Αναζήτηση
Ο Βλαντίμιρ Πούτιν δεν ανακοίνωσε ούτε επέκταση του πολέμου ούτε γενική επιστράτευση, όπως προέβλεπαν διεθνή ΜΜΕ τις προηγούμενες ημέρες ότι θα κάνει, αλλά σε δηλώσεις του μετά την παρέλαση στην Κόκκινη Πλατεία τόνισε ότι η «ειδική στρατιωτική επιχείρηση» στην Ουκρανία θα συνεχιστεί.
Το Politico, σε ανάλυσή του, επισημαίνει ότι όσο συνεχίζεται ο πόλεμος, τόσο θα εντείνεται η μάχη για το μέλλον της Μολδαβίας. Μάλιστα, στο άρθρο του μεταφέρει και μια αντιφατική εικόνα από το Κισινάου, την πρωτεύουσα της χώρας.
Ο ήλιος λάμπει και οι συνταξιούχοι χορεύουν με παλιές σοβιετικές μελωδίες που ακούγονται από ένα υπαίθριο ηχείο. Ο πόλεμος που μαίνεται στην άλλη άκρη των συνόρων στην Ουκρανία μοιάζει μακρινός. Αλλά απειλεί να διαμελίσει τη Μολδαβία.
«Ίσως είμαστε εμείς οι επόμενοι»
«Αγαπώ αυτή την πόλη», είπε η Κατελίνα, μια 24χρονη υπάλληλος καταστήματος, κοιτάζοντας το καταπράσινο πάρκο της πρωτεύουσας. «Αλλά ποιος ξέρει τι θα συμβεί αύριο. Μετά την Ουκρανία, ίσως είμαστε εμείς οι επόμενοι».
Η Μολδαβία βρίσκεται σε επισφαλή θέση. Είναι ως επί το πλείστον περικυκλωμένη από την Ουκρανία και έχει μια πιθανή πυριτιδαποθήκη στα ανατολικά: την Υπερδνειστερία, μια αποσχισθείσα περιοχή που ελέγχεται από φιλορώσους αυτονομιστές με τη βοήθεια περίπου 1.500 Ρώσων στρατιωτών, υπενθυμίζει το Politico.
Η αμφισβητούμενη περιοχή έχει παραμείνει σχεδόν αμετάβλητη από την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, ακόμη και μέχρι τη σημαία με το σφυροδρέπανο. Η Μόσχα λέει ότι τα στρατεύματά της παραμένουν για να διατηρήσουν την ειρήνη στη στενή λωρίδα γης κατά μήκος του ποταμού Δνείστερου. Το Κισινάου την κατηγορεί ότι κατέχει παράνομα την περιοχή. Η διεθνής κοινότητα θέλει να φύγουν από το έδαφος της Μολδαβίας. Κανείς δεν έχει υποχωρήσει. Αυτό μπορεί να αλλάξει, σημειώνεται.
«Καταπίεση»
Πριν από δύο εβδομάδες, ένας από τους κορυφαίους στρατηγούς της Ρωσίας δήλωσε ότι «η απόκτηση του ελέγχου της νότιας Ουκρανίας θα αποτελέσει πύλη προς την Υπερδνειστερία» και ότι «ο ρωσόφωνος πληθυσμός εκεί αντιμετωπίζει επίσης καταπίεση».
Έκτοτε, αξιωματούχοι στην Τιρασπόλ, την πρωτεύουσα της αυτοανακηρυχθείσας αυτονομιστικής δημοκρατίας, έχουν κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου για υποτιθέμενες επιθέσεις σε κυβερνητικά κτίρια και δήλωσαν ότι απέτρεψαν επιθέσεις με μη επανδρωμένα αεροσκάφη «Ουκρανών τρομοκρατών». Αναλυτές λένε ότι οι αναφορές θα μπορούσαν να αποτελούν μέρος μιας προβοκατόρικης εκστρατείας που έχει σχεδιαστεί για να παρασύρει την περιοχή στον πόλεμο.
«Αυτό που ξεκίνησε ως ανησυχία μετατρέπεται γρήγορα σε πανικό», δήλωσε ο Ίγκορ Μουντεάνου, πρώην διπλωμάτης καριέρας που διετέλεσε πρέσβης της Μολδαβίας στις ΗΠΑ και τώρα διευθύνει το Ινστιτούτο Ανάπτυξης και Κοινωνικών Πρωτοβουλιών στο Κισινάου.
