«Γυρίσαμε 40 χρόνια πίσω» λέει  ο Αλεξέι Βενεντίκτοφ, διευθυντής του εμβληματικού ραδιοφωνικού σταθμού Ηχώ της Μόσχας, που έκλεισε εξαιτίας της αντίθεσής του προς την ρωσική επίθεση κατά της Ουκρανίας, λέει ότι ξεκινάει και πάλι από το μηδέν, αλλά είναι αποφασισμένος να παραμείνει στη Ρωσία.

Από τις πρώτες ώρες της ρωσικής επίθεσης στις 24 Φεβρουαρίου, η Ηχώ της Μόσχας πληροφόρησε τα έξι εκατομμύρια των ακροατών της ότι ο Βλαντιμίρ Πούτιν διέπραξε «ένα πολιτικό σφάλμα». Λίγες ημέρες αργότερα, μετέδωσε ζωντανά συνέντευξη της αμερικανίδας υφυπουργού Εξωτερικών Βικτόρια Νούλαντ.

Υψηλά ιστάμενη πηγή του διεμήνυσε τότε ότι είχε μόλις βάλει το τελευταίο καρφί στο φέρετρο του ραδιοφωνικού σταθμού, λέει ο Αλεξέι Βενεντίκτοφ, σε ένα μικρό εστιατόριο στο κέντρο της Μόσχας.

Στη λίστα με τους… πράκτορες

Η Ηχώ της Μόσχας, όπου αυτός ο καθηγητής Ιστορίας εργαζόταν από την ίδρυσή της τον Αύγουστο 1990, στην δίνη των τελευταίων μηνών ζωής της Σοβιετικής Ενωσης, βγήκε από τις συχνότητες από την 1η Μαρτίου. Το διοικητικό συμβούλιο του σταθμού, ντε φάκτο υπό τον έλεγχο του κρατικού κολοσσού του φυσικού αερίου Gazprom, διαλύθηκε. Η ραδιοφωνική συχνότητα του σταθμού δόθηκε στο κρατικό Sputnik.

Την περασμένη εβδομάδα, η ρωσική δικαιοσύνη πρόσθεσε το όνομα του δημοσιογράφου στην λίστα των «ξένων πρακτόρων», ένα μέτρο που «δεν αλλάζει τίποτε» στην απόφασή του να παραμείνει στην Ρωσία.

«Τίποτε δεν μπορεί να μας σώσει: η προπαγάνδα (του Κρεμλίνου) πρέπει να είναι απόλυτη στις επιχειρήσεις αυτού του είδους», σχολιάζει ο 66χρονος Αλεξέι Βενεντίκτοφ.

Τα τελευταία ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης της Ρωσίας έχουν κλείσει ή έχουν διακόψει την λειτουργία τους μπροστά στην ενίσχυση της καταστολής, με την επιβολή ποινών φυλάκισης για μετάδοση πληροφοριών που «δυσφημούν» τον στρατό.

Ένα κεφάλι γουρουνιού μπροστά στην πόρτα του

Πολλοί δημοσιογράφοι έχουν εγκαταλείψει την Ρωσία. Οχι ο Αλεξέι Βενεντίκτοφ.

«Για να είναι αξιόπιστος ένας δημοσιογράφος πρέπει να υφίσταται την ίδια πίεση με τους ακροατές του, να περπατά στους ίδιους δρόμους με εκείνους», λέει ο βετεράνος του ραδιοφώνου, που έχει πλέον στραφεί στο YouTube και διαθέτει ήδη μισό εκατομμύριο συνδρομητές.

Εκεί, μαζί με τους προσκεκλημένους του, περνά από κόσκινο τις ενέργειες της ρωσικής εξουσίας στην Ουκρανία και αναρωτιέται, για παράδειγμα, για την σιωπή του Κρεμλίνου σχετικά με την βύθιση του καταδρομικού Moskva στην Μαύρη Θάλασσα στα μέσα του Απριλίου.

