Αναζήτηση
Έρευνα της GESAC που διενεργήθηκε από το Legrand Network για τη θέση και τον ρόλο των στιχουργών και των συνθετών στην ευρωπαϊκή αγορά της streaming μουσικής παρουσιάστηκε σήμερα στις Βρυξέλλες. Η έρευνα παρέχει μία βαθύτερη ανάλυση των εμπλοκών και των δυσλειτουργιών που εμποδίζουν τους στιχουργούς και τους συνθέτες να επωφεληθούν από μία πιο βιώσιμη ανάπτυξη της αγοράς αυτής. Εξετάζει πώς μπορεί να μεγαλώσει η πίτα εσόδων για τους δημιουργούς μουσικών έργων, καθώς και πώς θα διασφαλιστεί η λειτουργία ενός δικαιότερου και πιο φιλικού προς τον δημιουργό, μουσικού οικοσυστήματος.
Η έρευνα ανατέθηκε από τη GESAC στον δημοσιογράφο και διακεκριμένο εμπειρογνώμονα της μουσικής βιομηχανίας Emmanuel Legrand, ο οποίος διενήργησε εκτενή ανάλυση της αγοράς, βασισμένη σε υφιστάμενες οικονομικές μελέτες, έρευνα αγοράς, καθώς και συνεντεύξεις και απευθείας επαφές με ένα ευρύ φάσμα επαγγελματιών του μουσικού κλάδου, ψηφιακών μουσικών υπηρεσιών, δημιουργών και επιχειρήσεων μουσικής τεχνολογίας.
Η streaming μουσική έχει καταστεί αδιαμφισβήτητα ο κυρίαρχος τρόπος απόλαυσης και ενασχόλησης με τη μουσική, παρέχοντας μία φιλική προς τον χρήστη, υψηλής ποιότητας και προσιτή οικονομικά πρόσβαση σε ένα όσο το δυνατόν ευρύτατο ρεπερτόριο, ανά πάσα στιγμή, από οπουδήποτε, επιγραμμικά ή μη (online και offline). Οι περιορισμοί μετακινήσεων, ως αποτέλεσμα της πανδημίας τα δύο τελευταία χρόνια, επιτάχυναν τον ψηφιακό μετασχηματισμό της αγοράς και η ανάπτυξη του streaming, ως βασική μορφή κατανάλωσης μουσικής, η οποία τώρα αντιστοιχεί στο 68% της συνολικής ενασχόλησης με τη μουσική, μετρά πάνω από 524 συνδρομητές και προσφέρει πάνω από 70 εκατομμύρια μουσικά κομμάτια.
Η έρευνα προσδιορίζει τους κύριους λόγους που αυτή η επιτυχημένη και αναπτυσσόμενη αγορά απέτυχε ως τώρα να αποφέρει επαρκή έσοδα στους δημιουργούς, και σκιαγραφεί τις ανησυχίες και τις προσδοκίες που έχουν οι ίδιοι σχετικά με την αναγνώριση της συνεισφοράς τους στην εν λόγω αγορά.
Βασικά σημεία της έρευνας
1. Η αγορά της streaming μουσικής σήμερα
Η streaming μουσική είναι ο κυρίαρχος τρόπος απόλαυσης της μουσικής
Σήμερα η streaming μουσική είναι η πιο δημοφιλής μορφή ενασχόλησης με τη μουσική μεταξύ των καταναλωτών και η ανάπτυξή της αποτελεί μια μεγάλη ευκαιρία για τους συνθέτες και τους στιχουργούς.
Από τότε που ξεκίνησαν το 2006, οι πλατφόρμες streaming μουσικής επεκτείνουν σταθερά τις υπηρεσίες τους. Ορισμένες είναι διαθέσιμες ως αυτόνομη υπηρεσία, κάποιες άλλες ως αναπόσπαστο χαρακτηριστικό (feature) πολλών υπηρεσιών. Υπάρχει μια πληθώρα νέων χαρακτηριστικών σχεδιασμένων έτσι ώστε να προσελκύουν τους νέους καταναλωτές. Επιπλέον, όλες οι υπηρεσίες παρέχουν έναν τεράστιο κατάλογο μουσικής, προσβάσιμο ανά πάσα στιγμή, οπουδήποτε, από οποιαδήποτε πιθανή συσκευή.
