«Κάθε δολοφόνος βρίσκει τη δική του μέθοδο, όταν του δίνουν εντολή να βγάλει κάποιον από τη μέση», ακούγεται να λέει σε αγγλική μετάφραση ο Ρώσος τραπεζίτης Τζερμάν Γκαρμπούντσοφ σε ένα νέο ντοκιμαντέρ με τίτλο «Μυστικά των Συζύγων Ολιγαρχών» (Secrets of the Oligarch Wives) του αμερικανικού δικτύου CBS, με πλήθος καταγγελιών κατά του Ρώσου προέδρου Πούτιν.

«Οι μέθοδοι δολοφονιών είναι παρόμοιες, αλλά λίγο διαφέρουν -άλλοτε γίνονται με τσεκούρι και άλλοτε με όπλο. Το αποτέλεσμα είναι το ίδιο», συνεχίζει την αφήγηση ο εδώ και χρόνια αυτοεξόριστος στο Λονδίνο Γκαρμπούντσοφ.

«Μια ή δύο περιπτώσεις δολοφονιών μπορεί να θεωρηθούν σύμπτωση. Όμως όλο αυτό δεν είναι τυχαίο», σχολιάζει για το πρόσφατο σερί μυστηριωδών θανάτων Ρώσων ολιγαρχών και επιχειρηματιών.

Ο ρυθμός και οι τρόποι με τους οποίους επιφανείς πλούσιοι Ρώσοι εντοπίζονται νεκροί από τις αρχές του έτους έχουν πράγματι προκαλέσει πολλά αναπάντητα ερωτήματα.

Από τον περασμένο Ιανουάριο έχουν καταγραφεί τουλάχιστον δέκα τέτοιες περιπτώσεις. Το φαινόμενο δεν είναι πρωτοφανές. Το 2017 έρευνα της αμερικανικής εφημερίδας USA Today έκανε λόγο για τουλάχιστον 38 Ρώσους ολιγάρχες που είχαν πεθάνει ή κηρυχθεί «αγνοούμενοι» μέσα σε μια τριετία.

Αυτή τη φορά ωστόσο το πέπλο μυστηρίου κάνει ακόμη πιο πυκνό η συγκυρία.

Από τους δέκα θανάτους Ρώσων ολιγαρχών και επιχειρηματιών μέσα στο τελευταίο εξάμηνο, οι εννέα έγιναν μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.

Οι οκτώ, δε, αφορούν άτομα με άμεση ή έμμεση σύνδεση με τον ρωσικό ενεργειακό τομέα. Εξ αυτών οι επτά σχετίζονται με τον κρατικό κολοσσό Gazprom.

Κανείς από τους εκλειπόντες δεν είχε επικρίνει δημόσια τον πόλεμο στην Ουκρανία, ούτε είχε συμπεριληφθεί στις δυτικές κυρώσεις κατά της Μόσχας. Κάποιοι εξ αυτών ερευνώνονταν για σκάνδαλα διαφθοράς.

O «κύκλος αίματος» της Αγίας Πετρούπολης

Ο πιο πρόσφατος θάνατος που προστέθηκε στη λίστα των νεκρών ολιγαρχών είναι αυτός του Γιούρι Βόρονοφ, ιδρυτή της εταιρείας μεταφορών και logistics Astra-Shipping, που έχει συνεργασία με την Gazprom στην Αρκτική.

Εντοπίστηκε στις αρχές του μήνα νεκρός στην πισίνα της βίλας του σε ακριβό προάστιο της Αγίας Πετρούπολης. Έφερε τραύμα από σφαίρα στο κεφάλι.

Κοντά στο πτώμα του υπήρχε ένα ημιαυτόματο όπλο Grand Power (σλοβακικής κατασκευής) και αρκετοί κάλυκες από σφαίρες στον πάτο της πισίνας. Οι ακριβείς συνθήκες θανάτου του ερευνώνται.

Στην ίδια περιοχή έχουν πάντως καταγραφεί άλλοι δύο θάνατοι Ρώσων ολιγαρχών τους τελευταίους έξι μήνες.

