Αναζήτηση
Το Θέατρο του Νέου Κόσμου παρουσιάζει στο Θέατρο Ιλίσια το πολυβραβευμένο έργο «Η τριλογία των Λήμαν Μπράδερς» του Στέφανο Μασσίνι, σε σκηνοθεσία Βαγγέλη Θεοδωρόπουλου, ο οποίος γιορτάζει φέτος τα 30 χρόνια του στη σκηνοθεσία. Το πολυβραβευμένο έργο που έχει μεταφραστεί σε 24 γλώσσες κι έχει ανεβεί από κορυφαίους σκηνοθέτες, ανάμεσά τους ο Λούκα Ρονκόνι και ο Σαμ Μέντες, έρχεται τώρα στην Αθήνα κάθε Δευτέρα, Τετάρτη, Παρασκευή, Σάββατο και Κυριακή με πρωταγωνιστές τους Μάκη Παπαδημητρίου, Αργύρη Ξάφη και Μιχάλη Οικονόμου. Μαζί τους στη σκηνή οι μουσικοί Θοδωρής Οικονόμου και Δημήτρης Βεντουράκης.
Η ιστορία του έργου ξεκινάει το 1844 οπότε ο Χεγιούμ Λήμαν, γιος ενός εβραίου κτηνοτρόφου από τη Βαυαρία, πατάει για πρώτη φορά το πόδι του στην Αμερική. Το όνομά του, όπως και την πατρίδα του, τα αφήνει πίσω. Στον Νέο Κόσμο θα ονομαστεί Χένρυ και θα ανοίξει ένα μικρό κατάστημα υφασμάτων στην Αλαμπάμα. Τα επόμενα χρόνια θα έρθουν κοντά του οι δυο αδερφοί του, ο Μέντελ που έγινε Εμμάνουελ και ο Μάγιερ. Κάπως έτσι άρχισε η εντυπωσιακή πορεία των Λήμαν, που κάλυψε 164 χρόνια και τρεις γενιές: από το εμπόριο υφασμάτων και βάμβακος στην ίδρυση δικής τους τράπεζας και στη δημιουργία μιας αυτοκρατορίας που δέσποσε στην οικονομική ζωή της Αμερικής και του κόσμου.
Η πορεία όμως αυτή είναι μια σταδιακή αποκοπή από τις ρίζες, που αφορούν όχι μόνο την εβραϊκή ταυτότητα της οικογένειας αλλά και το αντικείμενο της οικονομικής τους δραστηριότητας, που δεν είναι πια το βαμβάκι ή ο καφές, οι σιδηρόδρομοι ή ο καπνός, αλλά κάτι πολύ πιο αφηρημένο: Γίνονται έμποροι χρήματος, με ό,τι συνεπάγεται αυτό, και φυσικά τον μεγάλο κίνδυνο να σκάσει η φούσκα, όπως κι έγινε.
Το 2008 είναι η χρονιά της θεαματικής κατάρρευσης της τράπεζας επενδύσεων Λήμαν Μπράδερς, που δίνει το έναυσμα της παγκόσμιας χρηματοοικονομικής κρίσης, με συνέπειες που θα αργήσει ακόμα να ξεπεράσει η ανθρωπότητα.
Ο Στέφανο Μασίνι, από τους σημαντικότερους μυθιστοριογράφους και θεατρικούς συγγραφείς της Ιταλίας, δημιουργεί μια τοιχογραφία, όπου συμπλέκονται τα μεγάλα γεγονότα της ιστορίας με την πορεία των αδελφών Λήμαν και των απογόνων τους, η άνοδος και η πτώση, ο θρίαμβος μαζί με τα χάσματα και τις αμφιβολίες.
Για την παράσταση, τους αδερφούς Λήμαν και την ιστορία μιας οικονομικής καταστροφής μιλάει ο Αργύρης Ξάφης στα «Νέα».