Αυτή η πρόσβαση σε έναν τεράστιο κατάλογο, με βελτιστοποιημένο και φιλικό προς τον χρήστη τρόπο, κατέστη δυνατή χάρη στους Οργανισμούς Συλλογικής Διαχείρισης των δημιουργών. Είναι βασικοί συνεργάτες των υπηρεσιών streaming και έχουν διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην εδραίωσή τους, επιτρέποντάς τους να ξεκινήσουν και να επεκτείνουν τις επιχειρήσεις τους.
…αλλά ακόμα παράγει απαράδεκτα χαμηλά έσοδα για τους δημιουργούς
Παρά τις βελτιώσεις στην ποιότητα και το εύρος της προσφοράς, καθώς και τη συνεχώς αυξανόμενη βάση χρηστών των υπηρεσιών streaming, η αμοιβή των δημιουργών παραμένει απαράδεκτα χαμηλή, και η αξία που προσφέρουν οι στιχουργοί και οι συνθέτες σε αυτήν την αγορά δεν αναγνωρίζεται επαρκώς.
Αυτό εγείρει σοβαρές ανησυχίες μεταξύ των συνθετών, των στιχουργών και των μουσικών εκδοτών σε όλον τον κόσμο και απειλεί τη βιωσιμότητα και την πολιτιστική πολυμορφία της αγοράς.
Όλοι στην αλυσίδα αξίας έχουν έναν ρόλο να διαδραματίσουν προκειμένου να καταστήσουν τη streaming μουσική μία βιώσιμη οικονομία για ολόκληρη τη βιομηχανία.
Ενδέχεται να απαιτηθούν ορισμένες στοχευμένες πολιτικές δράσεις σε επίπεδο ΕΕ για την αντιμετώπιση ορισμένων σημείων εμπλοκής σε αυτόν τον κλάδο. 
Γιατί μια μελέτη της GESAC;
Η συζήτηση περί δικαιοσύνης στη διαρκώς αναπτυσσόμενη αγορά streaming μουσικής προσελκύει ολοένα μεγαλύτερο ενδιαφέρον στον κόσμο, με έμφαση κυρίως στον καταμερισμό των εσόδων μεταξύ δισκογραφικών και καλλιτεχνών ή στα επιχειρηματικά μοντέλα διανομής των εσόδων από τις υπηρεσίες που έχουν ως επίκεντρο τον χρήστη ή με βάση άλλου τύπου μοντέλο.
Με την έρευνα αυτή, η GESAC ζήτησε να διενεργηθεί μια ολοκληρωμένη μελέτη της αγοράς που να εμπεριέχει τη διερεύνηση του τρόπου αύξησης της πίτας εσόδων για όλα τα εμπλεκόμενα μέρη, καθώς και την κατανόηση των αναγκών και των προσδοκιών που έχουν οι στιχουργοί, οι συνθέτες και οι οργανισμοί τους, οι οποίοι βρίσκονται πίσω από τα ίδια τα τραγούδια που τροφοδοτούν τη streaming οικονομία.
Η streaming μουσική σε αριθμούς
1. Τα κύρια πορίσματα της έρευνας
Όπως επισημαίνει η έρευνα, υπάρχουν αρκετοί λόγοι για τους οποίους η αγορά streaming μουσικής έχει αποτύχει μέχρι στιγμής να δημιουργήσει ουσιαστική ανάπτυξη για τους δημιουργούς.
Και οι λόγοι μπορούν να ενσωματωθούν σε τρία κύρια ζητήματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν προκειμένου να δημιουργηθεί ένα πιο φιλικό προς τους δημιουργούς μουσικό οικοσύστημα:
Ασυμμετρία ανάμεσα στους εμπορικούς στόχους των υπηρεσιών streaming μουσικής και στις προσδοκίες των στιχουργών και των συνθετών
Ο κύριος στόχος των περισσότερων υπηρεσιών streaming μουσικής είναι να αυξήσουν τη βάση χρηστών τους και, σε ορισμένες περιπτώσεις, να πουλήσουν άλλες υπηρεσίες ή συσκευές που σχετίζονται με τη μουσική τους προσφορά (π.χ. συσκευές Apple, αγορές από το Amazon). Αυτό γίνεται συνήθως μέσω επιχειρηματικών επιλογών των υπηρεσιών που καθιστούν την αγορά streaming ανίκανη να διασφαλίσει την αξία της δημιουργίας και να αποφέρει επαρκή έσοδα για τους στιχουργούς και τους συνθέτες, παρά την αυξανόμενη βάση χρηστών τους.
