Ο Γιώργος Πολυμενάκος αναζητά το «Σημείο εξόδου ένα»

Ένα δυστοπικό μυθιστόρημα για έναν τόπο αποκλεισμένο είναι το νέο βιβλίο του Γιώργου Πολυμενάκου «Σημείο εξόδου ένα» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Απόπειρα.

Η ιστορία του τοποθετείται σ’ ένα πολύ κοντινό μέλλον, μια μικρή πόλη-λιμάνι που βρίσκεται σε κατάσταση εκούσιου εγκλεισμού μετά από την παγκόσμια πανδημία της θανατηφόρας ασθένειας του Παράξενου Ύπνου. Όμως, ο πρώην δήμαρχος της πόλης έχει εκμεταλλευθεί την κατάσταση της Ολικής Κατάρρευσης και έχει αυτοανακηρυχθεί σε Κυβερνήτη έχοντας υπό τον έλεγχό του το μοναδικό ένοπλο σώμα της Πόλης. Μπροστά από το λιμάνι της πόλης βρίσκεται ένα μικρό νησί που ονομάζεται Καθαρτήριο. Στη άκρη του νησιού συντηρείται ακόμη σε λειτουργία ένας φάρος για να παρασύρει σε ενέδρα όσα πλοία πλησιάζουν στο λιμάνι, με σκοπό το πλιάτσικο και τη διάλυσή τους στο Μεγάλο Ανακυκλωτήριο που υπάρχει πάνω στο νησί.

Οι επιβαίνοντες στα πλοία που αιχμαλωτίζονται αντιμετωπίζονται ως de facto μολυσμένοι και εκτελούνται με συνοπτικές διαδικασίες. Η Πόλη βρίσκεται στα όρια του λιμού λόγω του πολύχρονου εγκλεισμού. Η απολυταρχική διακυβέρνησή της δεν επιτρέπει στους κατοίκους να επιχειρήσουν οποιουδήποτε είδους απεγκλωβισμό. Ο συγγραφέας, έχοντας ως καμβά την καταιγιστική δράση της μυθοπλασίας, αποτυπώνει πάνω σ’ αυτόν εικόνες ενός κόσμου εφιαλτικού μεν αλλά με αδρές πινελιές απρόσμενης ανθρωπιάς και μιας προσπάθειας αντίστασης που μοιάζει καταδικασμένη αλλά ίσως τελικά και να μην είναι μάταιη.

Το «Σημείο Εξόδου Ένα» είναι ένα βαθιά πολιτικό βιβλίο. Είναι ένα δυστοπικό αφήγημα που αντλεί την έμπνευση του από ένα ελαττωματικό παρόν. Ο σχεδόν ποιητικός τρόπος που είναι γραμμένο αποτελεί το αντίβαρο σε μια ζυγαριά που μοιάζει να έχει γείρει αμετάκλητα προς την λάθος πλευρά.

Ο Γιώργος Πολυμενάκος μιλάει στα «Νέα».

Διαβάζουμε στο οπισθόφυλλο του βιβλίου σας «Σημείο Εξόδου Ένα: «μια μικρή πόλη σε κατάσταση εκούσιου εγκλεισμού». Γράψατε το μυθιστόρημα σε εποχή καραντίνας; Εμπνευστήκατε από το δικό μας δυστοπικό πλαίσιο;

Ξεκίνησα να γράφω το «Σημείο Εξόδου Ένα» λίγο μετά τη λήξη της πρώτης καραντίνας (αρχές Ιουλίου 2020). Το βιβλίο είναι επηρεασμένο από τη δυστοπία που ζήσαμε τότε (και δυστυχώς συνεχίζουμε να ζούμε), με κεντρικό σεναριακό άξονα το  τι θα συνέβαινε αν μια πολύ πιο θανατηφόρα πανδημία, σε ένα κοντινό μέλλον, οδηγούσε τον τρέχοντα πολιτισμό σε ολική κατάρρευση.

Η πλοκή διαδραματίζεται στο περιβάλλον μια μικρής πόλης που βρίσκεται σε κατάσταση ερμητικού εγκλεισμού για να γλυτώσει από αυτή την καταστροφή.

Οι παράλληλες ιστορίες των χαρακτήρων του βιβλίου εκτυλίσσονται σε μια πραγματικότητα όπου κυριαρχεί ο ολοκληρωτισμός, η καταστροφή του περιβάλλοντος και η απουσία μέλλοντος, μεγεθύνοντας, όπως έγραψε ο κριτικός λογοτεχνίας Αριστοτέλης Σαΐνης, σε ακραία όρια, στοιχεία της τρέχουσας πανδημικής κρίσης.

