Αξιωματούχοι της Μελιτόπολης στην Ουκρανία κατηγορούν τις ρωσικές δυνάμεις ότι λεηλάτησαν ανεκτίμητης αξίας τεχνουργήματα του πολιτισμού των Σκυθών, του 4ου αιώνα π.χ., από τοπικό μουσείο, την ώρα που πληθαίνουν τα χτυπήματα στην πολιτιστική κληρονομία της χώρας.

Ο δήμαρχος της Μελιτόπολης, Ιβάν Φεντόροφ, που είχαν απαγάγει οι ρωσικές δυνάμεις στα μέσα Μαρτίου και αργότερα αφέθηκε ελεύθερος δήλωσε ότι «τα ορκ μάς άρπαξαν το χρυσό των Σκυθών», χρησιμοποιώντας τον όρο του Τόλκιν, με τον οποίο πολλοί Ουκρανοί αναφέρονται στους Ρώσους εισβολείς.

«Πρόκειται για μια από τις μεγαλύτερες και ακριβότερες συλλογές στην Ουκρανία και σήμερα δεν ξέρουμε πού την πήραν, αν ήταν κρυμμένη ή κλεμμένη. Δεν ξέρουμε για την τύχη της, αλλά φυσικά αυτός ο χρυσός έχει κλαπεί από την κοινότητά μας και ελπίζω ότι θα μπορέσουμε να τον πάρουμε πίσω».

Σύμφωνα με τους New York Times, το οποίο επικαλείται τη διευθύντρια του Μουσείου Τοπικής Ιστορίας της Μελιτόπολης, Λέιλα Ιμπραχίμοβα, εργάτες του μουσείου είχαν κρύψει τον ανεκτίμητο θησαυρό σε κούτες σε ένα υπόγειο, και μετά την απαγωγή της και την ανάκρισή της από Ρώσους στρατιώτες επί ώρες, τον Μάρτιο, όταν η πόλη έπεσε στα χέρια των εισβολέων, έφυγε για να μεταβεί σε περιοχή ελεγχόμενη από τις δυνάμεις του Κιέβου.

Η ίδια πηγή αναφέρει ότι τουλάχιστον 198 χρυσά τεχνουργήματα, σπάνια όπλα, αργυρά νομίσματα και μετάλλια εκλάπησαν από το Μουσείο της Μελιτόπολης.

Πώς έγινε η αρπαγή

Όπως αναφέρουν οι New York Times, στη ληστεία ενεπλάκη ένας μυστηριώδης άνδρας με λευκή μπλούζα εργαστηρίου. Αυτός εμφανίστηκε στο μουσείο, ενώ ομάδα Ρώσων στρατιωτών στέκονταν πίσω του με όπλα, παρακολουθώντας στενά.

Με μακριές τσιμπίδες και ειδικά γάντια, ο άνδρας με τα λευκά κατάφερε να αφαιρέσει πλήθος χρυσών τεχνουργημάτων ηλικίας άνω των 2,300 ετών από κιβώτια στο υπόγειο μουσείου της Μελιτόπολης, καταγγέλλουν Ουκρανοί αξιωματούχοι.

Τα χρυσά αυτά αντικείμενα προέρχονται από την αυτοκρατορία των Σκυθών και χρονολογούνται από τον 4 αιώνα π.Χ.

Στη συνέχεια, ο μυστηριώδης άνδρας, οι ρώσοι στρατιώτες και ο χρυσός εξαφανίστηκαν.

«Καταστροφική μανία»

Σύμφωνα με τη Λέιλα Ιμπραΐμοβα, διευθύντρια του Μουσείου Τοπικής Ιστορίας της Μελιτόπολης, το πρόβλημα ξεκίνησε στα τέλη Φεβρουαρίου, όταν οι ρωσικές δυνάμεις πραγματοποίησαν επιδρομή στο αεροδρόμιο και πήραν τον έλεγχο της πόλης. Έκτοτε, όπως λέει, οι στρατιώτες περιφέρονται στην πόλη, καταστρέφοντας σουπερμάρκετ, καταστήματα και σπίτια.

Οι περισσότεροι κάτοικοι της πόλης κρύβονται στα σπίτια τους, αλλά οι λιγοστοί υπάλληλοι μουσείων, μεταξύ τους και η ίδια η Ιμπραΐμοβα, επέστρεψαν στα μουσεία.

Αυτό που διευθύνει, είναι ένα τριώροφο πέτρινο κτίσμα στο παλιό τομέα της πόλης, που φιλοξενεί πάνω από 50.000 εκθέματα, από μετάλλια της σοβιετικής εποχής μέχρι αρχαία όπλα μάχης.

Στη σπουδαία αυτή συλλογή υπήρχαν και σπάνια χρυσά κοσμήματα Σκυθών, ενός νομαδικού λαού που ίδρυσε μια πλούσια, πανίσχυρη αυτοκρατορία με κέντρο την χερσόνησο της Κριμαίας που μεσουράνησε από τον 8 π.Χ αιώνα έως το 2 μ.Χ.

Εκείνη και κάποιοι άλλοι εργαζόμενοι κατάφεραν να κρύψουν αυτά και κάποια άλλα πολύτιμα έργα σε κιβώτια στο υπόγειο, όπου πίστευαν πως ήταν προστατευμένα από επιθέσεις και ασφαλή από επίδοξους ληστές. «Ξέραμε πως ανά πάσα στιγμή μπορούσε να έρθει κάποιος στο μουσείο με όπλο. Οπότε κινηθήκαμε γρήγορα γιατί η συλλογή αυτή είναι ανεκτίμητη» ανέφερε η ίδια.