Σε τι αφορά η παράσταση;
Είναι η ιστορία τριών αδερφών που δεν ήξεραν σε τι θα εξελιχθούν. Έφυγαν από τη Γερμανία, πήγαν σε μια ξένη χώρα, σε μια χώρα των ευκαιριών όπως ήταν η Αμερική όπου άνοιγαν τα πάντα μπροστά. Πήγαν χωρίς να ξέρουν τι τους περιμένει και από ένα μαγαζάκι με υφάσματα και κοστούμια που ήταν ανοιχτό τις Κυριακές για τους σκλάβους του Νότου, κατέληξαν να είναι ο μεγαλύτερος οικονομικός κολοσσός – τράπεζα τον περασμένο αιώνα, στον κόσμο. Αλλά και αφορμή της φοβερής οικονομικής κρίσης που ζει όλος ο πλανήτης και από την οποία δεν έχουμε φυσικά βγει. Απλώς παίρνουν τη θέση της άλλες κρίσεις οι οποίες είναι σημαντικότερες για την άμεση επιβίωσή μας κάθε φορά όπως είναι τώρα με τον κορωνοϊό ή η οικολογική κρίση που μας περιμένει στη σειρά. Οι τρεις αυτοί αδερφοί, βασιζόμενοι κάθε φορά στα γεγονότα της αμερικανικής ιστορίας, πατώντας πολλές φορές πάνω σε καταστροφές αλλά και σε καλές στιγμές, μεγάλωναν την εταιρία τους.
Είναι η αληθινή ιστορία των αδερφών;
Τα γεγονότα είναι αληθινά. Οι λεπτομέρειες σαφέστατα υπάρχουν αλλά χωρίς να φοράμε σε κανέναν τίποτα. Δεν ήταν μυστικός άλλωστε ο τρόπος που έκαναν μπίζνες αυτοί οι άνθρωποι. Το συγκλονιστικό για μένα είναι να βλέπεις με αυτήν την οπτική, όλα τα ιστορικά γεγονότα στην Αμερική. Μιλάμε για τον Εμφύλιο και την απελευθέρωση των σκλάβων, την αλλαγή του αιώνα και την εμφάνιση του Κραχ, δύο Παγκοσμίους Πολέμους. Είναι συγκλονιστική η ιστορική αναδρομή που περνάει μέσα από αυτήν την ιστορία. Κι εμείς ως ηθοποιοί ταυτόχρονα είναι φοβερά προκλητικό το γεγονός ότι τρία άτομα καλούμαστε να παίξουμε πέρα των τριών αδερφών, τα παιδιά τους, τις γενιές μέσα στα χρόνια για να καταλήξει στην πραγματικότητα στα χέρια αγνώστων στο τέλος. Στα χέρια εργαζομένων από τη δεκαετία του 1960 που είχαν το κουράγιο, τις αντοχές και την απληστία ταυτόχρονα να μπουν στον κόσμο του χρηματιστηρίου που είχε τεράστια ανάπτυξη από τη δεκαετία του 1970 και μετά. Βασίστηκε σε αυτήν την αλλαγή που συνέβη, ότι το χρήμα δεν είχε πίσω του κάτι να στηριχτεί, ήταν χρήμα για το χρήμα. Το νέο αυτό προϊόν που αγόρασες, πουλούσες και τζόγαρες πάνω σε αυτό, στην πραγματικότητα φουσκώνοντας τα ποσά του υπαρκτού χρήματος και δημιουργώντας μια ασταθής βάση για την οικονομία. Αλλά ακόμα πάνω σε αυτό βρισκόμαστε. Δεν είμαστε και πολύ μακριά σαν σύστημα. Απλώς είμαστε πιο φοβισμένοι και προσεκτικοί.
Εσύ ποιο ρόλο υποδύεσαι στην παράσταση;
Ο βασικός μου ρόλος είναι ο Εμμάνουηλ Λήμαν. Είναι ο δεύτερος αδερφός, ο επονομαζόμενος και «Το χέρι» επειδή ήταν ο άνθρωπος που αναλάμβανε να φέρει εις πέρας τα πράγματα. Αρκετά πρακτικός, όχι τόσο καλός στις συζητήσεις και τις διαπραγματεύσεις (αυτά τα αναλάμβαναν κάποια από τα άλλα αδέρφια) αλλά ήταν ο άνθρωπος ο οποίος αποφάσιζε και έφερνε εις πέρας όποια αποστολή του ανάθεταν. Ξεκινάω με αυτόν και μετά περνάω σε άλλους ήρωες, παίζοντας το γιο του αδερφού μου και προχωρώντας τις γενιές παρακάτω. Αυτός ο πρώτος αφηγητής έχει πολλή πολλή σημασία γιατί στην πραγματικότητα αυτός είναι και μέσα από τα δικά του μάτια παίζονται οι υπόλοιποι χαρακτήρες.