«Υπάρχουν δηλώσεις από τη ρωσική πλευρά που καθιστούν σαφές ότι η Μολδαβία αποτελεί στόχο και ότι μπορεί να υπάρχουν σχέδια εισβολής από την Υπερδνειστερία», πρόσθεσε. «Αλλά η κοινωνία είναι διχασμένη σχετικά με το τι πρέπει να κάνουμε – η Ουκρανία μας προειδοποιεί ότι είμαστε οι επόμενοι, ενώ οι ηγέτες μας επιμένουν ότι είναι καλύτερο να κατευνάσουμε τη Μόσχα μένοντας έξω από τον πόλεμο».
Μέχρι τώρα μένει ουδέτερη
Μέχρι στιγμής, η κυβέρνηση της Μολδαβίας έχει αντισταθεί στις εκκλήσεις να συμμετάσχει στην ΕΕ, να βρεθεί στο πλευρό των Δυτικών συμμάχων με την επιβολή κυρώσεων κατά της Ρωσίας και στην αποστολή όπλων στην Ουκρανία, επικαλούμενη τη συνταγματική της δέσμευση για ουδετερότητα.
Στην πράξη, ωστόσο, η χώρα μπορεί να αναγκαστεί να επιλέξει μεταξύ Ανατολής και Δύσης – και η χώρα δεν είναι ενωμένη ως προς το προς τα πού να στραφεί.
Μια δημοσκόπηση, η οποία διεξήχθη από το ερευνητικό κέντρο CBS-AXA τον Απρίλιο και την οποία είδε αποκλειστικά το Politico πριν από τη δημοσίευση, διαπίστωσε ότι ενώ το 46% των Μολδαβών που συμμετείχαν στην έρευνα δήλωσε ότι θεωρεί τη ρωσική εισβολή ως «αδικαιολόγητη επίθεση», το 18% πιστεύει το ψευδές επιχείρημα του Κρεμλίνου ότι πρόκειται για «απελευθέρωση της χώρας από τον ναζισμό».
Ένας στους πέντε δήλωσε επίσης ότι η Μόσχα απλώς υπερασπίζεται την περιοχή Ντονμπάς της Ουκρανίας – όπου οι αυτονομιστές που υποστηρίζονται από τη Ρωσία πολεμούν τον στρατό του Κιέβου εδώ και χρόνια. Αυτό σημαίνει ότι σχεδόν οι μισοί έχουν «τσιμπήσει» στο αφήγημα του Πούτιν για τον πόλεμο, σημειώνει το Politico.
«Διάσπαση»
«Πρόκειται για μια τεράστια διάσπαση στη μέση», επισήμανε ο Μουντεάνου. «Αυτή είναι η κληρονομιά που προέρχεται από το γεγονός ότι υπήρξαμε μέρος της Σοβιετικής Ένωσης – και από τη ρωσική προπαγάνδα».
Παρόλα αυτά, το 2020 η χώρα εξέλεξε πρόεδρο τη Μάια Σάντου, μια οικονομολόγο με σπουδές στις ΗΠΑ, και παρέδωσε στο φιλοευρωπαϊκό, κεντροδεξιό κόμμα της μια σημαντική πλειοψηφία.
Κατά την προεκλογική εκστρατεία, η Σάντου υποσχέθηκε να είναι «η πρόεδρος της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης», σε αντίθεση με τη διττή εξωτερική πολιτική των προκατόχων της.
Τώρα, με φόντο τον πόλεμο στην Ουκρανία, το όνειρό της μοιάζει πιο κοντινό από ποτέ. Την περασμένη Πέμπτη, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υποστήριξε ένα μη δεσμευτικό ψήφισμα με το οποίο χαιρετίζει την αίτηση της Μολδαβίας για ένταξη στην ΕΕ.
Ωστόσο, ως η δεύτερη φτωχότερη χώρα της ηπείρου, η ένταξη της Μολδαβίας στην ΕΕ θα είναι μακρύς δρόμος, απαιτώντας από την κυβέρνηση να ενισχύσει το κράτος δικαίου και να θεσπίσει σημαντικές μεταρρυθμίσεις.
