Στη σκιά της μετάλλαξης Δέλτα, η εμφάνιση της νέας παραλλαγής Όμικρον έρχεται να ανατρέψει προς το χειρότερο τα δεδομένα της επιδημίας στην Ευρώπη και σε όλον τον κόσμο. Η διασπορά της Δέλτα παρά τους εμβολιασμούς σε χώρες της Δύσης, οδήγησε μία σειρά κράτη σε νέα περιοριστικά μέτρα προκειμένου να ανακοπεί η πίεση στα συστήματα υγείας, που ξεπερνούν και πάλι τα όριά τους δύο χρόνια μετά την εμφάνιση του νέου κοροναϊού.
Η νέα παραλλαγή Όμικρον ανησυχεί τα κράτη αλλά και τα χρηματιστήρια, που σήμερα βρέθηκαν σε ελεύθερη πτώση. Ο ΠΟΥ μετά από μαραθώνια σύσκεψη χαρακτήρισε το νέο στέλεχος ως «στέλεχος ειδικού ενδιαφέροντος» που προκαλεί ανησυχία. Με τον χαρακτηρισμό αυτό ο οργανισμός επιβεβαιώνει ότι η μετάλλαξη της Μποτσουάνας είναι πιθανό – αλλά όχι βέβαιο ακόμα- να είναι πιο μεταδοτική, πιο παθογόνα ή να διαφεύγει της ανοσία που προσφέρουν τα εμβόλια.
Κρούσμα «Όμικρον» στην Ευρώπη και περιορισμούς σε πτήσεις
Το νέο στέλεχος έχει φτάσει και στην Ευρώπη, καθώς επιβεβαιώθηκε κρούσμα στο Βέλγιο σε γυναίκα που επέστρεψε από την Αίγυπτο. Η είδηση είχε ως αποτέλεσμα μια σειρά χώρες να επιβάλουν περιοριστικούς περιορισμούς στα ταξίδια από χώρες της Αφρικής, παρά την τοποθέτηση του ΠΟΥ ότι το μέτρο αυτό δεν κρίνεται απαραίτητο σε αυτήν τη φάση.
Το Ηνωμένο Βασίλειο εξέδωσε προσωρινή απαγόρευση πτήσεων από έξι αφρικανικές χώρες και άλλες ακολούθησαν. Η Σιγκαπούρη περιορίζει την είσοδο σε άτομα που έχουν βρεθεί στη Νότια Αφρική και σε κοντινές χώρες τις τελευταίες 14 ημέρες, ενώ η Ευρωπαϊκή Ένωση πρότεινε τα κράτη μέλη να σταματήσουν τα αεροπορικά ταξίδια από τη Νότια Αφρική. Έκτακτα μέτρα για τους ταξιδιώτες από χώρες της Αφρικής έλαβε και το υπουργείο Υγείας μετά από εισήγηση των ειδικών.
Η Αυστραλία είπε ότι δεν θα αποκλείσει αυστηρότερους κανόνες για ταξιδιώτες από τη νότια Αφρική εάν η κατάσταση κλιμακωθεί, ενώ η Ινδία ενίσχυσε τον έλεγχο των εισερχόμενων ταξιδιωτών από τη Νότια Αφρική, την Μποτσουάνα και το Χονγκ Κονγκ. Στο ίδιο μήκος κύματος ΗΠΑ και Καναδάς κλείνουν τα σύνορά τους για οκτώ χώρες της Αφρικής.
Ανησυχία για εμβόλια και μονοκλωνικά αντισώματα
Το «Όμικρον» έχει προκαλέσει τουλάχιστον 77 επιβεβαιωμένα κρούσματα στη Νότια Αφρική, όμως τα πρώτα περιστατικά είχαν καταγραφεί στις 9 Νοεμβρίου στη Μποτσουάνα.
Οι γενετικές αλληλουχίες 100 δειγμάτων δείχνουν ότι το «Όμικρον» φέρει 32 μεταλλάξεις -τριπλάσιες σε σχέση με το Δέλτα- στην πρωτεΐνη-ακίδα που χρησιμοποιεί ο κοροναϊός για να εισβάλλει στα ανθρώπινα κύτταρα.
Η πρωτεΐνη αυτή είναι στόχος όλων των σημερινών εμβολίων, κάτι που σημαίνει ότι οι μεταλλάξεις του Όμικρον ενδέχεται να μειώνουν την αποτελεσματικότητά τους, όπως και την αποτελεσματικότητα των μονοκλωνικών αντισωμάτων.