Πρώτον, οι περισσότερες υπηρεσίες streaming μουσικής προσφέρουν πολύ εκτεταμένα δωρεάν ‘πακέτα’, υποστηριζόμενα από διαφημίσεις, τα οποία εξακολουθούν να είναι η προτιμώμενη επιλογή για τους περισσότερους καταναλωτές λόγω της ευκολίας τους, αν και τα έσοδα που παράγουν τα ‘πακέτα’ αυτά είναι περίπου 10 φορές λιγότερα από τη συνδρομή επί πληρωμή. Καθώς αυτές οι υπηρεσίες δεν δίνουν περισσότερα κίνητρα για τη μετακίνηση των πελατών τους προς τις συνδρομές επί πληρωμή, οι δωρεάν προσφορές με πολύ χαμηλά έσοδα καθίστανται η κύρια εμπορική εκμετάλλευση.
Έπειτα, όσον αφορά τις συνδρομές επί πληρωμή, η αρχική ατομική συνδρομή των 9,99 (σε ευρώ, δολάρια ΗΠΑ ή αγγλικές λίρες) που καθορίστηκε το 2006, δεν αυξήθηκε ποτέ, παρά την εκθετική αύξηση στην ποιότητα, την ποσότητα των τραγουδιών και τη φιλικότητα προς τον χρήστη, όσον αφορά τις εν λόγω υπηρεσίες. Προσθέτοντας και τη συρρίκνωση του μέσου εσόδου ανά χρήστη, μέσω πολλών προωθητικών και οικογενειακών προγραμμάτων, και τον πληθωρισμό, η αξία μιας συνδρομής ανά χρήστη έχει μειωθεί σημαντικά τα τελευταία 15 χρόνια.
Η συνέπεια είναι μια γενική υποτίμηση της αξίας της μουσικής, καθιστώντας δύσκολη την αύξηση της πίτας των εσόδων, κάτι που αποτελεί ένα από τα κύρια αιτήματα των δημιουργών και των συνθετών.
Δομικά προβλήματα δικαιοσύνης και πολυμορφίας
Η τρέχουσα αγορά streaming μουσικής που βασίζεται σε τραγούδια-επιτυχίες έχει οδηγήσει σε ένα σύστημα πυραμίδας, όπου ένας μικρός αριθμός τραγουδιών αιχμαλωτίζει το ενδιαφέρον ενός μεγάλου αριθμού ακροατών. Για παράδειγμα, 57.000 καλλιτέχνες αντιπροσώπευαν το 90% των μηνιαίων streams του Spotify, τον Μάρτιο του 2021. Σύμφωνα με τα στοιχεία του 2022, το 93% των καλλιτεχνών του Spotify έχουν λιγότερους από 1.000 μηνιαίους ακροατές. Η χρήση αλγορίθμων, καθώς και το σημείο εμπλοκής που σχετίζεται με τις δημοφιλείς λίστες αναπαραγωγής, επιδεινώνουν την κατάσταση αυτή.
Επιπλέον, μακροχρόνιες ατέλειες στη λειτουργία των πλατφορμών streaming μουσικής, όπως «απάτη» (π.χ. χειραγώγηση μέσω τεχνητής αύξησης των streams), «ψεύτικα προφίλ/ανύπαρκτοι καλλιτέχνες», «παράνομες πρακτικές payola» (π.χ. λιγότερα δικαιώματα από ό,τι δικαιούται ένας δημιουργός, με αντάλλαγμα καλύτερη προβολή/τοποθέτηση τραγουδιών του σε playlists), «περιεχόμενο χωρίς δικαιώματα» και άλλες πρακτικές εξαναγκασμού, αυξάνουν τον αρνητικό αντίκτυπο για πολλούς επαγγελματίες δημιουργούς. Η μαζική διαθεσιμότητα περιεχομένου επισκιάζεται από το γεγονός ότι οι υπηρεσίες αυτές δεν έχουν καμία υποχρέωση να διασφαλίζουν την προβολή και τη δυνατότητα ανακάλυψης (εκ μέρους του χρήστη) περισσότερων ποικίλων ρεπερτορίων, ειδικά των ευρωπαϊκών μουσικών έργων.