Πώς τους διαχειρίζεσαι όλους αυτούς τους ήρωες;
Είναι πολύ σημαντικό σε κάθε τέτοιο κείμενο η ιστορία. Την ιστορία εδώ έχουμε τόσο όρεξη και τόσο πάθος να την πούμε. Το να παίζεις εδώ ένα ρόλο είναι στην πραγματικότητα αρκετά απενοχοποιητικό γιατί λες ότι πρέπει να κάνεις ό,τι χρειάζεται για να αφηγηθείς την ιστορία με τον πιο ευφάνταστο, πιο δημιουργικό τρόπο. Γιατί είναι τρεις ώρες η παράσταση και πρέπει να είσαι αρκετά παιχνιδιάρης, αρκετά δημιουργικός, φρέσκος, δεν μπορείς ν’ αφήσεις το πράγμα να βουλιάζει κατά τη διάρκεια. Οπότε παίζοντας αυτούς τους ρόλους με αρκετή έλλειψη ενοχής, είμαστε αρκετά παιχνιδιάρηδες, βασιζόμαστε πολύ στην επικοινωνία μεταξύ μας που ευτυχώς έχουμε. Αυτοί οι ρόλοι δεν έχουν αυτό που έχουν οι ρόλοι που συχνά συναντάμε και είναι ότι μπαίνω στο πετσί του πράγματος και βγαίνω στο τέλος της παράστασης. Τώρα σε μας είναι σημαντικότερο, έχοντας ο καθένας τον πρώτο του Λήμαν, είναι να φέρουμε την ιστορία εις πέρας, κρατώντας όλο το πράγμα σε υψηλούς ρυθμούς, με χιούμορ, να αναδείξουμε τα στραβά που συνέβησαν, πού πατήθηκαν πτώματα για να προχωρήσουν. Η ιστορία για μας μας δίνει το κουράγιο ν’ αλλάζουμε πολύ εύκολα χαρακτήρες, να περνάμε στιγμιαία από τον έναν στον άλλον γιατί πρέπει και της αξίζει να αφηγηθεί με τον καλύτερο τρόπο.
Εμείς γνωρίζουμε τα αδέρφια Λήμαν από τον χρηματοπιστωτικό τους οργανισμό. Η παράσταση, τους δίνει μια πιο ανθρώπινη διάσταση;
Από τους ανθρώπους ξεκινάει. Αυτό είναι το ωραίο της αλλά ταυτόχρονα ούτε κάθεται να λιβανίσει κανέναν ούτε καταράσεται κανέναν. Λέει αυτό, ότι έγινε ένας εμφύλιος και πάνω στον εμφύλιο έβγαλαν πολλά χρήματα και άνοιξαν τη διώρυγα του Παναμά και συνέδεσαν τις δύο όχθες της Αμερικής. Ξέρουμε όλοι που βρισκόμαστε. Ξέρουμε ότι η Αμερική χτίστηκε από τέτοιους ανθρώπους, από αυτούς τους ανθρώπους, οι οποίοι ήταν ταυτόχρονα και δημιουργικοί αλλά και ασταμάτητοι. Δεν ήταν ένα μονόπαντο πράγμα καλού ή κακού που πολλές φορές μας εφυσηχάζει στο αφήγημα. Ήταν πιο πολύπλοκοι, άνθρωποι που πήγαν στην Αμερική χωρίς να έχουν λεφτά κι αποφάσισαν σε αυτά που τους έτυχαν να τα εκμεταλλευτούν με τον έναν ή τον άλλον τρόπο. Κάποιες φορές αυτός ήταν πολύ δημιουργικός και προχώρησε την Αμερική παρακάτω. Άλλες φορές μπορεί να οδήγησαν σε έναν πιο απάνθρωπο καπιταλισμό τη χώρα. Αυτά είναι πράγματα που μόνο αν μπορούμε να τα δούμε και τα δύο μπορούμε να είμαστε πιο σοβαροί κριτές του πράγματος. Αλλιώς μπορούμε πολύ εύκολα να βαφτίζουμε κάποιον κακό και μετά να μην χρειαστεί κι εμείς να είμαστε σοβαρά κριτικοί απέναντι στο θέμα ούτε και να ξέρουμε τι φταίει. Και να λέμε ότι φταίει ο άνθρωπος ενώ δεν φταίει ο άνθρωπος. Υπάρχει ένα σύστημα που οδηγεί αυτό το πράγμα να συμβαίνει και να λειτουργεί έτσι. Βλέποντας όλη την ιστορία πώς φτάσαμε στο Κραχ, ας πούμε, και πώς όλοι είχαν πειστεί στην Αμερική ότι θα έχουμε για πάντα ανάπτυξη, μόνο θα γινόμαστε πιο πλούσιοι, δεν υπάρχει άλλος δρόμος, ήταν ένα παραμύθι στο οποίο είχε μπει σχεδόν όλη η χώρα. Είχαν πείσει σχεδόν όλον τον κόσμο ότι έτσι θα γίνεται από δω και πέρα. Αυτό δεν μπορεί να είναι σ’ ένα φυσικό κόσμο η πραγματικότητα. Κάποια στιγμή θα πρέπει να υπάρχει ξεφούσκωμα. Δεν υπάρχει μόνο φούσκωμα, μόνο άνοδος. Αυτό το έμαθαν για τα καλά μετά από αυτό κι έκαναν πόσα χρόνια να βγουν από την κρίση. Και δεν ξέρω αν τελικά βγήκαν υγιείς αλλά βγήκαν με κάποιο τρόπο.
