Έλον Μασκ: Από επιχειρηματίας… γεωπολιτικός αναλυτής που απειλεί να σπείρει το χάος

Στη διάρκεια των τελευταίων τεσσάρων εβδομάδων, ο Έλον Μασκ παρουσίασε ένα… ειρηνευτικό σχέδιο για τη Ρωσία και την Ουκρανία που έκανε έξαλλους τους ουκρανούς αξιωματούχους. Μια ανάρτησή του στο Twitter για την πρόσβαση στο internet στο Ιράν, κατέστησε τους αντικυβερνητικούς διαδηλωτές ευάλωτους σε διαδικτυακές επιθέσεις. Επιπλέον, υποστήριξε σε συνέντευξή του σε εφημερίδα ότι η Κίνα θα μπορούσε να ικανοποιηθεί αν της δινόταν μερικός έλεγχος της Ταϊβάν. Αξιωματούχος της Ταϊπέι απαίτησε να ανασκευάσει.

Τους τελευταίους μήνες, ο Μασκ έχει αναδυθεί ως ένας νέος, χαώδης παράγοντας στο πεδίο της διεθνούς πολιτικής. Όπως τονίζουν οι Times, αν και δεν λείπουν γενικώς οι δισεκατομμυριούχοι που νιώθουν την ανάγκη να πουν στο Twitter τη γνώμη τους για τα διεθνή ζητήματα, κανείς δεν μπορεί να φτάσει τόσο την επιρροή του Μασκ, όσο και την ικανότητά του να προκαλεί αναταραχή. Μερικές φορές έχει πάρει θέση για καταστάσεις από τις οποίες τον είχαν προειδοποιήσει ότι είναι καλύτερο να απέχει και έχει ήδη αφήσει πίσω του πολλές μπερδεμένες καταστάσεις.

Γεωπολιτικό χάος και στη μέση… ο Έλον Μασκ

Αν και το μεγαλύτερο μέρος του πλούτου του Μασκ προέρχεται από τις μετοχές του στην Tesla, την εταιρεία κατασκευής ηλεκτροκίνητων οχημάτων, η επιρροή που ασκεί προκύπτει κυρίως από την εταιρεία αεροδιαστημικής τεχνολογίας Space X, η οποία διαχειρίζεται το δορυφορικό δίκτυο Starlink. Η Starlink μπορεί να προσφέρει πρόσβαση στο internet σε εμπόλεμες ζώνες και άλλες ταραγμένες ζώνες, με αποτέλεσμα να έχει μετατραπεί σε απαραίτητο εργαλείο για τον ουκρανικό στρατό.

Η επιρροή του Μασκ θα αυξηθεί περαιτέρω σε περίπτωση που ολοκληρωθεί την Παρασκευή η εξαγορά του Twitter, όπως έχει υποσχεθεί. Ο ίδιος έχει αποκαλέσει τον εαυτό του «αυταρχικό της ελευθερίας του λόγου» και όλα προμηνύουν ότι θα ακολουθήσει μια χαλαρή στρατηγική στον έλεγχο του περιεχομένου της πλατφόρμας.

Οι επικριτές του – που είναι πολυάριθμοι – ανησυχούν ότι οι απόψεις του Μασκ δεν είναι εύκολο να διαχωριστούν από τα επιχειρηματικά του συμφέροντα, ιδίως σε ό,τι έχει να κάνει με την Tesla, που αυξάνει διαρκώς την εξάρτησή της από την Κίνα.

«Η τεχνολογία έχει αποκτήσει κεντρικό ρόλο στη γεωπολιτική», λέει στους Times η Κάρεν Κόρνμπλα, διευθύντρια στο German Marshall Fund, μια δεξαμενή σκέψης με αντικείμενο τη γεωπολιτική, και πρώην σύμβουλος του τότε προέδρου των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα. «Είναι εντυπωσιακό και περίπλοκο και στη μέση όλων αυτών βρίσκεται και ο Έλον Μασκ».

Θετικές κινήσεις και επικίνδυνα μηνύματα

Σε ορισμένες περιπτώσεις, ο Μασκ έχει λειτουργήσει θετικά, αναφέρουν οι Times. Όταν παρείχε πρόσβαση στο internet στους Ουκρανούς μέσω του Starlink στις αρχές του έτους, χρηματοδοτώντας – τουλάχιστον εν μέρει – τόσο τον υλικό εξοπλισμό όσο και τη λειτουργία της υπηρεσίας, προσέφερε τόσο στους αμάχους όσο και στους στρατιώτες ένα κρίσιμο μέσο επικοινωνίας, κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης με τη Ρωσία.