Ο «κύκλος» άνοιξε τον Ιανουάριο με τον Λεονίντ Σούλμαν, επικεφαλής της υπηρεσίας μεταφορών της Gazprom Invest, θυγατρικής του ενεργειακού κολοσσού.

Εντοπίστηκε νεκρός στο μπάνιο του σπιτιού του, με πολλαπλά  τραύματα από μαχαίρι -κατά μια εκδοχή είχε κομμένες τις φλέβες των χεριών του. Δίπλα του είχε βρεθεί ένα σημείωμα αυτοκτονίας, η αυθεντικότητα του οποίου αμφισβητείται.

Στα τέλη Φεβρουαρίου, την επομένη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία και στο ίδιο κτιριακό συγκρότημα όπου διέμενε ο Σούλμαν βρέθηκε απαγχονισμένος ο 61χρονος Αλεξάντερ Τιούλακοφ, επίσης στέλεχος της Gazprom. ΜΜΕ ανέφεραν ότι είχε προφανώς ξυλοκοπηθεί, καθώς το σώμα του έφερε πολλούς μώλωπες.

Ξεκληρίζοντας ολόκληρες οικογένειες

Τρεις εβδομάδες μετά, τον Απρίλιο, άνοιξε ένας ομόκεντρος κύκλος αίματος με νεκρούς ολιγάρχες μαζί με τα μέλη των οικογενειών τους.

Πρώτο σημείο αναφοράς ήταν το Νίζνι Νόβγκοροντ, πάλαι ποτέ γνωστό ως Γκόρκι. Εκεί εντοπίστηκαν νεκροί στο σπίτι τους ο δισεκατομμυριούχος Βασίλι Μέλνικοφ μαζί με τη σύζυγό τους και τα δύο παιδιά τους.

Η επικρατούσα θεωρία αναφέρει ότι ο Μέλνικοφ – ιδιοκτήτης του κολοσσού ιατρικών προμηθειών Medstom- σκότωσε για άγνωστους λόγους τη γυναίκα του και τους δύο ανήλικους γιους τους, 4 και 10 ετών, και έπειτα αυτοκτόνησε.

Στο ίδιο περίπου μοτίβο κινούνται επισήμως άλλα δύο ανάλογα περιστατικά, που είχαν μεταξύ τους διαφορά μόλις μιας ημέρας.

Στο πολυτελές διαμέρισμα της οικογένειας Αβάγιεφ στη Μόσχα εντοπίστηκαν νεκρά όλα της τα μέλη. Ο Βλάντισλαβ Αβάγιεφ,  αντιπρόεδρος της Gazprombank (οικονομικού βραχίονα της Gazprom) και πρώην αξιωματούχος του Κρεμλίνου. Η σύζυγός του. Η 13χρονη κόρη τους.

Κατά την επίσημη εκδοχή, η υπόθεση θεωρείται συνδυασμός ανθρωποκτονιών και αυτοκτονίας, με δράστη και μετέπειτα αυτόχειρα τον 51χρονο Αβάγιεφ.

Βρέθηκε νεκρός με ένα πιστόλι στο χέρι. Φέρεται ότι σκότωσε σύζυγο και κόρη, όταν ανακάλυψε ότι η γυναίκα του έμεινε έγκυος από τον οδηγό του.

Μόλις την επόμενη ημέρα και πολλά χιλιόμετρα μακρύτερα, στα περίχωρα της όμορφης Βαρκελώνης, εντοπίστηκαν νεκροί στην εξοχική τους έπαυλη τα τρία από τα τέσσερα μέλη της οικογένειας του Σεργκέι Προτοσένια.

Ο πρώην αναπληρωτής διευθυντής της εταιρείας φυσικού αερίου Novotek φέρεται ότι σκότωσε σύζυγο και κόρη -εκ προκειμένω με τσεκούρι- και έπειτα αυτοκτόνησε.

Εδώ και χρόνια ζούσαν οικογενειακώς στη Γαλλία. Ο γιός της οικογένειας, που εντόπισε τους δικούς του νεκρούς, αμφισβητεί ανοιχτά με την ακόμη υπό διερεύνηση επικρατούσα εκδοχή.