Σε ποιον ανήκει ο «χρυσός των Σκυθών»;

Όπως έγραφε η Deutsche Welle στις αρχές Ιανουαρίου του 2022, 45 περίπου ημέρες πριν τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, η σφοδρή αντιπαράθεση μεταξύ Κιέβου και Μόσχας διεξάγεται σε πολλά επίπεδα. Χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά, στο Άμστερνταμ.

Πρόκειται για πολύτιμα πολιτιστικά αγαθά. Για τον χρυσό των Σκυθών στην Κριμαία. Υπέροχα αντικείμενα που εκτέθηκαν στο Άμστερνταμ το 2014. Ωστόσο, μετά η Κριμαία προσχώρησε στη Ρωσία και τώρα το ζήτημα της ιδιοκτησίας είναι ασαφές. Δικαστές στην Ολλανδία καλούνται να απαντήσουν στο ερώτημα σε ποιον ανήκει ο χρυσός της Κριμαίας;

Για τη Μόσχα και το Κίεβο είναι ένα άκρως πολιτικό ζήτημα. Στα τέλη Οκτωβρίου δικαστήριο του Άμστερνταμ αποφάσισε σε δεύτερο βαθμό πως η συλλογή ανήκει στην Ουκρανία. Αλλά η τελευταία λέξη για τον χρυσό των Σκυθών δεν έχει λεχθεί ακόμα.

Τέσσερα μουσεία της Κριμαίας διεκδικούν τον πολιτιστικό θησαυρό και θέλουν τώρα να προσφύγουν στο ανώτατο δικαστήριο της Ολλανδίας και να υποβάλουν αίτηση ακύρωσης της απόφασης.

Ο πρόεδρος της Κριμαίας Σεργκέι Ακσγιόνοφ λίγο πριν την Πρωτοχρονιά ζήτησε βοήθεια από τον ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν. Η Μόσχα είχε ήδη διαβεβαιώσει τα μουσεία της Κριμαίας για την υποστήριξή της.

Από την άλλη πλευρά ο πρόεδρος της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι, έκανε λόγο για «πολυαναμενόμενη νίκη». «Εμείς φέρνουμε πάντα πίσω τα δικά μας. Πρώτα θα πάρουμε το χρυσό των Σκυθών και μετά την Κριμαία» έγραψε στο Twitter.

Όλα ξεκίνησαν με την έκθεση «Κριμαία: Χρυσός και τα μυστικά της Μαύρης Θάλασσας» στο μουσείο Allard Pierson στο Άμστερνταμ. Εκτέθηκαν αντικείμενα από τέσσερα μουσεία της Κριμαίας, συμπεριλαμβανομένου ενός σκυθικού κράνους 2400 ετών, λεπτεπίλεπτες καρφίτσες και μια θήκη χρυσού ξίφους. Η έκθεση είχε προηγουμένως παρουσιαστεί στο Κρατικό Μουσείο της Βόννης.

Κανονικά το μουσείο του Άμστερνταμ θα είχε επιστρέψει τα αντικείμενα μετά την έκθεση στους δανειστές, όμως αυτό δεν έγινε εξαιτίας των δραματικών γεγονότων που έχουν μετατρέψει την Κριμαία σε μια περιοχή κρίσιμων πολιτικών εξελίξεων στην Ευρώπη.

Σε μυστικό μέρος στην Ολλανδία

Το ερώτημα που τώρα τίθεται είναι εάν τα χρυσά αντικείμενα ανήκουν στα μουσεία της Κριμαίας, η οποία το 2014 προσχώρησε στη Ρωσία, ή στην Ουκρανία;

Τα 565 αντικείμενα χρονολογούνται από τον 2ο αιώνα π.Χ μέχρι τον ύστερο Μεσαίωνα. Οι δικαστές στην Ολλανδία δικαίωσαν καταρχάς την Ουκρανία και βασίστηκαν σε ένα νόμο της χώρας του 1995. Στο αιτιολογικό της απόφασης αναφέρεται πως «ακόμα κι αν τα μουσειακά κομμάτια προέρχονται από την Κριμαία αποτελούν μέρος της πολιτιστικής κληρονομιάς της Ουκρανίας». Στην απόφαση βάρυνε, επίσης, ιδιαιτέρως το «δημόσιο συμφέρον» στην Ουκρανία.

Η επιμελήτρια της έκθεσης Βαλεντίνα Μορντβίντσεβα δηλώνει πως κατανοεί τη δυσαρέσκεια ορισμένων υπαλλήλων του μουσείου. «Νομίζω πως οι άνθρωποι στα μουσεία της Κριμαίας θεωρούν πως αν τα εκθέματα πάνε στο Κίεβο θα φύγουν  για πάντα από την Κριμαία».

Ανησυχεί, επίσης, για το μέλλον των εκθεμάτων, των οποίων η τεκμηρίωση συνεχίζεται στην Κριμαία και άρα υπό ρωσική διοίκηση και είναι αμφίβολο εάν θα υπάρξει, όπως λέει, μια επιτροπή ειδικών από την Κριμαία και το Κίεβο. «Όταν τα αντικείμενα πάνε στο Κίεβο, αυτό θα καταγραφεί σαν μια πολιτική νίκη» δήλωσε η Βαλεντίνα Μορντβίντσεβα, η οποία κινείται τακτικά μεταξύ Μόσχας και Κιέβου.