Όμως τα μηνύματά του έχουν προκαλέσει και προβλήματα. Την περασμένη εβδομάδα, έγραψε στο Twitter ότι δεν πρόκειται να χρηματοδοτεί «εσαεί» τη χρήση του Starlink από την Ουκρανία, πριν κάνει στροφή 180 μοιρών.

Στο τέλος του περασμένου μήνα, ο Μασκ παρευρέθηκε σε ιδιωτική εκδήλωση στο Άσπεν με την ονομασία The Weekend. Η εκδήλωση, που είχε διοργανωθεί μεταξύ άλλων και από τον πρώην γενικό διευθυντή της Google και κυβερνητικό σύμβουλο, Έρικ Σμιντ, αποτέλεσε σημείο συνάντησης για αμερικανούς πολιτικούς και επιχειρηματικούς ηγέτες, μεταξύ των οποίων και η πρόεδρος του αμερικανικού κοινοβουλίου, Νάνσι Πελόζι, ο πρώην αντιπρόεδρος, Αλ Γκορ και ο πρώην πρόεδρος του Μεικτού Στρατιωτικού Επιτελείου των ΗΠΑ, Τζόζεφ Ντάνφορντ.

Ειρηνευτικό σχέδιο μεταξύ τύρου και αχλαδίου

Την ώρα του γεύματος, κάτω από ένα κιόσκι στο γήπεδο του γκολφ, ο Μασκ ξεκίνησε μια έντονη συζήτηση με τον δισεκατομμυριούχο επιχειρηματία Ντέιβιντ Ρούμπενσταϊν, σύμφωνα με δυο άτομα που βρέθηκαν στην εκδήλωση και μίλησαν στους Times με τον όρο της ανωνυμίας τους.

Στο τέλος της συζήτησης πολλοί ήταν εκείνοι που εξεπλάγησαν ακούγοντας τον Μασκ να προτείνει ειρηνευτικό σχέδιο για τον πόλεμο στην Ουκρανία, που θα επέτρεπε στη Ρωσία να προσαρτήσει ουκρανικά εδάφη και το οποίο έμοιαζε να ευθυγραμμίζεται αρκετά με τις επιθυμίες του Κρεμλίνου.

Η ιδέα εξόργισε μεγάλο μέρος των συμμετεχόντων στην εκδήλωση, σύμφωνα με τις πηγές των Times. Την επόμενη ημέρα, ο Τζέικ Σάλιβαν σύμβουλος εθνικής ασφάλειας του αμερικανού προέδρου, Τζο Μπάιντεν, απέφυγε να σχολιάσει τις δηλώσεις του Μασκ στην εκδήλωση, σύμφωνα με εκπρόσωπο του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας. Παρόλα αυτά, ο Μασκ αποκάλυψε το σχέδιό του στο Twitter, δέκα ημέρες αργότερα. Το Κρεμλίνο χαιρέτισε την ιδέα.

Ο πρόεδρος της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, και το επιτελείο του απέρριψαν με ένταση το σχέδιο του Μασκ. Όμως η μετατόπισή του τους έφερε σε αδιέξοδο: το Starlink αποτελεί κρίσιμο μέσο επικοινωνίας για τον Ουκρανικό Στρατό.

«Γεωφράκτες» στο Starlink;

Στα μέσα Σεπτεμβρίου, καθώς ο ουκρανικός στρατός προήλαυνε στις νότιες επαρχίες που κάποτε είχαν καταληφθεί από τη Ρωσία, έχασε την πρόσβαση στο Starlink σε ορισμένα σημεία κοντά στην πρώτη γραμμή, σύμφωνα με τέσσερα άτομα με γνώση του θέματος που μίλησαν στους Times. Δυο από αυτούς υποστήριξαν ότι το γεγονός οφείλεται στο ότι ο Μασκ έχει δημιουργήσει «γεωφράχτες» για την υπηρεσία, προκειμένου να είναι διαθέσιμη μόνο σε συγκεκριμένες περιοχές. Δεν είναι ξεκάθαροι οι πραγματικοί λόγοι που το δορυφορικό σύστημα δεν λειτούργησε, ενώ άλλοι δήλωσαν στους Times ότι λειτουργούσε κανονικά.

Ο Μασκ έχει συζητήσει το ζήτημα τόσο με τον ουκρανικό στρατό όσο και με την αμερικανική κυβέρνηση, προκειμένου να κριθεί σε ποιες τοποθεσίες ο ουκρανικός στρατός θα μπορεί να έχει πρόσβαση στο Starlink, σύμφωνα με πηγές των Times. Εκπρόσωπος του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας δήλωσαν ότι το συμβούλιο, το Γραφείο Ελέγχου Εξωτερικών Υποθέσεων του Υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ και «αξιωματούχοι από όλο το φάσμα της αμερικανικής κυβέρνησης έχουν συζητήσει με τη Starlink και έχουν απαντήσει σε ερωτήματα σχετικά με την αμερικανική πολιτική, όπως κάνουμε και με όλες τις υπόλοιπες εταιρείες».

