρα με την ώρα, και το μεσημέρι όλοι οι δρόμοι, από τη Χαλκοκονδύλη ως τη Μάρνη και σε ακτίνα 500 μέτρων από το Πολυτεχνείο, έχουν καταληφθή από φοιτητές, μαθητές και πολίτες.

»Ομάδες φοιτητών και φοιτητριών διανέμουν προκηρύξεις και τρυκ με συνθήματα αντικυβερνητικά και αντικαθεστωτικά.

»Πολίτες προσφέρουν τσιγάρα, τρόφιμα και λουλούδια στους κλεισμένους στο Πολυτεχνείο σπουδαστές

            “Eδώ Πολυτεχνείο, εδώ Πολυτεχνείο…Στη Στουρνάρα, την οδό Τοσίτσα, διαδηλώνουν την πίστη τους στον αγώνα μας, στον αγώνα

ολόκληρου του Ελληνικού Λαού για εθνική ανεξαρτησία, για λαϊκή κυριαρχία, για μια πραγματική Ελληνική Δημοκρατία…

           Κάτω η Χούντα!”

2 – 3:30 μ.μ.

«Η Συντονιστική Επιτροπή των φοιτητών που βρίσκονται στο Πολυτεχνείο καλεί από τον ραδιοφωνικό σταθμό όλους τους δημοσιογράφους των αθηναϊκών εφημερίδων σε πρές – κόνφερανς, για τις 3.30 μ.μ. (…)

»Ελέγχουν σχολαστικά τα διαπιστευτήρια των δημοσιογράφων. Δεν επιτρέπουν να φωτογραφήσουν τα μέλη της Συντονιστικής Επιτροπής. Έχουν πια αποκτήσει πείρα και θέλουν να προφυλάξουν την ηγεσία τους.

6 το απόγεμα

»Τις πρώτες απογευματινές ώρες το σύνολο των συγκεντρωμένων εντός και εκτός του Πολυτεχνείου υπερβαίνει τις 30.000.

“Εδώ Πολυτεχνείο, εδώ Πολυτεχνείο…Λαέ της Αθήνας. Λαέ της Ελλάδας…

Αυτή τη στιγμή δεκάδες χιλιάδες λαού έχουν  κατακλύσει σε μεγάλη ακτίνα γύρω από το Πολυτεχνείο, όπου βρισκόμαστε, όλους τους δρόμους, όλες τις πλατείες…

Δεκάδες χιλιάδες λαού από την λεωφόρο Αλεξάνδρας, την οδό Πατησίων, την πλατεία Αιγύπτου, την πλατεία Κάνιγγος, την οδός Κάνιγγος και την οδό Τοσίτσα μέχρι και την Ομόνοια, ο λαός της Αθήνας έχει κατέβει για ν’ αγωνιστή μαζί μας, για λαϊκή κυριαρχία, για  μια ανεξάρτητη Ελληνική Δημοκρατία, για μια Εθνική Δημοκρατία Ανεξάρτητη…”

«ΤΑ ΝΕΑ», 5.8.1974, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

6.30 – 7 μ.μ.

«Δύο χιλιάδες περίπου άτομα που βρίσκονται στα Χαυτεία συγκροτούν διαδήλωση – πορεία και διά της οδού Σταδίου προς το Σύνταγμα. Ισχυρές αστυνομικές δυνάμεις ενισχυμένες από τεθωρακισμένα αυτοκίνητα, βρίσκονται στη Σταδίου, στο ύψος της οδού Κοραή και μπροστά από το κτίριο όπου στεγάζεται το υπουργείο Εσωτερικών.