Η έρευνα προτείνει την αύξηση της διαφάνειας στη χρήση αλγορίθμων, καθώς και την προώθηση και παρακολούθηση της πολιτιστικής πολυμορφίας στις διάφορες εκφάνσεις της -ιδίως στα μουσικά είδη, τις γλώσσες και την προέλευση των ερμηνευτών και τραγουδοποιών- μέσω πιθανών πολιτικών δράσεων σε επίπεδο ΕΕ.
Συστημική ανισορροπία στην κατανομή εσόδων
Η ανάπτυξη των υπηρεσιών streaming μουσικής έχει δώσει ώθηση στη μουσική βιομηχανία, αλλά έχει ωφελήσει κυρίως την πλευρά της ηχογραφημένης μουσικής και όχι τους στιχουργούς και τους συνθέτες των τραγουδιών. Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση της κοινοβουλευτικής επιτροπής της Βρετανίας, λόγω πολλών δομικών και οικονομικών αιτιών, η κατανομή των εσόδων από το streaming λειτουργεί προς το παρόν υπέρ των κατόχων δικαιωμάτων ηχογράφησης.
Η μελέτη υποστηρίζει την εφαρμογή μίας καλύτερης κατανομής των δικαιωμάτων που παράγει η streaming οικονομία μεταξύ όλων των ενδιαφερομένων μερών, και θεωρεί ότι, αφού αντιμετωπιστούν, αφενός η ανάγκη για αύξηση της συνολικής πίτας εσόδων, αφετέρου οι συστημικές ανισορροπίες και εμπλοκές στη λειτουργία των ψηφιακών πλατφορμών, οι στιχουργοί και οι συνθέτες θα πρέπει να επωφεληθούν πιο αποτελεσματικά από την επιτυχία αυτής της αναπτυσσόμενης αγοράς.
3. Ο δρόμος προς τα εμπρός: Προς ένα πιο βιώσιμο και επικεντρωμένο στον δημιουργό streaming οικοσύστημα
Αφού αναλύσει προσεκτικά τα διάφορα σημεία εμπλοκής στην αγορά, η έρευνα εστιάζει σε τρεις τομείς που συνοψίζουν τις φιλοδοξίες των στιχουργών και των συνθετών, καθένας από τους οποίους απαιτεί ένα μοναδικό σύνολο πολιτικών ή δράσεων για τη δημιουργία ενός πιο βιώσιμου και εύρυθμου μουσικού οικοσυστήματος:
Καλύτερη αναγνώριση
Κατ’αρχάς, οι υπηρεσίες μπορούν να αναπτύξουν πιο φιλικές προς τους δημιουργούς λειτουργίες και καλύτερη προβολή των στιχουργών και των συνθετών μέσω ειδικών εργαλείων. Παράλληλα, οι αρχές της ΕΕ θα μπορούσαν να βοηθήσουν τον τομέα της μουσικής, θεσπίζοντας ειδικούς δείκτες που θα καθορίζουν το επίπεδο πολιτιστικής πολυμορφίας (π.χ. με ποσοστώσεις στήριξης τοπικών ρεπερτορίων)
που έχουν οι υπηρεσίες αυτές, καθώς και εργαλεία εποπτείας, όσον αφορά την περίοπτη θέση (π.χ. προβολή μέσα σε playlists), τη δυνατότητα ανακάλυψης από τον χρήστη και την πραγματική χρήση που καταγράφεται, ειδικότερα των μουσικών θεματικών ρεπερτορίων και των Ευρωπαίων δημιουργών στις ψηφιακές υπηρεσίες, για τις οποίες, πρωτίστως, απαιτείται μεγαλύτερη διαφάνεια στη χρήση των αλγορίθμων τους.