Αλήθειες, ψέματα και αναξιοπιστία

Στη διάρκεια του μήνα, ο Μασκ προκάλεσε ακόμη μεγαλύτερη αβεβαιότητα στους Ουκρανούς, όταν προειδοποίησε ότι δεν θα συνεχίσει να πληρώνει ώστε η χώρα να έχει πρόσβαση στο Starlink, δίνοντας την εντύπωση ότι αυτή τη στιγμή καλύπτει ο ίδιος το κόστος. Στην πραγματικότητα, τονίζουν οι Times, οι ΗΠΑ, η Βρετανία και η Πολωνία έχουν επωμιστεί τουλάχιστον μέρος του κόστους λειτουργίας του Starlik, σύμφωνα με έγγραφο που περιγράφει τα έξοδα και που βρίσκεται στη διάθεση της αμερικανικής εφημερίδας.

«Πρέπει να αποφασίσει αν το Starlink είναι μια εμπορική υπηρεσία που ορισμένες φορές παρέχει στους πελάτες της τεχνολογία που σώζει ζωές ή αν είναι μια υπηρεσία που εξαρτάται από τα γεωπολιτικά συμφέροντα της διοίκησής του και επομένως είναι αναξιόπιστη απέναντι σε πελάτες που ανησυχούν για την εθνική τους ασφάλεια», εξηγεί ο Ντιμίτρι Αλπέροβιτς, ένας εκ των ιδρυτών της Silverado Policy Accelerator, μιας δεξαμενής σκέψης που εστιάζει σε ζητήματα γεωπολιτικής με έδρα την Ουάσιγκτον.

Δυσκολεύοντας κι άλλο την κατάσταση στο Ιράν

Όσο παρουσίαζε τα ειρηνευτικά του σχέδια για τον πόλεμο στην Ουκρανία στο Άσπεν, ο Μασκ ανακατεύτηκε και στις αναταραχές του Ιράν.

Καθώς οι διαδηλώσεις εξαπλώνονταν σε όλη τη χώρα και οι αρχές αντιδρούσαν αποκλείοντας ολόκληρες περιοχές από την πρόσβαση στο internet, εμφανίστηκε ως σωτήρας. «Ενεργοποιώ το Starlink», έγραψε στο Twitter, μόλις η αμερικανική κυβέρνηση προχώρησε σε άρση ορισμένων κυρώσεων που περιορίζουν τη δραστηριοποίηση αμερικανικών εταιρειών τεχνολογίας στο Ιράν, με στόχο οι τελευταίες να μπορέσουν να υποστηρίξουν τους διαδηλωτές.

Το Starlink θα μπορούσε να επιτρέψει στους Ιρανούς να υπερπηδήσουν το κυβερνητικό μπλόκο στις χερσαίες διαδικτυακές συνδέσεις, επαναφέροντας σε σύνδεση πολλές ιρανικές πόλεις.

Όμως όπως θα μάθαιναν σύντομα οι Ιρανοί, η υπόσχεση του Μασκ δεν θα εκπληρωνόταν. Αυτό που δεν είπε ο δισεκατομμυριούχος ήταν το τι έπρεπε να μεσολαβήσει ώστε το Starlink να τεθεί σε λειτουργία, πόσος καιρός θα απαιτούνταν και γιατί οι περιορισμοί που έχει επιβάλει η ιρανική κυβέρνηση καθιστούν σχεδόν αδύνατη την ευρεία προσφορά της υπηρεσίας εντός της ιρανικής επικράτειας.

Παρά το γεγονός ότι το Starlink εξακολουθούσε να μην είναι διαθέσιμο στο Ιράν, χάκερς που πιστεύεται ότι συνδέονται με την κυβέρνηση ξεκίνησαν εκστρατεία διαδικτυακής εξαπάτησης, αποστέλλοντας μηνύματα στα κοινωνικά δίκτυα με links που υποστήριζαν ότι εξασφάλιζαν πρόσβαση στο δορυφορικό δίκτυο, σύμφωνα με τον Αμίρ Ρασιντί, ειδικό σε ζητήματα ψηφιακών δικαιωμάτων από το Ιράν. Αντί να προσφέρουν πρόσβαση στο δίκτυο του Μασκ, οι σύνδεσμοι εγκαθιστούσαν κακόβουλο λογισμικό που συγκέντρωνε πληροφορίες από τα κινητά των χρηστών, εξηγεί ο Ρασιντί στους Times, έχοντας αναλύσει τουλάχιστον πέντε εκδόσεις του malware.

