Αναζήτηση
Στο μικρό δωμάτιο, στον όγδοο όροφο της ΓΑΔΑ, υπάρχει ένα κουκλόσπιτο και δίπλα επιτραπέζια. Στα αριστερά, ένα θρανιάκι με μπλοκ ζωγραφικής και ξυλομπογιές. Στον τοίχο ζωγραφιές, σπιτάκια με μεγάλα παράθυρα και δέντρα, ήλιους να ξεπροβάλλουν πίσω από βουνά, ψαράκια στο νερό κι ένα τεράστιο ουράνιο τόξο που προφυλάσσει ένα κοριτσάκι από τη βροχή. Κάθε ζωγραφιά φέρει και μια υπογραφή. Μαρία, Νατάσα, Ελένη, Πέτρος, Χασάν…
Είναι το δωμάτιο προετοιμασίας της Υποδιεύθυνσης Προστασίας Ανηλίκων. Εκεί οι ψυχολόγοι προετοιμάζουν τα παιδιά που έχουν πέσει θύματα κακοποίησης για την κατάθεση με κουβέντα, παιχνίδια και ζωγραφική. Η διαδικασία διαφέρει ανάλογα με τον χαρακτήρα και την ηλικία του θύματος. Για κάποια παιδιά μπορεί να διαρκέσει ώρες. Μετά περνούν σε ένα δωμάτιο όπου υπάρχει μόνο μία πολυθρόνα. Κανένα άλλο οπτικό ερέθισμα.
Το παιδί ως μάρτυρας
«Υπάρχει συγκεκριμένη μεθοδολογία για την προσέγγιση των παιδιών-θυμάτων. Αρχικά, εξηγούμε τι ακριβώς θα γίνει, τον ρόλο μας, γιατί βρίσκονται εδώ και ότι έχουμε μόνο μία προσδοκία από εκείνα: να μας πουν την αλήθεια. Οι ζωγραφιές στους τοίχους βοηθούν… Αντιλαμβάνονται ότι κι άλλα παιδάκια έχουν περιγράψει εκεί παρόμοιες εμπειρίες. Παίρνουν δύναμη» λέει στα «ΝΕΑ» ο αστυνομικός υποδιευθυντής και ψυχολόγος Νίκος Σταματογιάννης.
«Εξηγούμε πάντα ότι μπορούν να διακόψουν όποτε νιώσουν ότι δεν μπορούν να συνεχίσουν ή θέλουν ένα διάλειμμα. Οτι δεν είναι υποχρεωμένα να απαντήσουν σε όλες τις ερωτήσεις, αν δεν νιώθουν έτοιμα. Εχουμε απέναντί μας ένα παιδί που μιλάει σε έναν απολύτως άγνωστο για κάτι πολύ προσωπικό» συμπληρώνει ο έμπειρος αξιωματικός της ΕΛ.ΑΣ. Στόχος είναι τα παιδιά να καταθέσουν μία και μοναδική φορά για να μην υποστούν ξανά τη διαδικασία.
Πώς μιλά, όμως, στα παιδιά ώστε να οικοδομήσει σχέση εμπιστοσύνης; «Θέλω να νιώθω ότι έχεις εσύ τον έλεγχο και ότι οποιαδήποτε στιγμή νιώσεις άβολα θα μου πεις να διακόψουμε. Δεν είναι εύκολο αυτό που θα κάνουμε, γιατί δεν είναι εύκολο αυτό που συνέβη αλλά θα προσπαθήσω να το κάνω όσο πιο εύκολο γίνεται…».
«Δεν θα πιέσουμε ένα παιδί»
Οπως ξεκαθαρίζει η διευθύντρια της Υποδιεύθυνσης Προστασίας Ανηλίκων Γεωργία Πατρωνούδη, είναι χρυσός κανόνας τα παιδιά να μην ωθούνται προς οποιαδήποτε κατεύθυνση όταν καταθέτουν: «”Εξήγησέ μου τι συμβαίνει για να το καταλάβω και να το καταλάβουν και οι άνθρωποι που θα πάρουν μια απόφαση, οι δικαστές και οι εισαγγελείς. Πες μου τη δική σου εκδοχή” τους λέμε. Εμείς θέλουμε τη δική τους αλήθεια, τον τρόπο που βίωσαν την κατάσταση. Δεν θα πιέσουμε ένα παιδί. Θα το αφήσουμε να πει αυτά που είναι έτοιμο να πει. Σε περιπτώσεις όπως της 12χρονης, που τα γεγονότα είναι πολλά, προσπαθούμε να τα βάλουμε σε σειρά. Ξεκινάμε από την πρώτη πράξη. Μας οδηγεί το παιδί… Τα μεγαλύτερα διηγούνται μόνα τους την ιστορία. Τα μικρότερα θέλουν ερωτήσεις».