Παρόλα αυτά, η ΕΕ φλερτάρει τη Μολδαβία. Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ προσγειώθηκε στο Κισινάου την περασμένη εβδομάδα για να συναντηθεί με τη Σάντου και να υποσχεθεί την υποστήριξη της Ένωσης.
«Η Μολδαβία έχει πληγεί ιδιαίτερα από αυτόν τον πόλεμο στη γειτονιά σας», είπε, υποσχόμενος να αυξήσει σημαντικά τις αποστολές στρατιωτικού εξοπλισμού προς τη χώρα.
Λίγες ώρες μετά τη συνέντευξη Τύπου, ωστόσο, το υπουργείο Εξωτερικών της Μολδαβίας διευκρίνισε ότι «η βοήθεια δεν καλύπτει και δεν θα καλύπτει θανατηφόρα όπλα» – μια κίνηση που πολλοί είδαν ως τρόπο αποφυγής της άμεσης αντιπαράθεσης με τη Μόσχα.
Εγκαταλείποντας την ουδετερότητα
Ορισμένοι στη Μολδαβία υποστηρίζουν ότι η απόκτηση θανατηφόρων όπλων είναι ακριβώς αυτό που χρειάζεται η χώρα.
«Χρειαζόμαστε όπλα, χρειαζόμαστε πυρομαχικά, χρειαζόμαστε μη επανδρωμένα αεροσκάφη και αντιαρματικά όπλα», δήλωσε ο Βιορέλ Τσιμποτάρου, βετεράνος πολιτικός του Φιλελεύθερου Δημοκρατικού Κόμματος, ο οποίος διετέλεσε υπουργός Άμυνας της χώρας μέχρι το 2015. «Η ΕΕ πρέπει να μας βοηθήσει να ενισχύσουμε τις στρατιωτικές μας δυνατότητες και να απαλλαγούμε από τη σοβιετική κληρονομιά μας».
Για την Υπερδνειστερία
Ο Τσιμποτάρου τόνισε ότι η εισβολή στην Ουκρανία δημιούργησε την επείγουσα ανάγκη να επιλυθεί μια για πάντα η αντιπαράθεση στην Υπερδνειστερία.
«Αυτό δεν είναι μια σύγκρουση μεταξύ των πολιτών μας – έχουμε περισσότερους Ρώσους εδώ στο Κισινάου παρά στην Υπερδνειστερία», είπε. «Δεν έχει να κάνει με την εθνικότητα ή τη θρησκεία – η διαφορά είναι ότι οι Ρώσοι στρατιώτες βρίσκονται ανοιχτά εκεί, ενώ οι κατάσκοποι και οι πληρεξούσιοι τους είναι μυστικοί εδώ».
Έχοντας κάνει προεκλογική εκστρατεία για τη Σάντου, ο Τσιμποτάρου, ο οποίος ως αντισυνταγματάρχης το 1999 έγινε ο πρώτος Μολδαβός που εκπαιδεύτηκε στο Αμυντικό Κολέγιο του ΝΑΤΟ, δήλωσε ότι η χώρα του έχει παγιδευτεί μεταξύ δύο αντίπαλων δυνάμεων για πάρα πολύ καιρό.
«Δεν είμαστε απλώς μια νεκρή ζώνη – βρισκόμαστε στην καρδιά της Ευρώπης – αλλά αυτή τη στιγμή έχουμε μετατραπεί σε λωρίδα της Γάζας», είπε. «Και, ως αποτέλεσμα, οι νέοι μας χάνουν την εμπιστοσύνη τους και μετακινούνται στο εξωτερικό».
Περισσότεροι από ένα εκατομμύριο Μολδαβοί έχουν ήδη διαβατήρια της ΕΕ, σημείωσε – ένας υψηλός αριθμός σε μια χώρα 2,6 εκατομμυρίων κατοίκων. «Τι περισσότερο μπορούμε να κάνουμε για να γίνουμε Ευρωπαίοι;», αναρωτήθηκε ο Τσιμποτάρου.
Άλλοι βλέπουν την αίτηση της Μολδαβίας για ένταξη στην ΕΕ, την οποία η Σάντου υπέβαλε τον Μάρτιο, ως δοκιμαστική περίπτωση για τις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες που εξακολουθούν να εργάζονται για να απεγκλωβιστούν από τη ρωσική επιρροή.