«Ένας τύπος» που δεν καταλαβαίνει τις συνέπειες

Πλέον, υπάρχουν μικρά περιθώρια πρόσβασης στο Starlink από την ιρανική επικράτεια, με τη χρήση εξοπλισμού που περνά λαθραία τα σύνορά του, συνεχίζει ο ειδικός. Το γεγονός αυτό προκαλεί επιπλέον ανησυχίες για το ενδεχόμενο οι αρχές να είναι σε θέση να αναγνωρίσουν τα δεδομένα που εκπέμπονται μέσα από αυτό, καθώς τα δορυφορικά σήματα ενδέχεται να είναι ανιχνεύσιμα από άτομα που βρίσκονται στο έδαφος.

Ο Ρασιντί, που διέφυγε από το Ιράν το 2009, συνεχάρη τον Μασκ για την προσπάθειά του να βοηθήσει, όμως είπε ότι οι τακτικές του είναι «εντελώς ανεύθυνες».

«Είναι απλώς ένας τύπος που θέλει να πεταχτεί και να πει ότι κάνει κάτι καλό, χωρίς να καταλαβαίνει ποιες θα μπορούσαν να είναι οι συνέπειες», τονίζει.

Κάτι τρέχει με την Κίνα

Πρόσφατα, ο Μασκ ανακατεύτηκε και στο πιο καυτό, ενδεχομένως, γεωπολιτικό ζήτημα στον πλανήτη: την Ταϊβάν.

Οι εντάσεις μεταξύ Κίνας και Ταϊβάν αποτελούν τεράστια απειλή για την επιχειρηματική αυτοκρατορία του Μασκ. Η Tesla διαθέτει εγκαταστάσεις στη Σαγκάη, στις οποίες παράγεται έως και το 50% του συνόλου των νέων οχημάτων της. Η κυβέρνηση του Πεκίνου ελέγχει αυστηρά τη λειτουργία των δυτικών επιχειρήσεων στη χώρα, και παρατηρητές εκφράζουν εδώ και καιρό αγωνίες σχετικά με το πώς η εξάρτησή του από την Κίνα θα μπορούσε να επηρεάζει τις πολιτικές απόψεις του Μασκ.

Στη διάρκεια του μήνα, ο ίδιος επιβεβαίωσε ότι δέχεται πιέσεις από το Πεκίνο, λέγοντας στους Financial Times ότι η κινεζική κυβέρνηση τού έχει καταστήσει σαφές ότι δεν βλέπει θετικά την παροχή της δορυφορικής υπηρεσίας Starlink στην Ουκρανία. Το Πεκίνο ζήτησε διαβεβαιώσεις, παραδέχτηκε ο Μασκ, ότι δεν είχε σκοπό να προσφέρει την υπηρεσία και στην Κίνα.

Οργή στην Ταϊβάν

Στη συνέχεια, παρουσίασε την πρότασή του για την άμβλυνση των εντάσεων: την παράδοση μέρος του ελέγχου της Ταϊβάν στην Κίνα.

Το σχόλιό του, που έρχεται σε πλήρη σύγκρουση με την πολιτική των ΗΠΑ και των συμμάχων τους, έφερε την οργή των ταϊβανέζων πολιτικών.

Σε τηλεφωνική συνέντευξή του με τους Times της Νέας Υόρκης, ο Τσάο Τιεν-Λιν, μέλος του Δημοκρατικού Προοδευτικού Κόμματος της κοινοβουλευτικής επιτροπής διεθνών υποθέσεων της Ταϊβάν, κάλεσε τον Μασκ να ανασκευάσει. «Αν δεν το κάνει, θα συμβούλευα ειλικρινά όχι μόνο την Ταϊβάν, αλλά και τους πολίτες όλων των φιλελεύθερων δημοκρατικών κρατών να μποϊκοτάρουν την Tesla και όλα τα προϊόντα που σχετίζονται με αυτή», τόνισε.

Ορισμένοι έχουν επισημάνει ότι σε περίπτωση στρατιωτικών συγκρούσεων μεταξύ των δύο κρατών, οι Ταϊβανέζοι, όπως και οι Ουκρανοί, ίσως ζητήσουν από τον Μασκ πρόσβαση σε μέσα επικοινωνίας έκτακτης ανάγκης, μέσω του δορυφορικού internet. Όμως δεδομένης της στάσης του Μασκ για τη κατάσταση και της σύνδεσής του με την Κίνα, αυτό ενδέχεται να είναι εκτός συζήτησης.