Απαράβατος κανόνας είναι να αποφεύγονται ερωτήσεις που ενδέχεται να ενοχοποιήσουν το θύμα, όπως «γιατί δεν αντέδρασες» ή «γιατί δεν το είπες νωρίτερα». «Αυτές δεν τις κάνουμε ποτέ» τονίζει ο ψυχολόγος.
Οταν το θύµα εµπιστεύεται τον θύτη
Οι πιο δύσκολες υποθέσεις είναι όταν ο θύτης είναι συγγενικό πρόσωπο ή άτομο που θαυμάζουν, αγαπούν και εμπιστεύονται. Πατέρας, παππούς, αδελφός, δάσκαλος, προπονητής… «Πρόσφατα ένας προπονητής τένις αποδείχθηκε ότι είχε ανάρμοστες σχέσεις με αθλήτριές του. Τα θύματα, όμως, που ήταν 14 ετών, δεν το βίωναν ως κακοποίηση εξαιτίας του θαυμασμού που έτρεφαν για αυτόν. Αντιθέτως, έγιναν προστατευτικά με τον θύτη. Αυτό το συναντάμε σε τέτοιου είδους σχέσεις. Τα θύματα δεν συνεργάζονται πάντα. Μπορεί να έχουμε όλα τα στοιχεία αλλά όχι τη μαρτυρία τους» περιγράφει η Γεωργία Πατρωνούδη και συνεχίζει: «Τα παιδιά, πολλές φορές, δεν αντιλαμβάνονται τη σχέση με τον ενήλικο ως εκμετάλλευση. Θεωρούν ότι τα συναισθήματα είναι αγνά. Δεν αντιλαμβάνονται καν την ανισορροπία. “Δεν καταλαβαίνετε πώς νιώθω για εκείνον και εκείνος για εμένα” είναι μια συχνή απάντηση. Σε αυτές τις ηλικίες, το παιδί νιώθει πως αν δεν κάνει τα “γούστα” του καθηγητή ή του προπονητή δεν θα έχει την αποδοχή του. Δεν έχει εμπειρία από κοινωνικές και ερωτικές σχέσεις. Οι πιο εύκολες ηλικίες για να “ψαρέψει” κάποιος θύματα είναι της προεφηβείας, όταν οι ορμόνες ξυπνούν, αλλά δεν είναι σαφές τι είναι σωστό, τι λάθος και τι μπορεί ο άλλος να κάνει στο σώμα σου».
Η σημασία της βιντεοσκόπησης
«Από τον Ιανουάριο του 2021 λειτουργεί το ειδικό δωμάτιο δικανικής εξέτασης ανηλίκων. Η βιντεοσκόπηση είναι θεμελιώδης γιατί θέλουμε το παιδί να καταθέσει μία μόνο φορά. Είναι σημαντικό να βλέπεις τις κινήσεις και τις εκφράσεις του. Το θέλουν και οι δικηγόροι του κατηγορουμένου. Το παιδί είναι ο βασικός μάρτυρας της υπόθεσης. Η κατάθεση δεν προβάλλεται στα δικαστήρια, θα τη δουν συγκεκριμένοι άνθρωποι, όπως οι ανακριτές και οι εισαγγελείς. Είναι διαφορετικό να διαβάζεις μια απομαγνητοφώνηση σε ένα άψυχο χαρτί και διαφορετικό ένα βίντεο. Ξεκινήσαμε τη βιντεοσκόπηση δειλά και αποδείχθηκε πολύ σημαντικό βήμα. Στόχος είναι μελλοντικά να υπάρχει η υποδομή στο δικαστήριο ώστε η κατάθεση να προβάλλεται χωρίς ακροατήριο» λέει η διευθύντρια της υπηρεσίας.
Από την πλευρά του, ο Νίκος Σταματογιάννης υπογραμμίζει: «Κάποιοι βγάζουν τις υποθέσεις των παιδιών φόρα παρτίδα. Εχω δει πραγματογνωμοσύνες μου να δημοσιεύονται αυτούσιες σε ιστοσελίδες. Είναι σαν δεύτερη κακοποίηση…».