»Άλλες αστυνομικές δυνάμεις έχουν καταλάβει το κατάστρωμα της οδού Σταδίου από το ύψος της Πλατείας Κλαυθμώνος ως το άγαλμα του Κολοκοτρώνη, απέναντι στο οποίο βρίσκεται η αστυνομική διεύθυνση Αθηνών

»Οι διαδηλωτές φθάνουν στη συμβολή των οδών Σταδίου και Πεσματζόγλου και προχωρούν προς Κλαυθμώνος, όπου είναι παρατεταγμένες οι αστυνομικές δυνάμεις, το μέτωπο των οποίων προσπαθούν να διασπάσουν. Επακολουθεί βίαιη επίθεση αστυνομικών. (…)

»Οι πρώτοι θανάσιμα τραυματισμένοι διαδηλωτές πέφτουν στην οδό Σταδίου. Μία ώρα αργότερα, ο ραδιοφωνικός σταθμός του Πολυτεχνείου μεταδίδει:

“Καταγγέλλουμε δυό θανάτους από πυροβολισμούς στην πλατεία Κλαυθμώνος…

             Όλοι εδώ, στον αγώνα ενάντια στη χούντα. Ελληνικέ Λαέ, έχουμε την ανάγκη σου! Όλοι ενωμένοι! Κάτω η Χούντα!”

Διαβάστε επίσης: Μίκης Θεοδωράκης – O σπουδαίος που αποχαιρέτησε τους σπουδαίους

8 – 9 μ.μ.

»Λίγο μετά τις 8 το βράδυ αρχίζουν να πέφτουν δακρυγονές βόμβες στην περιοχή της Ομονοίας. Η μεγαλύτερη μάζα των συγκεντρωμένων κινείται προς το Πολυτεχνείο.

»Τα αυτοκίνητα με τα δακρυγόνα καταδιώκουν τους διαδηλωτές μέχρι τον Άγιο Παντελεήμονα Αχαρνών. Οι διαδηλωτές συγκεντρώνονται πάλι στη πλατεία Βάθης και την πλατεία Εξαρχείων, απ’ όπου όμως φεύγουν αμέσως γιατί η αστυνομία συνεχίζει να ρίχνη δακρυγόνα.

“Eδώ Πολυτεχνείο, εδώ Πολυτεχνείο…Αθηναίοι πολίτες. Μην τρίβετε τα μάτια σας.

            Βάλτε βαζελίνη και κραγιόν γύρω στα μάτια και μην τρίβετε τα μάτια σας, μην τρίβετε τα μάτια σας.

            Βαζελίνη και κραγιόν και μην τρίβετε τα μάτια σας…Είναι ο καλύτερος τρόπος για να γλυτώσετε από τα δακρυγόνα…

            Λαέ της Αθήνας…Ψυχραιμία, ενότητα και αγώνα! Η νίκη μας είναι κοντά!»

«Ώρα 9 μ.μ. Ισχυρή αστυνομική δύναμη επεμβαίνει για να διαλύση διαδηλωτές στα Χαυτεία. Ακούγουνται πυροβολισμοί. Οι διαδηλωτές υποχωρούν. Πολλοί πέφτουν στις προθήκες του ζαχαροπλαστείου Μανχάταν και του καταστήματος νεωτερισμών Μιράζ.

“Eδώ Πολυτεχνείο, εδώ Πολυτεχνείο…Γενική έκκληση…Γενική έκκληση…Λαέ της Αθήνας!

             Όσοι μπορούν να στείλουν αναπνευστικές συσκευές με μπουκάλες οξυγόνου…”

9 – 10 μ.μ.

«Οι συγκρούσεις διαδηλωτών αστυνομίας συνεχίζονται και γίνονται πιο έντονες. (…) Οι διαδηλωτές ανάβουν φωτιές, στήνουν οδοφράγματα: έξω από το Μινιόν, στην πλατεία Αμερικής, στη διασταύρωση Πατησίων και Καποδιστρίου, στην Πειραιώς, στην οδό Σολωμού, στην πλατεία Λαυρίου.

»Στις 9:30 μ.μ. με απόφαση της αστυνομίας απαγορεύεται η κυκλοφορία στο κέντρο της πόλεως μέχρι νεωτέρας διαταγής. Οι συγκρούσεις συνεχίζονται. Οι αστυφύλακες κτυπούν με δακρυγόνα, με γκλοπς, με πυροβόλα όπλα.

10 μ.μ.

