“Αυτό εκεί που βλέπεις δεξιά λέγεται κοντραμπάσο και είναι το μεγαλύτερο όργανο από την οικογένεια του “βιολιού” εξηγούσε ο πιτσιρικάς στον φίλο του, σίγουρος για τις γνώσεις του, οι οποίοι ήταν καθισμένοι πάνω σ’ ένα βράχο στον περίβολο της Μονής Τοπλού, στη Σητεία. Οι πιτσιρικάδες φρόντισαν να εξασφαλίσουν πανοραμική θέα με την προνομιακή θέση τους έναντι των 1.000 – και περισσότερων- θεατών οι οποίοι έσπευσαν από νωρίς στον χώρο για να παρακολουθήσουν τον σπουδαίο Σταύρο Ξαρχάκο, την τελευταία Δευτέρα του Σεπτέμβρη. Αυτή η πρώτη συναυλία στον ιδιαίτερο χώρο, υπό τον τίτλο “Νυν και Αεί”, δημιούργησε ένα ευγενές σύμπαν με το σπάνιο υλικό του δημιουργού για να σαλέψει λίγο ο χρόνος. Και το κατάφερε μοναδικά αυτός ο αεικίνητος αιώνιος έφηβος, που με τις χορογραφίες των χεριών του κοθοδηγούσε με συναισθηματική ακρίβεια τους εξαίρετους μουσικούς και την ευαίσθητη λιτή αλλά και τόσο ουσιαστική ερμηνεία της Ηρώς Σαΐα.
Το καλοσώρισμα της βραδιάς έγινε από τον δραστήριο Ηγούμενο της Μονής, Αρχιμανδρίτη Αμβρόσιο Σκαρβέλη. Το μεσημέρι της ίδιας μέρας είχε ξεναγήσει τους δημοσιογράφους στο χώρο της Μονής όπου παρουσίασε τα εξαιρετικά προϊόντα που παράγει το μοναστήρι: ρακή, έξι διαφορετικές ετικέτες κρασιού και φυσικά λάδι. Είναι ο τρόπος με τον οποίο η Μονή δίνει τον δικό της αγώνα να εξασφαλίσει βιοποριστικά στοιχεία, άρα και την οικονομική της αυτονομία.
Ο ηγούμενος της Μονής ως οικοδεσπότης, τρόπον τινά, μίλησε για τη ζωή και το έργο του Σταύρου Ξαρχάκου, μέσα από συγκινητικές αναφορές στα κομβικά σημεία της διαδρομής του, απευθυνόμενος στους θεατές αλλά και στους καλεσμένους: τοπικοί φορείς, εκπρόσωποι της τοπικής αυτοδιοίκησης και ο Υπουργός Εμπορικής Ναυτιλίας Γιάννης Πλακιωτάκης.
Η Φιλαρμονική Ορχήστρα Λιμενικού Σώματος Ελληνικής Ακτοφυλακής ανέλαβε τη συνέχεια κάνοντας ένα πέρασμα στους μεγάλους σταθμούς του Σταύρου Ξαρχάκου. Η απρόσμενη αυτή σύμπραξη δεν έδωσε μόνο την ωραία ερμηνεία των έργων του συνθέτη από το μουσικό αυτό σύνολο. Υπογράμμισε πως μπορεί να προκύψει συνομιλία δραστήριων κομματιών μιας τοπικής κοινωνίας, που θα φέρνει σε επαφή τους ανθρώπους, που ζουν μακριά από τα αστικά κέντρα, με την τέχνη. Λειτούργησε ως μία ακόμη υπενθύμιση για τον τρόπο που η υψηλή δημιουργία καταφέρνει να γίνει αφορμή για να αποκαλυφθεί η μαγεία της και στις πιο μακρινές περιοχές της Ελλάδας. Εκεί όπου τα πολιτιστικά γεγονότα – ιδιαίτερα τη χειμερινή περίοδο – είναι σπάνια. Και αν θέλει να δει κανείς λίγο πιο μακριά απ’ αυτή τη συνάντηση θα πρέπει να αναρωτηθεί για την αγωνία, τη χαρά και την εγρήγορση, που εμπεριείχε όλος ο κύκλος προετοιμασίας, γι’ αυτή τη συναυλία στο όμορφο αυτό τοπόσημο του νομού Λασιθίου. Η μελέτη πάνω σ’ ένα από τα πιο σημαντικά κομμάτια της σύγχρονης ελληνικής μουσικής ιστορία, η εργασία για την παρουσίασή τους, αλλά κυρίως για να δημιουργήσουν τις πιο ευγενείς συνθήκες για αυτή την συνάντηση- τη ρίζα δηλαδή της τέχνης.
Οι ήχοι του καλοκουρδισμένου μουσικού συνόλου που πήρε θέση στην απέριττη σκηνή η οποία είχε στηθεί μπροστά από τον μεγαλοπρεπή ανεμόμυλο, γέμισαν τον χώρο από τις χαραγμένες στη συλλογική μνήμη μελωδίες του Σταύρου Ξαρχάκου. “Άπονη ζωή”, Υπομονή , “Φτωχολογιά”, “Μάτια βουρκωμένα” δημιούργησαν την ιδανική υποδοχή για να έρθει στη σκηνή ο ανυπέρβλητος συνθέτης. Υπήρξαν όμως και τα τραγούδια που είχαν το δικό τους συναισθηματικό βάρος, αόρατες κλωστές που έδεσαν για πάντα τον τόπο της Κρήτης με τον Σταύρο Ξαρχάκο: “Εβαλε ο θεός σημάδι ”, “Σε ψηλό βουνό”, “Γειά σου χαρά σου Βενετιά”. Τραγούδια που σύστησε η φωνή του αρχάγγελου Νίκου Ξυλούρη.
Η επιλογή των κομματιών τα οποία δημιούργησαν τον πυρήνα του προγράμματoς, καταδεικνύει την ευφυή και γεμάτη ευαισθησία προσαρμαρμογή του συνθέτη στον τόπο και τον χρόνο που γινόταν αυτή η μουσική παράσταση. Η υπέροχη εργογραφία του αποτυπώνεται, μεταξύ άλλων, από τις συνθέσεις του για 25 κινηματογραφικές ταινίες, 15 τηλεοπτικές παραγωγές, συμφωνικά έργα, αλλά και 62 δίσκους. Ο Σταύρος Ξαρχάκος αφησε απ έξω τα μεγάλα ερωτικά τραγούδια του και μέσα από εκείνα τα σπουδαία που επέλεξε να παρουσιάσει, έκανε χώρο για τα άλλα τα αιώνια που μας συνδέουν. Οπως το “Τροπάριο της Κασσιανής” που ερμήνευσε ξεχωριστά η Ηρώ Σαΐα, αλλά και το “Wa Habibi” τον λιβανέζικο παραδοσιακό θρήνο στην Παναγία της Μεγάλης Παρασκευής που έχουν αποδώσει μοναδικά η Φεϊρούζ και η Ουμ Καλσούμ. Τα “Για ποιο ταξίδι κίνησες να πας”, “Τα τρένα που φύγαν” , το “Δίχτυ” έγιναν άλλη μια αφορμή για να ενωθούν οι ανάσες με όλα εκείνα που έγιναν τα σάουντρακ των σημαντικών στιγμών της ζωής μας.