Παρά το γεγονός ότι τα δεδομένα για το νέο στέλεχος ακόμα ερευνώνται, φαίνεται πως οι ηγεσίες της ΕΕ λειτούργησαν μάλλον με νευρικότητα στις νέες ειδήσεις. Η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν έσπευσε να ζητήσει από τις φαρμακευτικές εταιρίες να προχωρήσουν σε έρευνες για την αποτελεσματικότητα των εμβολίων τους απέναντι στην νέα παραλλαγή, υπενθυμίζοντας ότι τα συμβόλαια που έχει συνάψει η ΕΕ μαζί τους, προβλέπουν τροποποίηση των εμβολίων «αμέσως» μετά την αναγνώριση ανησυχητικών νέων παραλλαγών.
Οι εταιρίες από τη μεριά τους ανακοίνωσαν ότι ξεκινούν τη διερεύνηση της «Όμικρον» με τη Pfizer να δεσμεύεται ότι θα ανακοινώσει τα προκαταρτικά συμπεράσματά σε δύο εβδομάδες, πριν ολοκληρωθούν οι μελέτες του ΠΟΥ. Σε αντίστοιχες εξαγγελίες προχώρησαν και άλλες φαρμακοβιομηχανίες, καθώς το κατά πόσο τα εμβόλια που κυκλοφορούν είναι ανθεκτικά στη νέα μετάλλαξη είναι ο νούμερο ένα παράγοντας ανησυχίας στον δυτικό κόσμο.
Πόσο ανησυχητική είναι αυτή η παραλλαγή;
Είναι πολύ νωρίς για να πούμε. Ο ΠΟΥ σημειώνει ότι η παραλλαγή «έχει ανιχνευθεί με ταχύτερους ρυθμούς από προηγούμενες εκρήξεις μόλυνσης, υποδηλώνοντας ότι αυτό το στέλεχος μπορεί να έχει πλεονέκτημα ανάπτυξης». Ωστόσο, προσθέτει επίσης ότι υπάρχουν λιγότερες από 100 γονιδιωματικές αλληλουχίες του νέου στελέχους διαθέσιμες, κάτι που θα μπορούσε να σημαίνει ότι θα χρειαστεί περισσότερος χρόνος για να μελετηθεί και να διαπιστωθεί πως αντιδρά στα εμβόλια και τις θεραπείες.
Την ίδια στιγμή όμως αναφέρει επίσης ότι τα αρχικά στοιχεία δείχνουν πως η εν λόγω παραλλαγή παρουσιάζει μεγαλύτερο κίνδυνο για επαναμόλυνση σε σχέση με άλλες παραλλαγές ανησυχίας.
Ο κίνδυνος του «εθνικισμού των εμβολίων»
Σε κάθε περίπτωση η παραλλαγή «Όμικρον» έρχεται να υπενθυμίσει με εμφατικό τρόπο αυτό που επιστήμονες φωνάζουν από την αρχή της πανδημίας. Η πανδημία δεν πρόκειται να τελειώσει εάν το εμβόλιο κατά του κοροναϊού δεν διατεθεί σε όλες τις χώρες του κόσμου. Όσο οι πιο φτωχές χώρες δεν έχουν πρόσβαση σε εμβόλια και φάρμακα ο ιός θα κυκλοφορεί και θα μεταλάσσεται, βάζοντας βόμβα στα εμβολιαστικά προγράμματα των ανεπτυγμένων οικονομιών.
Για την Ευρώπη και την Ελλάδα που ήδη αντιμετωπίζουν έκρηξη κρουσμάτων και νοσηλειών χωρίς την εξάπλωση της νέας παραλλαγής, τα νέα δεδομένα μόνο δυσάρεστα μπορεί να είναι. Η μία χώρα μετά την άλλη λαμβάνει περιοριστικά μέτρα τόσο για εμβολιασμένους όσο και για ανεμβολίαστους, με το ECDC επίσης να εισηγείται αυστηροποίηση των μέτρων περιορισμού του κοροναϊού. Την ίδια στιγμή η έκκληση για αύξηση των εμβολιασμών παραμένει, καθώς τα εμβόλια συνεχίζουν να αποτελούν όπλα κατά της πανδημίας.
Τις επόμενες μέρες και εβδομάδες το τοπίο γύρω από την παραλλαγή «Όμικρον» θα ξεκαθαρίσει. Και ας ελπίσουμε ότι θα είναι η τελευταία φορά που οι προειδοποιήσεις των επιστημόνων δεν θα αγνοηθούν, αλλά οι ηγεσίες των κρατών θα αντιμετωπίσουν το ζήτημα της πανδημίας ως παγκόσμιο ζήτημα, που η ανθρωπότητα θα το ξεπεράσει ενωμένη ή αλλιώς απλώς δεν θα το ξεπεράσει.