“Προσοχή, προσοχή! Σας ομιλούμε από το ιατρείο του Πολυτεχνείου…

Σας ομιλούμε από το ιατρείο του Πολυτεχνείου…

Κάνουμε έκκληση σ’ όλα τα ιδιωτικά αυτοκίνητα να έρθουν να παραλάβουν τραυματίες.

Ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός δεν μας έστειλε παρά δύο ασθενοφόρa κι από κει και ύστερα τίποτα…”

«Τεθωρακισμένα αυτοκίνητα της αστυνομίας επιτίθενται στους διαδηλωτές με δακρυγόνα στην Πατησίων, στην πλατεία Αιγύπτου, γύρω από το Μετσόβιο. Δακρυγόνα ρίχνουν και μέσα στο Πολυτεχνείο. Ακούγονται πυροβολισμοί. Οι τραυματίες είναι αμέτρητοι, οι νεκροί…

“(…) Κάνουμε έκκληση στον Ερυθρό Σταυρό να στείλη εσπευσμένως τραυματιοφόρα αυτοκίνητα για να παραλαμβάνουν τραυματισμένους…

             Να παραταχθούν μπροστά στο Πολυτεχνείο, στην Πατησίων.

            “Kάνουμε έκκληση στην Εκκλησία, στην Αρχιεπισκοπή, να στείλη βοήθεια, οποιαδήποτε βοήθεια, την έχουμε ανάγκη.

            Έχουμε ανάγκη από φάρμακα, από όλα τα είδη φαρμάκων.

            Έχομε πολύ μεγάλη από ανάγκη από γιατρούς. Θέλομε ακόμη και γιατρούς φοιτητές.

             Θέλουμε φοιτητές της Ιατρικής να σπεύσουν να βοηθήσουν τους τραυματισμένους μας»

«ΤΑ ΝΕΑ», 6.8.1974, Ιστορικό Αρχείο 

11 – 12 μ.μ.

«Η Αθήνα έχει μεταβληθή σε απέραντο πεδίο μάχης. Οι διαδηλωτές, δεκάδες χιλιάδες διαδηλωτές αντιμετωπίζουν τις επιθέσεις με το σύστημα του κλεφτοπολέμου ή οχυρώνονται πίσω από τα οδοφράγματα. Πολυβόλα, στημένα σε ταράτσες πολυκατοικιών γύρω από το Μετσόβιο, βάλλουν ασταμάτητα».

12 – 1 πρωί (Ξημερώματα 17ης Νοεμβρίου)

«Τα πρώτα τανκς εμφανίζονται στην Πρωτεύουσα γύρω στα μεσάνυχτα. Η αστυνομία έχει ζητήσει την επέμβαση του στρατού.

(…)

»Οι οδομαχίες διαδηλωτών και αστυνομικών δυνάμεων συνεχίζονται σε πολλές περιοχές. (…) Ολόκληρη περιοχή ακτίνας 2 – 3 χιλιομέτρων, με κέντρο το Πολυτεχνείο, βρίσκεται υπό τον έλεγχο των φοιτητών και των εργατών.

“Εδώ Πολυτεχνείο, εδώ πολυτεχνείο. Είμαστε άοπλοι, είμαστε άοπλοι…, το λέμε και το τονίζουμε, είμαστε άοπλοι, και θα πολεμήσουμε με

              προτεταμένα τα στήθια μας, όταν επιτεθούν…

             Ήδη τα τανκς κυκλοφορούν στην Αθήνα. Κυκλοφορούν στην Αθήνα τα τεθωρακισμένα για να μας επιτεθούν.

             Είμαστε τα νιάτα της Ελλάδος, είμαστε οι Έλληνες φοιτητές…”

»Οι καμπάνες των εκκλησιών χτυπούν. Οι ένοικοι των πολυκατοικιών των περιοχών όπου γίνονται συγκρούσεις προσφέρουν κάθε βοήθεια στους διαδηλωτές. Όλες οι πόρτες είναι ανοιχτές για τους δημοκράτες αγωνιστές.