«Αυτοκτονίες» και «ατυχήματα»

Είχε προηγηθεί τον Μάρτιο ο επίσης μυστηριώδης θάνατος του Μιχαήλ Βάτφορντ. Γεννημένος στην Ουκρανία επί ΕΣΣΔ, ο 66χρονος Ρώσος μεγιστάνας του πετρελαϊκού τομέα βρέθηκε κρεμασμένος στο γκαράζ της έπαυλής του στο Σάρεϊ της Αγγλίας, όπου ζούσε με τη δεύτερη σύζυγό του.

Άλλος ένας κρίκος στην «αλυσίδα» τον νεκρών ολιγαρχών του ενεργειακού τομέα προστέθηκε τον Μάιο με τον θάνατο του Αλεξάντερ Σουμπότιν.

Πρώην ανώτερο στέλεχος της ενεργειακής εταιρείας Lukoil, ο 43χρονος δισεκατομμυριούχος βρέθηκε νεκρός στο υπόγειο του σπιτιού ενός σαμάνου, στην πόλη Μιτίστσι, έξω από τη Μόσχα. Η επίσημη εκδοχή είναι ότι είχε πάει εκεί για μια γρήγορη αποθεραπεία από ισχυρό hangover, αλλά έπαθε ανακοπή.

Τον ίδιο μήνα ο 37χρονος Αντρέι Κρουκόφσκι, διευθυντής του χιονοδρομικού κέντρου Κράσναγια Πολιάνα της Gazprom κοντά στο Σότσι της Μαύρης Θάλασσας έχασε τη ζωή του πέφτοντας από βράχο.

Η τελευταία γνωστή περίπτωση Ρώσου μεγιστάνα που βρέθηκε νεκρός είναι αυτή του 47χρονου πολυεκατομμυριούχου Εβγκένι Παλάντ, ουκρανικής καταγωγής επιχειρηματία στον τομέα της κινητής τηλεφωνίας.

Το πτώμα του εντοπίστηκε μαζί με αυτό της συζύγου του, Όλγκα, στο σπίτι τους στα περίχωρα της Μόσχας. Αμφότεροι έφεραν πολλαπλά τραύματα από μαχαίρι.

Κατά τις ρωσικές αρχές, φαίνεται ότι η σύζυγος ανακάλυψε πως ο Εβγκένι την απατούσε, τον σκότωσε με 14 μαχαιριές και έπειτα αυτοκτόνησε.

Ο πράκτορας με το «βαλιτσάκι» των πυρηνικών

Στην λίστα των μυστηριωδών θανάτων Ρώσων προστίθεται και αυτός του 53χρονου Βαντίμ Ζίμιν.

Αν και δεν ανήκε στην τάξη ολιγαρχών και μεγιστάνων, ήταν ο άνθρωπος που επί χρόνια κουβαλούσε το βαλιτσάκι με τους κωδικούς για τα πυρηνικά όπλα της Ρωσίας για λογαριασμό αρχικά του προέδρου Μπόρις Γιέλτσιν και μετέπειτα του Βλαντίμιρ Πούτιν.

Απόστρατος συνταγματάρχης της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Ασφαλείας της Ρωσίας FSB (διαδόχου της KGB), βρέθηκε στα μέσα Ιουνίου από τον αδελφό του μέσα σε μία λίμνη αίματος στο σπίτι του, λίγο έξω από τη Μόσχα.

Έφερε τραύμα από σφαίρα στο κεφάλι. Δίπλα του υπήρχε ένα αεροβόλο Izh 79-9TM.

Ο Ζίμιν είχε αποσπαστεί στην Κεντρική Διοίκηση Τελωνείων και βρέθηκε πρόσφατα στο επίκεντρο έρευνας για διαφθορά. Λέγεται ότι ζητούσε μερίδιο από τα κρατικά συμβόλαια. Είχε τεθεί σε κατ’ οίκον περιορισμό…

“Secrets of the Oligarch Wives” | Official trailer

«Τα μυστικά των συζύγων»

Μέσα σε αυτό το κλίμα -κι ενώ κανείς δεν είναι σε θέση να πει με βεβαιότητα εάν και ποιος «δάκτυλος» βρίσκεται πίσω από αυτούς τους αυξανόμενους και δη μυστηριώδεις θανάτους- έκανε προ ημερών περιμιέρα ένα 83λεπτο ντοκιμαντέρ παραγωγής του δικτύου CBS και της Paramount Plus.