Για το σήμερα τι λέει αυτή η ιστορία;
Κατά τη γνώμη μου έχει τη λειτουργία που έχει και η ιστορία ούτως ή άλλως. Δηλαδή την ιστορία πρέπει να την ξέρουμε ως έχει για να μπορούμε να παίρνουμε σωστότερες αποφάσεις για το μέλλον μας. Νομίζω ότι αυτή είναι η βασική λειτουργία της παράστασης. Εμένα γνωρίζοντας τις ιστορίες τους προσωπικά, μ’ έκανε να δω ξανά όλο το θέμα με πιο ευρύ φακό. Να μπορώ να βρίσκω πιο καθαρά τι κατά τη γνώμη μου έφταιγε στη μία στην άλλη περίπτωση ενώ ήταν πιο γενικό πριν από τη γνωριμία μου με την ιστορία τους αυτό το πράγμα. Επίσης είναι συγκλονιστικά για μένα όταν βλέπω μια ιστορία τέτοιων περιπτώσεων, καθώς προχωράει η ιστορία του κόσμου, το πώς γεννιούνται σε μορφή ανεκδότου διάφορες στιγμές. Όπως η στιγμή που γεννιέται η ιδέα του μάρκετινγκ και ξέροντας πού βρισκόμαστε πια σ’ αυτό το κομμάτι, η στιγμή που γεννιέται αυτό σαν ιδέα είναι συγκλονιστική, η ανάγκη της και πάνω σε ποιο σκεπτικό βασίζεται. Όταν το βλέπεις αυτό μπροστά στα μάτια σου, εμένα με εξιτάρει. Κι αυτό συμβαίνει πολύ συχνά.
Μέσα σε αυτό το σκοτάδι της καταστροφής, υπάρχει και φως;
Η καταστροφή είναι το τέλος, το οποίο για μας είναι η αρχή της ζωής που ζούμε τα τελευταία χρόνια. Δεν περιγράφεται μια καταστροφή. Δεν είναι η ιστορία μιας καταστροφής, τι έκαναν και κατέληξαν έτσι. Βλέπουμε την ιστορία μιας ολόκληρης χώρας, ολόκληρου του κόσμου τα τελευταία 150 – 200 χρόνια μέσα σε αυτό. Εγώ δεν είμαι τόσο γέρος για να πω ότι ο πλανήτης μας απλώς οδηγείται στην καταστροφή. Είμαι ένας φύσει αισιόδοξος άνθρωπος και πιστεύω ότι υπάρχουν δρόμοι που πήραμε λάθος και δρόμοι που πήραμε σωστά μέσα σε όλο αυτό. Κι ακόμα και μέσα σε αυτό, προσπαθούμε να βγούμε σε κάτι καλύτερο. Έτσι τη βλέπω την παράσταση. Η ιστορία των αδερφών Λήμαν κατέληξε σε μια δική τους τραγωδία αλλά αυτό για μας είναι ή θα έπρεπε να είναι ένα μάθημα για το τι δεν πρέπει να κάνουμε και πώς να προχωρήσουμε. Υπάρχουν φοβερές στιγμές μέσα, δεν υπάρχει η αίσθηση της μαυρίλας. Είναι η αφορμή για να μας τραβήξει το ενδιαφέρον η ιστορία τους.
