«Θα αφήναμε ποτέ τη “Μόνα Λίζα” σκισμένη στα δύο;»

Πριν από λίγες ημέρες συμμετείχε στο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών: άλλη μία ευκαιρία για τη Βικτόρια Χίσλοπ, πολιτογραφημένη Ελληνίδα πλέον, να μιλήσει για τον ελληνικό πολιτισμό και τους ανθρώπους που συναντά με διαφορετικές αφορμές. Από τα σίριαλ της τηλεόρασης που βασίζονται σε βιβλία της («Το νησί», «Καρτ ποστάλ») έως το μυθιστόρημά της «Το νήμα» (εκδ. Ψυχογιός, μτφ. Φωτεινή Πίπη, Μιχαήλ Δελέγκος), που αναμένεται στις 5 Μαΐου.

Υστερα από τόσα χρόνια τι θα λέγατε καλώντας έναν ξένο να επισκεφτεί την Ελλάδα;

Είναι αυτονόητο ότι ο Παρθενώνας πρέπει να είναι ακόμα η αφετηρία επίσκεψης, αυτό είναι το εμβληματικό μνημείο που είναι τόσο έντονα ταυτισμένο με τη χώρα. Αλλά ένας επισκέπτης πρέπει να αφιερώσει περισσότερο χρόνο πριν κατευθυνθεί στα νησιά.

Θα μπορούσατε να αναφέρετε μερικά ελληνικά μνημεία και προορισμούς που κουβαλάτε πάντα μαζί σας;

Σίγουρα οι Δελφοί. Είχα επισκεφθεί το μέρος μερικές φορές στο παρελθόν πριν από την πρόσκλησή μου στο φετινό Οικονομικό Φόρουμ. Εχει μια μαγνητική δύναμη – πραγματικά κάτι το υπερφυσικό που εξηγεί με σαφήνεια το ότι οι άνθρωποι στο παρελθόν έρχονταν εδώ για να αναζητήσουν σοφία. Την πρώτη φορά που ήρθα, με ενέπνευσε να γράψω μια ιστορία, «Γνώρισε τον εαυτό σου», βγαλμένη από την επιγραφή «Γνώθι σαυτόν» που βρέθηκε στους Δελφούς, και πιστεύω ότι αυτό το μέρος εμπνέει σκέψη και προβληματισμό. Και η πρόσφατη επίσκεψή μου ήταν γεμάτη έμπνευση – αυτή τη φορά από τους πολλούς αξιόλογους ανθρώπους που γνώρισα εκεί.

Επίσης βρίσκω ότι τα Μετέωρα είναι ένα εξαιρετικό μέρος. Ενα γεωλογικό φαινόμενο, σε συνδυασμό με ένα ανθρωπογενές επίτευγμα πραγματικά απίστευτης δυσκολίας. Εχει προφανώς και πνευματική σημασία, αλλά είναι η αποφασιστικότητα των ανθρώπων στο παρελθόν να χτίσουν αυτά τα μοναστήρια που πραγματικά με εντυπωσίασαν.

Πολύ ιδιαίτερη είναι και η Κνωσός στην Κρήτη. Η κλίμακα και η πολυπλοκότητα του ανακτόρου είναι εντυπωσιακές και μας έχουν διδάξει τόσο πολλά για τον μινωικό πολιτισμό.

Και φυσικά το πρώην νησί των λεπρών, η Σπιναλόγκα. Είναι ένας χώρος αρχαιολογικής σημασίας και ενδιαφέροντος, αλλά για μένα η σημασία του έγκειται στο τι αντιπροσωπεύει. Είναι ένα μνημείο του ανθρώπινου πόνου, του θάρρους και της υπομονής. Για χιλιάδες χρόνια, η λέπρα υπήρχε και ήταν ανίατη, αλλά ανακαλύφθηκε μια θεραπεία. Είναι λοιπόν και ένα μέρος που συμβολίζει την ελπίδα.

Μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία ο θάνατος και η καταστροφή είναι καθημερινότητα: η UNESCO αναφέρθηκε σε 53 κατεστραμμένα μνημεία και ένα συγκεκριμένο είδος ρωσοφιλίας εμφανίστηκε στις ευρωπαϊκές χώρες. Τι πιστεύετε προσωπικά ως συγγραφέας;

Φυσικά η έκταση του ανθρώπινου πόνου στην Ουκρανία είναι το χειρότερο μέρος αυτής της εισβολής. Είναι συγκλονιστικό, αποτρόπαιο και βάρβαρο. Δεν γνωρίζουμε την έκταση, αλλά γνωρίζουμε με βεβαιότητα ότι οι πληροφορίες που φτάνουν στον απλό λαό της Ρωσίας είναι μια πολύ στρεβλή εκδοχή της «αλήθειας», των πραγματικών γεγονότων. Και είναι γνωστό ότι όποιος Ρώσος διαμαρτυρηθεί για την εισβολή τιμωρείται.

Η καταστροφή των μνημείων, του πολιτισμού και της κληρονομιάς της Ουκρανίας είναι επίσης τρομερή – και είναι αδύνατο να ανοικοδομηθούν ή να αντικατασταθούν πολλά από αυτά που αφανίστηκαν. Είναι μια πραγματικά τρομακτική κατάσταση όταν κάποιος τόσο μοχθηρός (σίγουρα και ψυχικά ασταθής) όπως ο Πούτιν δίνει τέτοιες εντολές. Φαίνεται να μην υπάρχουν όρια στα ψέματα και την επιθυμία του να καταστρέψει ανθρώπους και περιουσίες.

Είναι αλήθεια ότι υπάρχει νέα δυναμική όσον αφορά τα Γλυπτά του Παρθενώνα; Ποια είναι η οπτική σας;

Τώρα είμαι μέλος της Βρετανικής Επιτροπής για την Επανένωση των Μαρμάρων του Παρθενώνα, επομένως είμαι πλέον πλήρως αφοσιωμένη σε αυτό που πιστεύω ότι είναι ένας σημαντικός σκοπός. Είναι πραγματικά ξεκάθαρο για μένα ότι ο Ελγιν δεν είχε καμία νόμιμη άδεια να αρπάξει αυτά τα γλυπτά από τον Παρθενώνα (ήταν δυνατό μόνο μέσω δωροδοκιών που καταβάλλονταν σε Τούρκους της περιοχής). Ως εκ τούτου αναρωτιέμαι πώς ήταν δικά του ώστε να τα «πουλήσει» στο Βρετανικό Μουσείο. Εκτός από τις νομικές πτυχές ο χρόνος έχει προχωρήσει και ό,τι θεωρούνταν αποδεκτό στο παρελθόν δεν είναι πλέον αποδεκτό.

Πολλά άλλα μουσεία εξετάζουν τις συλλογές τους, ιδιαίτερα εκείνες που είχαν ληφθεί σε περιόδους πολέμου ή παράνομα ή σε περίοδο αποικιοκρατίας, και μελετούν εάν θα επιστρέψουν ορισμένα αντικείμενα. Σε πολλές περιπτώσεις δεν υπάρχει καμία δικαιολογία να κρατάνε αντικείμενα τα οποία έχουν πολύ μεγαλύτερη συνάφεια με τον τόπο όπου ανήκαν αρχικά, παρά με ένα μακρινό μουσείο. Υπάρχουν τόσο πολλά πράγματα που έχουν αφαιρεθεί από το αρχικό τους πλαίσιο. Τα Μάρμαρα του Παρθενώνα είναι ένα ιδιαίτερα καλό παράδειγμα. Είναι σαν να είχε σκιστεί η «Μόνα Λίζα» στα δύο και ο μισός πίνακας να εκτίθεται σε μια κακοφωτισμένη αίθουσα στο Λονδίνο και ο άλλος μισός στο Λούβρο. Δεν θα υπήρχε διαφωνία για το εάν τα δύο μέρη πρέπει να ενωθούν.

Υπάρχει κάτι για τον ελληνικό πολιτισμό, την ιστορία, τη λογοτεχνία που δεν γνωρίζατε και ανακαλύψατε πρόσφατα;

Στους Δελφούς άκουσα έναν καθηγητή αρχαίας ιστορίας να λέει ότι δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι η Πυθία στους Δελφούς εισέπνεε κάτι που υποτίθεται ότι την έφερνε σε έκσταση. Πραγματικά απογοητεύτηκα! Θέλω ακόμα να το πιστεύω αυτό, είτε είναι μύθος είτε πραγματικότητα.