1.50 π.μ.

    “Εδώ Πολυτεχνείο, εδώ Πολυτεχνείο. Αυτή τη στιγμή πληροφορούμαι ότι δύο τανκς είναι μπροστά στην πύλη και μας κυττάνε με τις μπούκες των

κανονιών τους.

Δεν μπορούνε, είμαστε σίγουροι, ότι δεν θα επιτεθούν εναντίον του Πολυτεχνείου για να σκοτώσουν τα νιάτα της Ελλάδος, το μέλλον της

Ελλάδος…

  Αγωνιζόμαστε όλοι, επαναλαμβάνω, ενάντια στη Χούντα, που είναι μια μικρή ξενοκίνητη ομάδα που εξυπηρετεί ξένα συμφέροντα…

Πιστεύουμε ότι οι φαντάροι θ’ αγκαλιασθούν με τους φοιτητές μας…

Γαντζωμένοι στα κάγκελα του Πολυτεχνείου, οι φοιτητές ψάλλουν τον Εθνικό Ύμνο. Φωνάζουν ρυθμικά: “O στρατός μαζί μας”,  “Είσαστε αδέλφια μας”, “Στρατός, Λαός μαζί”, ενώ οι προβολείς των τανκς φωτίζουν όλο το χώρο του Πολυτεχνείου.

Ώρα 2.15 πρωινή

 “Εδώ Πολυτεχνείο, εδώ Πολυτεχνείο. Έλληνες, τα τανκς αυτή τη στιγμή έχουν στραφή με τις μπούκες των κανονιών τους προς το Πολυτεχνείο. Οι φοιτητές έχουν ξεκουμπώσει τα πουκάμισά τους και δείχνουν τα στήθια τους, το μόνο όπλο που έχουν μπροστά στα τανκς

Έλληνες, ακόμη το Πολυτεχνείο είναι ελεύθερο και αγωνιζόμαστε. Τα στήθια μας είναι προτεταμένα στα πολυβόλα και τα τεθωρακισμένα που βρίσκονται μπροστά στην πύλη του Πολυτεχνείου μας…

“Αν δεν θα σας ξυπνήση αυτή η θυσία μας, αν δεν συλλογισθήτε αυτόν τον αγώνα μας, θα χαθή η Ελλάδα μας, θα σβήση αυτή η όμορφη, η τρισένδοξη χώρα μας, που λατρεύουμε, που λατρεύουμε όλοι.

Που θέλουμε την προκοπή της, θέλουμε η ίδια, ο λαός της να καθορίζη την τύχη της, να φτιάχνη το μέλλον της, να ζη ανεξάρτητη, να ζη ελεύθερη, ο λαός να κυβερνά, ο λαός της να εκλέγη τους αντιπροσώπους που θα την κυβερνούν…”

“Αδέλφια μας στρατιώτες, αδέλφια μας στρατιώτες, αδέλφια μας στρατιώτες, πώς είναι δυνατόν να πυροβολήσετε τ’ αδέλφια σας, να χυθή ελληνικό αίμα, όλοι μας πιστεύουμε στη λευτεριά…Κι εγώ πάλι πρώτος αρχίζω τον Εθνικό μας Ύμνο, αυτό το αίωνιο σύμβολο της λευτεριάς…«

Ώρα 2.30’ πρωινή

«Ο επικεφαλής των αστυνομικών δυνάμεων που βρίσκεται εγκατεστημένος μαζί με τον διοικητή των ειδικών στρατιωτικών σωμάτων (τεθωρακισμένα, ΛΟΚ)  στο ξενοδοχείο “Ακροπόλ Παλλάς”, καλεί τους φοιτητές να φύγουν από το Πολυτεχνείο σε μισή ώρα.

Ώρα 2.45’ πρωινή

«Ταγματάρχης των ΛΟΚ, ανεβασμένος σε τανκ, μπροστά στην πύλη του Πολυτεχνείου, καλεί τους σπουδαστές να εγκαταλείψουν το Μετσόβιο σε ένα τέταρτο.

