Ενα τετράδιο του Δαβίδ Μπεν-Γκουριόν, το οποίο πριν από περίπου 80 χρόνια γέμιζε με σημειώσεις στην προσπάθειά του να μάθει αρχαία ελληνικά, εντοπίστηκε στην κατοικία του (στην «καλύβα» του, όπως είναι γενικότερα γνωστή) στο Κιμπούτς Σντε Μποκέρ, στο κέντρο της ερήμου Νέγκεβ του Νοτίου Ισραήλ. «Επειδή αυτή η ανακάλυψη έγινε κατά τη διάρκεια της 10ήμερης εβραϊκής γιορτής Χάνουκα, στη “γιορτή των μικρών ή μεγάλων θαυμάτων” όπως πιστεύεται, η συγκεκριμένη ανακάλυψη θα μπορούσε να θεωρηθεί “θαύμα της Χάνουκα”, παρά την αποστασιοποίηση του πρώτου ισραηλινού πρωθυπουργού ως προς τις θρησκευτικές παραδόσεις» λέει ο διευθυντής του Ιστορικού Αρχείου του ερευνητικού Ινστιτούτου Μπεν-Γκουριόν, δρ Αντί Πορτουγκέζ.
Πώς εντοπίστηκε ξαφνικά αυτό το νέο αρχειακό υλικό, 48 χρόνια μετά τον θάνατο του Μπεν-Γκουριόν; Η λεγόμενη «καλύβα» του Μπεν-Γκουριόν, δηλαδή το μικρό σπίτι στο κιμπούτς Σντε Μποκέρ στη μέση της ερήμου Νέγκεβ, όπου είχε αποφασίσει να αποσυρθεί όταν εγκατέλειψε την πολιτική ζωή, είναι σήμερα μουσειακός χώρος, ανοιχτός για το κοινό. Πρόσφατα ορίστηκε διευθύντρια συντήρησης της κατοικίας του Μπεν-Γκουριόν η Γκιλ Σνάιντερ, η οποία κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής της θητείας τελούσε χρέη ξεναγού. «Στο πλαίσιο μιας εντατικής προσπάθειας συντήρησης των αντικειμένων και των εγγράφων που υπάρχουν στην κατοικία του Μπεν-Γκουριόν, καταγράψαμε και φωτογραφίσαμε το καθετί, σε κάθε ντουλάπι και συρτάρι, από μαχαιροπίρουνα και τραπεζομάντιλα μέχρι ρούχα και μικρά χειρόγραφα σημειώματα» λέει η Σνάιντερ. «Το δωμάτιο που παρουσιάζει το μεγαλύτερο ενδιαφέρον είναι το γραφείο του Μπεν-Γκουριόν», όπου, εκτός από 5.000 βιβλία του, υπάρχουν επιστολές, σκόρπια σημειώματα και πολλά τετράδια. «Ανοίξαμε ένα από αυτά και δεν μπορούσαμε να καταλάβουμε τι έγραφε» είπε ο Σνάιντερ. Και συμπληρώνει ο Πορτουγκέζ: «Ηταν ένα από τα πολλά αντικείμενα που αμέσως μετά τον θάνατο του Μπεν-Γκουριόν είχαν τοποθετηθεί πρόχειρα σε κάποιο ντουλάπι και μετέπειτα ξεχάστηκαν και επί δεκαετίες αγνοούσαμε την ύπαρξή τους». Οταν βρέθηκε το τετράδιο, κλήθηκε ο Πορτουγκέζ στην «καλύβα του Μπεν-Γκουριόν». «Η Γκιλ Σνάιντερ μου είπε ότι βρέθηκαν κάποια καινούργια αντικείμενα που θα πρέπει να καταγραφούν στο Αρχείο. Μόλις είδα το τετράδιο, αναγνώρισα γράμματα της ελληνικής αλφαβήτου».
Στο προσωπικό του ημερολόγιο, ο Μπεν-Γκουριόν είχε γράψει ότι είχε αρχίσει να μαθαίνει μόνος του αρχαία ελληνικά το 1940. Στο τετράδιο που είχε βρεθεί, ο Μπεν-Γκουριόν είχε γράψει το εβραϊκό έτος 5704 (που αντιστοιχεί στα χρόνια 1943-1944) και ήταν γεμάτο με ασκήσεις γραμματικής. Ο δρ Γαβριήλ Χαρίτος, έλληνας μεταδιδακτορικός ερευνητής του Ινστιτούτου Μπεν-Γκουριόν, ο οποίος εδώ και δύο χρόνια διδάσκει στην εβραϊκή γλώσσα το γνωστικό αντικείμενο της Ιστορίας των Πολιτικών Σχέσεων Ελλάδας – Ισραήλ – Κύπρου στο Πανεπιστήμιο Μπεν-Γκουριόν, και εξ αποστάσεως στα ελληνικά, ως επισκέπτης καθηγητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και στο Πανεπιστήμιο Κύπρου, εξέτασε το περιεχόμενο του τετραδίου και διαπίστωσε ότι εκείνα τα χρόνια ο Μπεν-Γκουριόν μελετούσε από το πρωτότυπο τα έργα του Θουκυδίδη, του αρχαίου έλληνα ιστορικού που είχε καταγράψει τον Πελοποννησιακό Πόλεμο.
Ηξερε 9 γλώσσες
Ο Μπεν-Γκουριόν άρχισε να μελετά αρχαία ελληνικά όταν βρισκόταν στο Λονδίνο, κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Εβαλε στόχο να διαβάσει από το πρωτότυπο την «Πολιτεία» του Πλάτωνα. Οταν κάποτε ρωτήθηκε πόσες γλώσσες γνώριζε, η απάντησή του ήταν κάθε άλλο παρά μονολεκτική. «Ρωσικά, μια και αυτή η γλώσσα μιλιόταν στον τόπο που γεννήθηκα. Εβραϊκά, στην οποία μού μιλούσε ο παππούς μου από τότε που ήμουν νήπιο. Γερμανικά, που έμαθα στο σχολείο. Λατινικά, κι αυτά από το σχολείο. Ελληνικά, που τα έμαθα όταν οι Γερμανοί βομβάρδιζαν το Λονδίνο. Τουρκικά, ως φοιτητής πανεπιστημίου στη Θεσσαλονίκη και στην Κωνσταντινούπολη. Γαλλικά, που αναγκάστηκα να μάθω, μια και την ίδια περίοδο, όταν σπούδαζα, ήταν διαθέσιμα πανεπιστημιακά συγγράμματα για τη νομική επιστήμη μόνο στα γαλλικά και όχι στα τουρκικά. Ισπανικά έμαθα στη δεκαετία του ’50, επειδή ήθελα να διαβάσω τον “Δον Κιχώτη’ από το πρωτότυπο». Και, φυσικά, γνώριζε καλά αγγλικά.
Σύντομα, το «ελληνικό» τετράδιο του Μπεν-Γκουριόν θα ψηφιοποιηθεί και θα αναρτηθεί στη νέα ιστοσελίδα του Ιστορικού Αρχείου του Ινστιτούτου Μπεν-Γκουριόν για να γίνει προσβάσιμο στο ευρύ κοινό. Ηδη προγραμματίζεται η επίσημη παρουσίασή του σε ειδική έκθεση.
Ο Οφερ Αντέρετ είναι δημοσιογράφος. Το κείμενο δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Haaretz και αναδημοσιεύεται κατ’ αποκλειστικότητα από «ΤΑ ΝΕΑ», σε μετάφραση του δρος Γαβριήλ Χαρίτου.