Πώς κινείται η ΕΕ
«Στο παρελθόν, υπήρχε μια συνηθισμένη στάση σχετικά με τη Μολδαβία που είχε μια αποσχιστική σύγκρουση στην Υπερδνειστερία», δήλωσε ο Βλαντ Λούπαν, πρώην πρέσβης της Μολδαβίας στα Ηνωμένα Έθνη. «Λέγοντάς μας ότι δεν θα μπορούσαμε να ενταχθούμε στην ΕΕ μέχρι να επιλυθεί αυτό το ζήτημα, ουσιαστικά λέει στη Μόσχα ότι μπορεί απλώς να οργανώσει μια αυτονομιστική σύγκρουση για να εμποδίσει τα έθνη να ενταχθούν στην ΕΕ».
Αυτή η πρόκληση, υποστήριξε, έχει σε μεγάλο βαθμό εκλείψει τώρα, καθώς ο πόλεμος στην Ουκρανία επικεντρώνει τα μυαλά στο μέλλον της Μολδαβίας τόσο στο εσωτερικό όσο και στις Βρυξέλλες. Η Ουκρανία έχει παρομοίως πιέσει για ταχεία ένταξη στην ΕΕ, ακόμη και καθώς αποκρούει τους Ρώσους εισβολείς.
«Αλλά για να παραθέσω μια ρωσική παροιμία», είπε ο Λούπαν, «μέχρι να υπάρξει βροντή, κανείς δεν προσεύχεται να σωθεί από την καταιγίδα. Το ερώτημα είναι αν αυτές οι μεταρρυθμίσεις μπορούν να γίνουν πριν να είναι πολύ αργά».
Οι δεσμοί που συνδέουν
Δεν είναι όλοι τόσο αδιάφοροι για την προοπτική της Μολδαβίας να γυρίσει την πλάτη στους ιστορικούς της δεσμούς στην Ανατολή. Ο Βλάντισλαβ Σομπατσίνστσι, ένας 23χρονος φοιτητής από τη βόρεια πόλη Σινγκερέι, βλέπει τα ρωσικά και όχι τα μολδαβικά ως μητρική του γλώσσα, ενώ και οι δύο γονείς του έχουν ζήσει στη Μόσχα για δουλειά.
«Ανησύχησα πολύ όταν ξεκίνησε ο πόλεμος στην Ουκρανία ότι θα μπορούσε να εξαπλωθεί», είπε. «Το γεγονός ότι οι περισσότεροι άνθρωποι εδώ έχουν φιλοδυτικές απόψεις σημαίνει ότι οι σχέσεις μας με τη Ρωσία έχουν επιδεινωθεί σε αυτό το επίπεδο».
Εν τω μεταξύ, μια δημοσκόπηση που δημοσιεύθηκε από την εταιρεία ερευνών Date Inteligente του Κισινάου τον Μάρτιο διαπίστωσε ότι, ενώ περίπου το 60% των Μολδαβών υποστηρίζει την ένταξη στην ΕΕ, η οποία θα προσέφερε σημαντικά οικονομικά και μεταναστευτικά οφέλη, τα τρία τέταρτα αντιτίθενται στην εγκατάλειψη της ουδετερότητας και στην ένταξη στη στρατιωτική συμμαχία του ΝΑΤΟ.
Ο ρόλος της Gazprom
Υπάρχουν και άλλες επιφυλάξεις που πρέπει να ξεπεραστούν. Η Μολδαβία εξαρτάται από τον κρατικό ενεργειακό γίγαντα της Μόσχας Gazprom για το σύνολο σχεδόν των εισαγωγών φυσικού αερίου και έχει συσσωρεύσει χρέη ύψους περίπου 7,8 δισεκατομμυρίων δολαρίων προς την εταιρεία.
Στα τέλη του περασμένου έτους, η Gazprom απείλησε να κλείσει τις κάνουλες αν δεν πληρωθούν οι ανεξόφλητοι λογαριασμοί. Υποχώρησε μόνο μετά την υπογραφή νέας συμφωνίας που δέσμευε το Κισινάου να συνεχίσει να τροφοδοτεί με προμήθειες τα ρωσικά βιομηχανικά συγκροτήματα που ανήκουν σε ολιγάρχες στην Υπερδνειστερία.