Για απάντηση στην στάση του, βρήκε ένα κεφάλι γουρουνιού μπροστά στην πόρτα του σπιτιού του και ένα αντισημιτικό σύνθημα στα γερμανικά.

Ο Αλεξέι Βενεντίκτοφ επιμένει ότι δεν θα αλλάξει. Απευθύνεται στα «14 εκατομμύρια» των συμπατριωτών του που στις δημοσκοπήσεις δηλώνουν ότι αντιτίθενται στην επίθεση στην Ουκρανία «για να τους εξηγήσει γιατί έγινε και γιατί αυτό θα κάνει κακό».

Όπως το 1983…

Θεωρεί ότι σήμερα η Ιστορία επαναλαμβάνεται, παραβάλλοντας την σημερινή κατάσταση με την κατάσταση των χρόνων που προηγήθηκαν της περεστρόικα στην Σοβιετική Ενωση.

«Βρισκόμαστε ακριβώς στο 1983 (…) με τον πόλεμο στο Αφγανιστάν, τους αντικαθεστωτικούς στην φυλακή ή στην εξορία και τον αρχηγό της KGB (Γιούρι) Αντρόποφ στο Κρεμλίνο».

Και σε λίγα χρόνια, «θα έρθει ένας (Μιχαήλ) Γκορμπατσόφ…», προσθέτει χαμογελώντας αναφερόμενος στον σοβιετικό ηγέτη που έφερε την φιλελευθεροποίηση της ΕΣΣΔ οδηγώντας στην πτώση ολόκληρου του συστήματος.

Πριν από την εισβολή στην Ουκρανία, η Ηχώ της Μόσχας, «ελεύθερο ραδιόφωνο για ελεύθερους ανθρώπους», βρέθηκε επανειλημμένως στην κόψη του ξυραφιού.

Αλλά μέχρι την ρωσική επίθεση, «ο Πούτιν έλεγε «αφήστε τους να εργασθούν»», διηγείται ο Βενεντίκοτφ, που επικαλείται συχνά υψηλά ιστάμενες πηγές, ανάμεσά τους και τον εκπρόσωπο του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ, τους οποίους παρουσιάζει ως «συμπότες».

Οι προσωπικές συναντήσεις με τον Πούτιν

Πριν από 25 χρόνια, «πριν από την εκλογή του», ο Πούτιν και ο δημοσιογράφος είχαν οικειότητα. Και μερικές φορές μετά την ανάληψη της εξουσίας από τον πρώην σοβιετικό πράκτορα το 2000 είχαν συναντηθεί.

«Του έλεγα κατ’ ιδίαν ότι η απουσία κάθε μορφής ανταγωνισμού στην χώρα ήταν το κυριότερο πρόβλημα: πολιτικός, οικονομικός, ιδεολογικός απολυταρχισμός…», λέει.

«Υπήρξα επίσης ο μόνος διευθυντής μέσου ενημέρωσης που επέκρινα μπροστά στον Πούτιν την άχρηστη σύλληψη του (Αλεξέι) Ναβάλνι τον Ιανουάριο 2021, με την επιστροφή του στην Ρωσία μετά την ανάρρωσή του από την επίθεση εναντίον του με δηλητήριο που κόντεψε να τον σκοτώσει».

Αλλά, «για τον Πούτιν, τα μέσα ενημέρωσης αποτελούν εργαλείο (…), ποτέ δεν μιλήσαμε την ίδια γλώσσα».

Ωστόσο, δύο φορές ο Πούτιν του ζήτησε την γνώμη του για τη θέση που θα καταλάβει στα βιβλία της Ιστορίας: μία φορά το 2008, μετά τις δύο πρώτες θητείες του, και έπειτα το 2014, μετά την προσάρτηση της Κριμαίας.

Σήμερα, σχολιάζει ο Βενεντίκτοφ, ο οποίος δίδαξε ιστορία επί 20 χρόνια, «βρισκόμαστε στο μέσον του κεφαλαίου και η σελίδα δεν έχει ακόμη γυρίσει».