            “Εδώ Πολυτεχνείο, εδώ Πολυτεχνείο. Σας μιλά ο ραδιοφωνικός σταθμός των ελευθέρων αγωνιζομένων φοιτητών, των ελευθέρων αγωνιζομένων Ελλήνων. Κατέρχονται διαδηλωτές προς το κέντρο της Αθήνας, που είναι πια το Πολυτεχνείο…

             Εδώ Πολυτεχνείο, εδώ Πολυτεχνείο. Αγαπητοί ακροατές, θα διακόψουμε για λίγο τη μετάδοση των ειδήσεων.

            Μόλις μάθουμε νέα θα επικοινωνήσουμε και πάλι μαζί σας. Μείνετε στους δέκτες σας, στο ίδιο μήκος κύματος”

«Αυτά είναι και τα τελευταία λόγια που ακούστηκαν από τον ελεύθερο ραδιοφωνικό σταθμό των ελεύθερων αγωνιζομένων φοιτητών. Ώρα 3.10 το πρωί του Σαββάτου, 17 Νοεμβρίου»

«ΤΑ ΝΕΑ», 6.8.1974, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Ωρα 3η πρωινή

«Το τάνκ που βρίσκεται στην κεντρική πύλη του Πολυτεχνείου και φωτίζει με τους προβολείς του μέρος του προαυλίου και του κτιρίου Γκίνη, έχει ήδη πάρει την εντολή να παραβιάση τη σιδερένια πόρτα.

»Μαρσάρει τη μηχανή του και αργά αλλά με δύναμη, πέφτει πάνω στα κάγκελα που καταστρέφονται και υποχωρούν μαζί με τις μαρμάρινες κολώνες της πύλης του Πολυτεχνείου.

»Το τανκ κάνει πίσω και με μια δεύτερη κίνηση περνά πάνω απ’ τα σπασμένα κάγκελλα και στη συνέχεια πάνω από τα δύο αυτοκίνητα που βρίσκονταν κοντά στην είσοδο.

»Αστυφύλακες και άνδρες των ΛΟΚ εισβάλλουν στο Πολυτεχνείο. Γίνονται συμπλοκές στο προαύλιο και μέσα στα κτίρια, μεταξύ αστυνομίας και σπουδαστών. Υπάρχουν μαρτυρίες  ότι οι στρατιώτες δεν παίρνουν μέρος. Αντίθετα, σε πολλές περιπτώσεις διευκολύνουν τους φοιτητές  να διαφύγουν και να γλυτώσουν από το μένος των αστυνομικών που κτυπούν τα άοπλα παιδιά αλύπητα…Γίνονται πολλές συλλήψεις».

Ώρα 3.30’ πρωινή

»Οι φοιτητές, οι νέοι εργαζόμενοι, όλοι όσοι βρίσκονταν στους χώρους του Πολυτεχνείου, έχουν ήδη αποχωρήση. Και συγκροτούν διαδηλώσεις. (…) Ο αγώνας των χιλιάδων φοιτητών, μισθωτών και εργατών συνεχίζεται μέχρι τις 5 σχεδόν το πρωί, στους δρόμους της Αθήνας.

»Τα δραματικά γεγονότα του Πολυτεχνείου έχουν λήξει. Η πιο ηρωική και ένδοξη σελίδα της ιστορίας του φοιτητικού κινήματος έχει γραφή».

Η εξέγερση του Πολυτεχνείου θα αποτελέσει, με τρόπο τραγικό, όχι μόνο για την Ελλάδα αλλά και για ολόκληρη την Ευρώπη και τον κόσμο, το ηχηρότερο χτύπημα ενάντια στη Χούντα.

Όσο και αν, στα χρόνια που ακολούθησαν, υπήρξαν προσπάθειες κεφαλαιοποίησης προς ίδιον όφελος της σπουδαιότητα αυτής της εξέγερσης, τίποτα δεν μπορεί να αλλοιώσει την πραγματική διάσταση, του αγώνα εκείνου της Δημοκρατίας ενάντια στην ανελευθερία.