«Με αυτόν τον τρόπο, το Κρεμλίνο επιδοτεί τους αυτονομιστές, πλουτίζει τη δική του ελίτ και προσπαθεί να διατηρήσει την επιρροή του στη Μολδαβία», κατήγγειλε ο Μουντεάνου, πρώην πρέσβης της Μολδαβίας στις ΗΠΑ.
Δεν είναι σαφές πώς η Μολδαβία θα μπορούσε να βγει από αυτή την κατάσταση. Ο Μουντεάνου επισήμανε τον αγωγό φυσικού αερίου Ιάσιο – Κισινάου, ο οποίος συνδέει τη Μολδαβία με τη Ρουμανία, μέλος της ΕΕ. Θεωρητικά, το έργο θα μπορούσε να συμβάλει στη μείωση της εξάρτησης της Μολδαβίας από το ρωσικό φυσικό αέριο, αλλά δεν έχει χρησιμοποιηθεί σχεδόν καθόλου από τότε που ολοκληρώθηκε η κατασκευή του πέρυσι.
Υπάρχει επιλογή;
Με την Gazprom να αυξάνει τις τιμές και το Κίεβο να απαιτεί από τα ευρωπαϊκά έθνη να σταματήσουν να στέλνουν μετρητά στη Μόσχα, η ενίσχυση των εισαγωγών από την ΕΕ μπορεί να είναι η μόνη επιλογή της Μολδαβίας – οικονομικά και πολιτικά.
Η εισβολή του Πούτιν έχει ήδη φέρει υποστήριξη από τη διεθνή κοινότητα με άλλους τρόπους, καθώς η Μολδαβία φιλοξενεί περίπου 95.000 πρόσφυγες από την Ουκρανία, μεταξύ των οποίων μεγάλο αριθμό γυναικών και παιδιών.
«Δεν ακούγεται πολύ σε σύγκριση με το ένα εκατομμύριο που δέχτηκε η Πολωνία, αλλά η Μολδαβία είναι μια μικρή χώρα με σχετικά αδύναμο κράτος», δήλωσε ο Λαρς Λόνμπακ, ο οποίος ηγείται της ανθρωπιστικής αντίδρασης του ΟΗΕ ως επικεφαλής της αποστολής του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης. «Δεδομένου του πόσο εύθραυστη είναι, μετά βίας αντέχει ήδη».
Υπάρχει φόβος στο εσωτερικό της Μολδαβίας ότι η Ρωσία μπορεί να χρησιμοποιήσει την αργία της 9ης Μαΐου για την Ημέρα της Νίκης για να οργανώσει μια πρόκληση στην αμφισβητούμενη περιοχή της χώρας (σ.σ. κάτι που δεν έχει συμβεί μέχρι την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές).
«Σπέρνουν τον φόβο»
Η Νατάσα Κουρτ, ειδική στις πολεμικές σπουδές στο King’s College του Λονδίνου, δήλωσε ότι τέτοιου είδους εικασίες – ίσως ακόμη περισσότερο από την πραγματική στρατιωτική δραστηριότητα – αποτελούν κεντρικό στοιχείο του εγχειριδίου του Κρεμλίνου. Είναι ένα εργαλείο που έχει ως στόχο να τρομάξει τη Μολδαβία για να την οδηγήσει στην ουδετερότητα.
«Επειδή η Υπερδνειστερία είναι αποκομμένη και η Ουκρανία είναι σε θέση να καταρρίψει τα αεροπλάνα τους, τα στρατεύματά τους δεν μπορούν να ενισχυθούν ή να ανεφοδιαστούν, οπότε είναι δύσκολο να τους δούμε να εξαπολύουν επίθεση», είπε. «Αντ’ αυτού, σπέρνουν τον φόβο».
Αυτός ο φόβος, ωστόσο, μπορεί απλώς να οδηγήσει τη Μολδαβία προς τη Δύση, με τον ίδιο τρόπο που οδήγησε την Ουκρανία προς την ΕΕ και τη Φινλανδία και τη Σουηδία προς το ΝΑΤΟ.
Με άλλα λόγια, μπορεί να είναι απλώς άλλη μια ακούσια συνέπεια του πολέμου του Κρεμλίνου, καταλήγει το Politico.