Στα «Μυστικά των Συζύγων Ολιγαρχών», πρωταγωνίστριες είναι νυν και πρώην σύζυγοι ή σύντροφοι αυτοεξόριστων Ρώσων μεγιστάνων, ενώ εμφανίζεται και η Μαρίνα Λιτβινένκο, χήρα του Αλεξάντερ Λιτβινένκο.

Του πρώην πράκτορα της FSB, που εγκατέλειψε τη Μόσχα το 2000. Πέθανε από δηλητηρίαση με πολώνιο το 2006 στο Λονδίνο, με τον ίδιο να κατηγορεί ως υπεύθυνο το Κρεμλίνο. Μετά τον θάνατό του αποκαλύφθηκε ότι ο Λιτβινένκο εργαζόνταν τουλάχιστον για τρία χρόνια για λογαριασμό των βρετανικών μυστικών υπηρεσιών MI6.

Οι γυναίκες που μιλούν στο ντοκιμαντέρ λένε από τη δική τους σκοπιά πώς οι νυν ή πρώην σύζυγοι ή σύντροφοί τους βοήθησαν τον Βλαντίμιρ Πούτιν να αναρριχηθεί στην εξουσία και τελικά βρέθηκαν αντιμέτωποι με εκβιασμούς και ποινικές διώξεις.

Μιλούν για διαφθορά, προδοσία, υποψίες φόνων με εντολή του Κρεμλίνου -χωρίς να παρουσιάζουν αποδεικτικά στοιχεία- και σκιαγραφούν την εικόνα ενός φοβικού και εκδικητικού Βλαντίμιρ Πούτιν.

«Αν κάνεις συμβόλαιο με τον διάβολο, θα υπάρχουν συνέπειες… αν ασχοληθείς με τη σκοτεινή πλευρά, θα σε στοιχειώσει αργότερα», λέει η Τατιάνα Φοκίνα, σύζυγος του Εβγκένι Τσιτσβάρκιν.

Ο 47χρονος Ρώσος μεγιστάνας ήταν από τους μεγαλύτερους και πιο πολυβραβευμένους λιανοπωλητές κινητών τηλεφώνων στη Ρωσία, μέχρι που το 2009 βρέθηκε αντιμέτωπος με διάφορες -προσχηματικές κατά τον ίδιο- κατηγορίες. Τελικά, εγκατέλειψε τη χώρα του και μετεγκαταστάθηκε στη Βρετανία.

Τώρα, μαζί με άλλους αυτοεξόριστους Ρώσοι πρώην ολιγάρχες, είναι σφοδρός επικριτής του προέδρου Πούτιν και του πολέμου στην Ουκρανία.

Σύμφωνα πάντως με τον γεννημένο στις ΗΠΑ και πολιτογραφημένο Βρετανό χρηματοοικονομικό σύμβουλο Μπιλ Μπράουντερ -που μέχρι το 2005 ήταν ο μεγαλύτερος ξένος επενδυτής στη Ρωσία και έκτοτε αποτελεί επίσης σφοδρό επικριτική του Πούτιν- οι δυτικές κυρώσεις μπορεί να έχουν παίζει κάποιο ρόλο στους μυστηριώδεις θανάτους των Ρώσων ολιγαρχών.

«Η πίτα έχει συρρικνωθεί», λέει στο ντοκιμαντέρ. Ως εκ τούτου, επισημαίνει, «υπάρχουν ένα σωρό άνθρωποι που τσακώνονται για ένα μικρότερο ποσό χρημάτων. Και όποτε υπάρχουν περιορισμένοι πόροι και πολύ ισχυροί άνθρωποι, αρχίζουν οι σκοτωμοί»…