Καλύτερη αμοιβή
Η αγορά streaming μουσικής είναι αρκετά ώριμη για να κάνει τα επόμενα βήματα προς μια ουσιαστική ανάπτυξη για τους δημιουργούς και τους δικαιούχους με την αύξηση της πίτας εσόδων, μέσω πιο ρεαλιστικών μοντέλων τιμολόγησης προσανατολισμένων στην αγορά, καθώς και μέσω υπηρεσιών προστιθέμενης αξίας. Οι υπηρεσίες streaming θα μπορούσαν να ορίσουν μεταβλητά μοντέλα τιμολόγησης, με βάση τα πρόσφατα προσφερόμενα χαρακτηριστικά, και να και να δώσουν περισσότερα κίνητρα στους πελάτες τους να μετακινηθούν σε συνδρομητικά μοντέλα επί πληρωμή.
Οι δημιουργοί πρέπει να αποκτήσουν τη δύναμη να προστατεύονται από πρακτικές εξαναγκασμού και payola.
Ένα σύνολο βέλτιστων πρακτικών θα μπορούσε να διασφαλίσει ότι οι δημιουργοί δεν θα αναγκάζονται να αποδέχονται μία χαμηλότερη ή και μηδενική αμοιβή και ότι οι ευρωπαϊκοί κανόνες και οι προδιαγραφές δεν μπορούν να παρακαμφθούν. Εξάλλου, θα μπορούσαν να ξεκινήσουν αναλυτικές μελέτες, σε επίπεδο ΕΕ, που θα αξιολογήσουν περαιτέρω τον αντίκτυπο των διαφορετικών μοντέλων διανομής, όσον αφορά την αμοιβή των δημιουργών.
Μόλις αυξηθεί η πίτα των εσόδων από το streaming, τότε η διανομή των εσόδων που προορίζονται για τους στιχουργούς, τους συνθέτες και τους μουσικούς εκδότες, σε αυτήν την επιπρόσθετη κατηγορία, πρέπει να εξελίσσεται με διαφορετικούς και δικαιότερους τρόπους.
Η καλύτερη αμοιβή των δημιουργών θα παραμείνει η πρώτη προτεραιότητα για κάθε ενέργεια που εξισορροπεί τις υπόλοιπες αδικίες στην ψηφιακή αγορά.
Καλύτερη ταυτοποίηση και αναφορά χρήσης
Καμπάνιες ευαισθητοποίησης για τους τραγουδοποιούς θα τους επιτρέψουν να κατανοήσουν καλύτερα την αξία των κατάλληλων και σωστών δεδομένων σχετικά με τις μουσικές δημιουργίες τους, ενώ θα βελτιστοποιήσουν την ενσωμάτωση προτύπων δεδομένων, όπως είναι το ISWC, στο σύστημα των streaming υπηρεσιών. H ακριβής και η πιο διαφανής αναφορά χρήσεων από τις streaming υπηρεσίες και τους παρόχους επιγραμμικών υπηρεσιών διαμοιρασμού περιεχομένου είναι μία απόλυτη νόμιμη απαίτηση, σύμφωνα με το νομικό πλαίσιο της ΕΕ που πρέπει να εφαρμόζεται σωστά από τα κράτη μέλη και να παρακολουθείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η ΕΕ μπορεί, επιπλέον, να διαδραματίσει ρόλο στη βελτίωση και στην ευρύτερη χρήση τεχνολογιών διαχείρισης δεδομένων, με την κατανομή πόρων σε έργα από τους Οργανισμούς Συλλογικής Διαχείρισης.