Το μυθιστόρημα σας, επηρεασμένο σαφώς από Όργουελ και Κάφκα, θα λέγατε ότι είναι πολιτικό και με ποια ακριβώς έννοια;

Δεδομένου ότι οι χαρακτήρες του βιβλίου έρχονται αντιμέτωποι με πολύ δύσκολα ηθικά διλήμματα όπως το αν θα πρέπει να αντισταθούν σε μια απολυταρχική διακυβέρνηση που απαιτεί από αυτούς να συμμετέχουν στη φυσική εξόντωση όσων ανθρώπων προσεγγίζουν την πόλη τους θεωρώντας τους εκ προοιμίου Μολυσμένους και Άλλους, θέτοντας έτσι σε κίνδυνο τον εαυτό τους και τα αγαπημένα τους πρόσωπα, το Σημείο Εξόδου Ένα είναι ένα βαθιά πολιτικό βιβλίο (με την ευρεία έννοια του όρου).

Ανήκετε σε μια γενιά που έκανε κόντρα στην εξουσία, κινητοποιήσεις, πορείες. Πότε ξεκινήσατε να γράφετε; Και τι στάθηκε η έμπνευση σας για να γίνει αυτό;

Συμμετείχα ενεργά στις κινητοποιήσεις που αναφέρετε αλλά όταν ξεκίνησα να γράφω στίχους το 1985 δεν αποτύπωσα σε αυτούς, άμεσα τουλάχιστον, τους πολιτικούς μου προβληματισμούς διότι θεωρούσα, και θεωρώ, την «στρατευμένη» τέχνη ένα εγχείρημα που εμπεριέχει τον κίνδυνο να εγκλωβιστεί η δύναμη της προσωπικής έκφρασης σε έναν ιδιότυπο περιορισμό αυτολογοκρισίας.

Από την άλλη, η λέξη «κόντρα», που χρησιμοποιήσατε στην ερώτησή σας, είναι ο τίτλος του πρώτου μου τραγουδιού…

Βλέπω στο βιογραφικό σας ότι έχετε γράψει τραγούδια  που έχουν μελοποιήσει και ερμηνεύσει διάφοροι καλλιτέχνες.  Εγκαταλείψατε τη στιχουργική ή είναι θέμα συγκυριών;

Δεν έχω εγκαταλείψει τους στίχους. Είναι μάλλον βέβαιο ότι θα ξαναγράψω τραγούδια. Προς το παρόν ενθέτω στα μυθιστορήματά μου στοιχεία δωρικής απλότητας στην έκφραση που έλκουν την καταγωγή τους από τη θητεία μου στη στιχουργική, αλλά και στοιχεία ποιητικά, καμιά φορά και ολόκληρα ποιήματα που έχω γράψει κατά καιρούς, «μεταμφιεσμένα» σε πεζό λόγο.

Ποια είναι η ενασχόληση σας επαγγελματικά; Σας βοηθάει η συγγραφή να ξεφεύγετε;

Εργάζομαι ως υπεύθυνος έργων πληροφορικής, μία άκρως τεχνοκρατική εργασία, από την οποία δραπετεύω με τη συγγραφή όποτε βρίσκω χρόνο.

Αναγκασμένος να δουλεύω από πολύ νέος, όπως οι περισσότεροι από εμάς, είχα την τύχη (;) να ανακαλύψω το καταφύγιο της λογοτεχνίας, το οποίο φαντάζομαι σαν μια ζεστή σπηλιά μέσα στην παγωνιά και τον χειμώνα του αγώνα για επιβίωση.

Ποιο είναι το θέμα του επόμενου βιβλίου σας;

Για μια ακόμη φορά, αναφέρεται στο θέμα της καταπίεσης των ελευθεριών, κοινωνικών και προσωπικών (είναι το ίδιο και το αυτό άλλωστε).

Υπάρχουν όμως σημαντικές διαφορές στο νέο μου βιβλίο αναφορικά με το «Σημείο Εξόδου Ένα». Οι πολιτικές αναφορές είναι περισσότερο εμφανείς, η κοινωνική δυστοπία είναι πολύ περισσότερο πιθανή, αλλά το θέμα παραμένει το ίδιο:

Η ζωή των ανθρώπων σε καταστάσεις ανελευθερίας και οι προσπάθειές τους να ξεφύγουν από την «δυστοπική» μοίρα που τους έχει επιβληθεί.