Είναι αυτό το σημείο στο οποίο απλά θα σηκώσουμε ψηλά τα χέρια; Η «Όμικρον» έχει προκαλέσει τριών ειδών αντιδράσεις: την αισιοδοξία, την απαισιοδοξία και τη μοιρολατρία, αναφέρει χαρακτηριστικά στο άρθρο του στους Financial Times ο συγγραφέας Tim Harford.
Οι αισιόδοξοι υποστηρίζουν πως η μετάλλαξη είναι «το εμβόλιο της φύσης», ένας ήπιος και μεταδοτικός ιός που γρήγορα θα μολύνει δισεκατομμύρια, προκαλώντας μια ανοσοποιητική αντίδραση που θα παράσχει προστασία ενάντια σε πιο θανατηφόρες παραλλαγές όπως η «Δέλτα». Η πανδημία τελείωσε, νικήσαμε.
Οι απαισιόδοξοι πιστεύουν πως ενώ η «Όμικρον» πιθανότατα είναι λιγότερο επικίνδυνη από τη «Δέλτα», καθώς επιτίθεται λιγότερο επιθετικά στα πνευμονικά κύτταρα, μπορεί και πάλι να είναι αρκετά επικίνδυνη. Αποφεύγει εν μέρει τα εμβόλια και πολλοί άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση ακόμα στα εμβόλια. Αν πράγματι μολύνει γρήγορα δισεκατομμύρια ανθρώπους, τότε τα νοσοκομεία σε όλο τον κόσμο θα κατακλυστούν. Η πανδημία τελείωσε, ο ιός νίκησε.
Οι μοιρολάτρες υποστηρίζουν πως αν όλοι συμφωνούν πως θα μολυνθούν δισεκατομμύρια ανθρώπων, τότε φάτε, πιείτε και ό,τι αρπάξει ο… Αν δεν κολλήσατε τα Χριστούγεννα, οπωσδήποτε θα κολλήσετε μέχρι το Πάσχα.
Αυτό που προκαλεί σύγχυση είναι πως και οι τρεις απόψεις μπορεί να είναι σωστές. Η «Όμικρον» είναι εύλογα ταυτοχρόνως και ήπια, και καταστροφική και αναπόφευκτη.
Η μοιρολατρία είναι ιδιαιτέρως κατανοητή. Η «Όμικρον» φαίνεται να είναι ένας από τους πιο μεταδοτικούς ιούς που έχουν καταγραφεί ποτέ. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, τα πρώτα κρούσματα αναφέρθηκαν στο τέλος Νοεμβρίου. Μέχρι το τέλος Δεκεμβρίου, η Στατιστική Υπηρεσία της χώρας εκτιμούσε πως ένας στους 15 κατοίκους της Αγγλίας είχαν μολυνθεί, πιθανότατα κυρίως με την «Όμικρον». Σε έναν πληθυσμό με υψηλή εμβολιαστική κάλυψη, η παραλλαγή, από το πουθενά που ήταν, βρέθηκε παντού μέσα σε ένα μήνα.
Αυτή η μεταδοτικότητα υποδηλώνει πως η ευρεία πλειονότητα των ανθρώπων θα βιώσουν μια μόλυνση της «Όμικρον» τους επόμενους μήνες, και είτε νομίζετε πως είναι ήπια είτε όχι, κάτι που υποδηλώνει πως δεν υπάρχει λόγος να κρυβόμαστε. Αλλά υπάρχουν αρκετά αδύναμα σημεία στην επιχειρηματολογία των μοιρολατρών. Το πιο προφανές είναι πως ποτέ δεν ξέρεις πραγματικά με τον ιό αυτό· ίσως η «Όμικρον» να μολύνει λιγότερους ανθρώπους απ’ όσο νομίζουμε.
Υπάρχει επίσης η γνωστή ανάγκη να «επιπεδώσουμε την καμπύλη». Ακόμα και αν μολυνθούν όλοι, έχει μεγάλη διαφορά για τα νοσοκομεία αν αυτές οι μολύνσεις μπορούν να εξαπλωθούν σε διάστημα μηνών αντί εβδομάδων. Και σε όλο τον κόσμο χορηγούνται 30 εκατ. δόσεις εμβολίου καθημερινά. Είτε πρόκειται για τις πρώτες δόσεις ή τις ενισχυτικές, όλες βοηθούν το σώμα να αποκτήσει άμυνες. Κάθε μέρα που μπορεί να καθυστερήσει η «Όμικρον», αυξάνει το τείχος προστασίας.
Έπειτα, υπάρχει η εμφάνιση νέων θεραπειών για την Covid-19. Το φάρμακο Paxlovid φαίνεται να είναι μια εκπληκτικά αποτελεσματική θεραπεία, αλλά θα χρειαστούν μήνες να αυξηθεί η παραγωγή από τις εκατοντάδες χιλιάδες δόσεις στις εκατοντάδες εκατομμύρια δόσεις. Εν τω μεταξύ, δεν είναι ανόητο το να προσπαθούμε να «αγοράσουμε» χρόνο.