Για ένα πιο φιλικό προς τους δημιουργούς οικοσύστημα streaming μουσικής
Αντιμετωπίστε:
1) Την ασυμμετρία μεταξύ των εμπορικών στόχων των υπηρεσιών και των προσδοκιών των δημιουργών
2) Τα δομικά ζητήματα δικαιοσύνης στην αγορά streaming και την πολιτιστική πολυμορφία
3) Τη συστημική ανισορροπία στην κατανομή των εσόδων
με:
Αναγνώριση
· Εργαλεία για ορατότητα & ανιχνευσιμότητα (δυνατότητα ανακάλυψης) των δημιουργών
· Λειτουργίες για στοχευμένη αναζήτηση με δυνατότητα επιλογής (‘κλικ’) για τους δημιουργούς και τα έργα τους
· Ίση πρόσβαση στην αγορά
· Διαφάνεια στη λειτουργία των αλγορίθμων
· Παρακολούθηση και διασφάλιση της πολιτιστικής πολυμορφίας
· Προώθηση των ευρωπαϊκών έργων
Αμοιβή
· Αυξήστε την πίτα εσόδων με μεταβλητά μοντέλα τιμολόγησης
· Διασφαλίστε ότι οι δημιουργοί επωφελούνται πιο πολύ από την αυξανόμενη πίτα εσόδων
· Αντιμετωπίστε το ‘χάσμα αξίας’ – Μεταφορά Αξίας
· Θέστε βέλτιστες πρακτικές για την καταπολέμηση των:
– Πρακτικών payola, εξαναγκασμού και μοντέλων τύπου ‘Μουσική χωρίς Δικαιώματα’
– Ανύπαρκτων καλλιτεχνών / Ψεύτικων προφίλ
– Απάτης/χειραγώγησης των streams
Ταυτοποίηση
· Συμπεριλάβετε δεδομένα από την πηγή δημιουργίας ενός μουσικού έργου
· Ενημερώστε τους δημιουργούς και τους δικαιούχους για τη σημασία των δεδομένων τους
· Αντιστοιχίστε το ISWC με το ISRC (διεθνή πρότυπα δεδομένων)
· Υποχρέωση για σωστές αναφορές χρήσεων, με ισχύ ειδικά για τις πλατφόρμες τύπου UGC-User Generated Content (όπως YouTube).
· Διασφαλίστε τα credits των δημιουργών, τη συνεισφορά τους (στη μουσική βιομηχανία) και το ηθικό δικαίωμα πάνω στα έργα τους.
Δηλώσεις
Ο Πρόεδρος της GESAC Gernot Graninger (Δ/νων Σύμβουλος των αυστριακών Οργανισμών Συλλογικής Διαχείρισης AKM -για τα Εκτελεστικά Δικαιώματα- και Austro Mechana, για τα Μηχανικά Δικαιώματα), τόνισε: «Δεν μπορούμε πλέον να αποδεχθούμε ένα επιχειρηματικό μοντέλο, το οποίο, παρά την εκθετική αύξηση των χρηστών και των προσφερόμενων υπηρεσιών, αδυνατεί να καταβάλει ικανοποιητικές αμοιβές στους δημιουργούς για τη χρήση των έργων τους», προσθέτοντας: «Πρέπει να μεγαλώσουμε τη συνολική πίτα εσόδων και να αντιμετωπίσουμε τις συστημικές ανισορροπίες και δυσλειτουργίες στις ψηφιακές πλατφόρμες, έτσι ώστε οι στιχουργοί και οι συνθέτες να μπορούν να επωφεληθούν πιο αποτελεσματικά από την επακόλουθη επιτυχία αυτής της αναπτυσσόμενης αγοράς.»
Η Véronique Desbrosses, Γενική Διευθύντρια της GESAC, δήλωσε: «Είναι καιρός να σκεφτούμε μία πιο ισορροπημένη και βιώσιμη αγορά, η οποία δεν θα αψηφά τους δημιουργούς που τροφοδοτούν αυτήν την κερδοφόρα οικονομία με τα έργα τους. Χάρη στους δημιουργούς και τους Οργανισμούς τους, οι streaming υπηρεσίες παρέχουν πρόσβαση σε έναν τεράστιο κατάλογο μουσικής, με εξορθολογισμένο και φιλικό προς τον χρήστη τρόπο, χωρίς, ωστόσο, να ανταποκρίνονται στις προσδοκίες των δημιουργών από άποψη αμοιβής και αναγνώρισης.» Και πρόσθεσε: «Η έρευνα παρέχει στους Ευρωπαίους υπευθύνους χάραξης πολιτικής μία χρήσιμη εικόνα για την κατανόηση της αγοράς, καθώς και μία εποικοδομητική προσέγγιση προς ένα πιο φιλικό προς τον δημιουργό και πολύμορφο πολιτιστικό οικοσύστημα για τη streaming μουσική.»
Ολόκληρη η Έρευνα και τα κύρια συμπεράσματά της για τη GESAC, καθώς και ένα αρχείο Συχνών Ερωτήσεων που σκιαγραφεί τα κύρια πορίσματα της Έρευνας, βρίσκονται αναρτημένα στην ιστοσελίδα της GESAC.