Αλλά υπάρχει ένα πιο ανεπαίσθητο σφάλμα στην επιχειρηματολογία της μοιρολατρίας, σύμφωνα με τον Joshua Gans του Rotman School του Πανεπιστημίου του Τορόντο. Αυτό που υπονοείται στην επιχειρηματολογία των μοιρολατρών είναι πως είτε θα κολλήσεις μια φορά Covid-19 τώρα, ή μια φορά αργότερα.
«Αν κάναμε αυτή τη συζήτηση για τη γρίπη, δεν θα μιλούσαμε για το αν θα κολλήσουμε γρίπη τώρα ή αργότερα. Μπορείς εύκολα να κολλήσεις γρίπη και τώρα και αργότερα. Το ίδιο είναι πιθανό και με την Covid», λέει ο Gans.
Η γρίπη μεταλλάσσεται ατελείωτα και γι’ αυτό πολλοί άνθρωποι εμβολιάζονται κάθε χρόνο κατά της γρίπης. Αλλά η «Όμικρον» έχει δείξει πως και ο Sars-CoV-2 μπορεί να μεταλλαχθεί πιο δραματικά απ’ όσο ελπίζαμε. Και δεν παίρνεις το βραβείο αν κολλήσεις «Όμικρον» τώρα – εάν θα είναι μαζί μας αυτό το καλοκαίρι η «Πι», μια νέα παραλλαγή που ξεφεύγει του ανοσοποιητικού συστήματος.
Τι κάνουμε λοιπόν; Δεν θα κατηγορούσα κανέναν ότι είναι υπερβολικά προσεκτικός σ’ αυτή τη φάση, αλλά προσωπικά έχω κάνει μερικά μικρά βήματα προς το στρατόπεδο των μοιρολατρών. Έχω λάβει ενισχυτική δόση, έχω καλή φυσική κατάσταση και είμαι κάτω των 50 ετών, και με τρία παιδιά στο σχολείο υποψιάζομαι πως σύντομα η «Όμικρον» θα μου χτυπήσει την πόρτα. Και ενώ δεν υπάρχει κάποια εγγύηση πως η «Όμικρον» θα είναι το τελικό κύμα της πανδημίας, ωστόσο είναι προφανές ότι θα μπορούσε να είναι.
Αυτό που με ανησυχεί είναι πως οι κυβερνήσεις μπορεί να σκέφτονται με τον ίδιο τρόπο. Αυτό θα μπορούσε να είναι καταστροφικό. Όταν είμαστε αντιμέτωποι με μια παρ’ ολίγον αποτυχία, υπάρχουν δύο πιθανές αντιδράσεις: η μία είναι να ξεφυσάμε με ανακούφιση και η άλλη να το εκλαμβάνουμε ως προειδοποίηση. Η «Όμικρον» είναι μια παρ’ ολίγον αποτυχία: αποφεύγει τα εμβόλια, είναι εκπληκτικά μεταδοτική, αλλά πιθανότατα όχι αρκετά σοβαρή ώστε να σκοτώσει δεκάδες εκατομμύρια ανθρώπους.
Αν, όμως, η επόμενη μετάλλαξη συνδυάζει την μεταδοτικότητα της «Όμικρον» με μεγαλύτερη δυνατότητα αποφυγής των εμβολίων και πρόκληση πιο σοβαρής νόσησης; Ο αρχικός ιός Sars ήταν θανατηφόρος στο 10% των περιπτώσεων· μια «μίξη» Sars-Omicron θα μπορούσε να σκοτώσει ένα δισεκατομμύριο ανθρώπους. Η «Όμικρον» μπορεί να είναι «το εμβόλιο της φύσης», αλλά μπορεί επίσης να είναι η πύλη της κολάσεως.
Είναι πιθανό αυτό; Όχι. Αλλά είναι πιο πιθανό τώρα απ’ ό,τι φαινόταν πριν από δύο μήνες.
Ενώ έχω αρχίσει να χαλαρώνω, οι κυβερνήσεις θα πρέπει να βρίσκονται σε κατάσταση συναγερμού. Ο Martin Sandbu των FT σωστά υποστηρίζει πως θα πρέπει να προετοιμάσουν σχέδια έκτακτης ανάγκης για την περίπτωση που χρειαστούν μελλοντικά lockdown, με ξεκάθαρους κανόνες και καλοσχεδιασμένη στήριξη για τους κλάδους που πλήττονται.
Άλλες προετοιμασίες μπορεί να είναι ακόμα σημαντικότερες. Τιμωρήσαμε τη Νότια Αφρική, επειδή εντόπισε νωρίς την «Όμικρον». Αυτό είναι παράλογο. Θα πρέπει να υποστηρίζουμε τα ισχυρά συστήματα ιικής παρακολούθησης. Θα πρέπει επίσης να επιταχύνουμε την ανάπτυξη εμβολίων, που είναι αποτελεσματικά ενάντια σε όλους τους κοροναϊούς και να επιδοτούμε τη δυνατότητα παραγωγής και διανομής μελλοντικών εμβολίων ταχύτερα.
Είμαι αισιόδοξος για το 2022. Η «Όμικρον» μπορεί κάλλιστα να είναι το τελευταίο κύμα της πανδημίας. Είναι κατανοητό πως οι πολίτες έχουν αρχίσει να χαλαρώνουν. Αλλά αν οι κυβερνήσεις εφησυχάσουν, αυτό θα είναι ασυγχώρητο.
